نظریه‌پرداز و استاد مشهور آمریکایی در مقاله‌ای به توصیف دلایل آغاز جنگ در اوکراین پرداخته و با بیان اینکه واشنگتن نقش محوری در هدایت اوکراین به قعر ویرانی ایفا کرده نوشته است آمریکا و متحدانش باید منتظر قضاوت سخت تاریخ باشند.

به گزارش تسنیم، “جان مرشایمر”، نظریه‌پرداز و استاد مشهور آمریکایی در مقاله‌ای که در پایگاه نشنال‌اینترست منتشر شده با بیان اینکه جنگ اوکراین یک «فاجعه‌ چندبعدی» است که احتمالاً در آینده نزدیک وخیم‌تر خواهد شد به دلایل و تبعات وقوع این بحران پرداخته است.

او نوشته است: “ریشه اصلی این بحران، تلاش تحت رهبری آمریکا برای تبدیل کردن اوکراین به خاکریز یک کشور غربی در مرزهای روسیه است. این راهبرد سه محور دارد: عضو کردن اوکراین در اتحادیه اروپا، تبدیل کردن آن به یک لیبرال دموکراسی غربی و مهم از همه، عضو کردن اوکراین در ناتو.”

طبق نوشته مرشایمر، آغاز این راهبرد از آوریل ۲۰۰۸ در نشست سالانه ائتلاف ناتو در بخارست رومانی بود؛ در آن زمان، ائتلاف اعلام کرد که اوکراین و گرجستان عضو ناتو خواهند شد. سران روسیه با عصبانیت به این تصمیم واکنش نشان داده و تصریح کردند که این تصمیم را یک تهدید موجودیتی می‌بینند.

ویلیام برنز، رئیس فعلی سازمان سیا که در زمان نشست بخارست سفیر آمریکا در مسکو بود در یادداشتی برای کاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت آمریکا می‌نویسد: «عضویت اوکراین در ناتو مشخص‌ترین خط قرمز برای همه نخبگان روسیه (نه فقط شخص ولادیمیر پوتین) است.

او در ادامه می‌نویسد: “طی صحبت‌هایی که در بیش از دو سال و نیم با بازیگران کلیدی روسیه داشته‌ام- از آدم‌های ناشی در گوشه‌کنارهای کرملین گرفته تا هوشمندترین منتقدان لیبرال پوتین، هنوز کسی را پیدا نکرده‌ام که عضویت اوکراین در ناتو را چیزی غیر از چالش مستقیم برای منافع روسیه ببیند.”

ویلیام برنز در ادامه هشدار داده روسیه به هر گونه اقدام در جهت عضویت اوکراین در ناتو واکنش نشان خواهد داد؛ به تعبیر او، چنین اقدامی مضافاً روابط روسیه و اوکراین را فریز خواهد کرد و بستر مناسبی برای دخالت روسیه در منطقه کریمه و شرق اوکراین فراهم خواهد آورد.

مرشایمر می‌نویسد البته ویلیام برنز تنها سیاستمداری نبود که درک می‌کرد عضو کردن اوکراین در ناتو چنین مخاطراتی در بر دارد: “در واقع، در همان نشست بخارست، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور فرانسه هم با عضویت اوکراین در ناتو مخالفت کردند.”

آنگلا مرکل به تازگی در مصاحبه‌ای با بنگاه خبر رسانی بین‌المللی آلمان، دویچه‌وله، دلایلش درباره مخالفت با عضویت اوکراین در ناتو را توضیح داده و گفته است: “کاملاً مطمئن بودم که پوتین اجازه نخواهد داد این اتفاق بیفتد. از دیدگاه او، چنین اتفاقی به منزله اعلان جنگ بود.”

با وجود این، طبق تحلیل مرشایمر، دولت جورج دبلیو بوش کوچکترین اهمیتی برای “مشخص‌ترین خط‌قرمزهای روسیه” قائل نبود و رهبران آلمان و فرانسه را وادار به موافقت با صدور یک بیانیه علنی با این محور کرد که اوکراین و گرجستان سرانجام به ائتلاف ناتو خواهند پیوست.

تلاش آمریکا برای عضویت گرجستان در ناتو باعث ایجاد جنگ بین روسیه و گرجستان در آگوست ۲۰۰۸، یعنی چهار ماه بعد از نشست بخارست شد. علی‌رغم آن، آمریکا و متحدانش به پیشبرد برنامه‌های خود برای تبدیل کردن اوکراین به یک جبهه غربی در مرز روسیه ادامه دادند.

مطابق روایت جان مرشایمر، “این تلاش‌ها در نهایت به ایجاد یک بحران عمده و بزرگ در فوریه سال ۲۰۱۴ منجر شد؛ زمانی که تظاهرات‌های تحت حمایت آمریکا [در برخی از شهرهای اوکراین] ویکتور یانوکوویچ، رئیس‌جمهور روس‌گرای اوکراین را به فرار از این کشور وادار کرد.”

مرشایمر در ادامه مقاله، برخی از استدلال‌های مرسوم از سوی تحلیلگران روابط بین‌الملل مبنی بر اینکه از فوریه ۲۰۱۴ تا فوریه ۲۰۲۲ که جنگ فعلی در اوکراین آغاز شد ایالات متحده و متحدانش اقدام چندانی درباره عضویت اوکراین در ناتو انجام ندادند را رد کرده است.

او می‌نویسد: “در واقع، واکنش غرب به حوادث ۲۰۱۴ تأکید مضاعف بر همین راهبرد موجود مبنی بر نزدیک‌تر کردن اوکراین به ناتو بود. ائتلاف [ناتو] ارائه آموزش به ارتش اوکراین را سال ۲۰۱۴ آغاز کرد و در ۸ سال آتی، به طور میانگین ۱۰۰۰۰ نیرو را آموزش داد.”

مرشایمر در ادامه تصریح می‌کند: “دسامبر ۲۰۱۷ دولت دونالد ترامپ [رئیس‌جمهور سابق آمریکا] تصمیم گرفت «تسلیحات دفاعی» در اختیار کی‌یف قرار دهد. سایر کشورهای ناتو هم از همین رویه پیروی کردند و ارسال سلاح از طریق کشتی به اوکراین را افزایش دادند.

“علاوه بر این، ارتش اوکراین وارد مشارکت در رزمایش‌های مشترک نظامی با نیروهای ناتو شد. در جولای ۲۰۲۱، کی‌یف و واشنگتن مشترکاً میزبان «عملیات نسیم دریا» بودند که یک رزمایش دریایی در دریای سیاه با مشارکت نیروهای دریایی ۳۱ کشور علیه روسیه بود.

“دو ماه بعد ارتش اوکراین رزمایشی به نام «رپید تریدنت ۲۱» را رهبری کرد که طبق توضیح ارتش آمریکا یک رزمایش سالانه برای ارتقاء قابلیت انجام عملیات‌های مشترک در میان کشورهای متحد و شریک برای نشان دادن آمادگی و توان یگان‌ها برای واکنش به بحران بود.”

مرشایمر می‌نویسد علاوه بر ارائه آموزش‌های نظامی به ارتش اوکراین از سوی ناتو، از سال ۲۰۲۱ مسائل سیاسیِ حولِ عضویت اوکراین در ناتو هم دستخوش تغییراتی جدید شد، به این صورت که در واشنگتن و کی‌یف اشتیاق‌های تازه‌ای برای پیگیری این اهداف پیدا شد.

زلنسکی که هرگز تمایل چندانی برای عضو کردن اوکراین در ناتو نداشت و مارس ۲۰۱۹ با وعده همکاری با روسیه برای حل و فصل بحران‌ها بر سر کار آمده بود اوایل سال ۲۰۲۱ ناگهان تغییر جهت داد و نه تنها از توسعه ناتو حمایت کرد بلکه مسیر تندروی مقابل مسکو اتخاذ کرد.

طبق توضیحات مرشایمر رئیس‌جمهور اوکراین چندین اقدام دیگر، نظیر تعطیل کردن شبکه‌های تلویزیونی طرفدار روسیه و متهم کردن یکی از دوستان نزدیک ولادیمیر پوتین به خیانت انجام داد؛ اقداماتی که واضح بود عصبانیت و واکنش تند مسکو را برمی‌انگیختند.

مرشایمر در ادامه به رویکرد دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا و اقدامات او پرداخته است: “رئیس‌جمهور بایدن که در ژانویه ۲۰۲۱ وارد کاخ سفید شده بود از مدت‌ها قبل‌تر طرفدار عضویت اوکراین در ناتو بود و مواضعی به شدت ضد روسیه داشت.”

بایدن ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۱ در نشست سالانه ناتو در بروکسل بیانیه زیر را صادر کرد: “ما بار دیگر بر تصمیم اتخاذشده در نشست بخارست مبنی بر اینکه اوکراین بر اساس “برنامه اقدام عضویت” و به عنوان یکی از فرایندهای حتمی ان به عضویت ائتلاف درخواهد آمد.”

به طور خلاصه، تردید اندکی وجود دارد که اوکراین از آغاز سال ۲۰۲۱ حرکت‌های سریعی را برای عضویت در ناتو آغاز کرد. مرشایمر می‌نویسد: “حتی در چنین وضعیتی برخی از طرفداران این سیاست استدلال می‌کنند که مسکو نباید نگران می‌شد چون ناتو یک ائتلاف دفاعی است.”

او در ادامه اضافه می‌کند: “اما پوتین و سایر رهبران روسیه درباره ناتو اینطور فکر نمی‌کنند و مسئله مهم هم همین است که آنها چطور فکر می‌کنند. بی‌ هیچ تردید، پیوستن اوکراین به ائتلاف ناتو کماکان برای روسیه مشخص‌ترین خط قرمز باقی مانده است.”

مطابق این تحلیل، پوتین برای مقابله با این تهدیدهای فزاینده بین فوریه ۲۰۲۱ تا فوریه ۲۰۲۲ اقدام به مستقر کردن نیروهای روسیه در مرز اوکراین کرد. هدف او این بود که بایدن و زلنسکی را مجاب کند که مسیرشان را تغییر داده و تلاش‌هایشان برای الحاق اوکراین به غرب را متوقف کنند.

مسکو در نامه‌ای به تاریخ ۱۷ دسامبر ۲۰۲۱ خطاب به دولت بایدن و ناتو خواستار ضمانت کتبی درباره سه موضوع شد: ۱) اوکراین به ناتو نخواهد پیوست ۲) هیچ سلاح تهاجمی در نزدیکی مرزهای روسیه مستقر نخواهد شد و ۳) نیروها و تجهیزات ناتو در شرق اوکراین به غرب اروپا منتقل می‌شوند.

مطابق این تحلیل، پوتین در این بازه زمانی در بیانیه‌ها و اظهارات متعدد این را به وضوح مشخص کرد گسترش ناتو به شرق را یک تهدید موجودیتی برای روسیه می‌بیند. او ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱ گفته بود کاری که غرب می‌کند نه هزاران کیلومتر دورتر از مرزهای روسیه بلکه «در دروازه‌های ما» اتفاق می‌افتد.

مرشایمر نوشته است منطق ولادیمیر پوتین باید برای آمریکایی‌ها که از دیرباز خودشان را پیرو “دکترین مونرو” می‌دانند کاملاً قابل فهم باشد. این دکترین می‌گوید هیچ قدرت بزرگی در دور دست‌ها اجازه ندارد هیچ کدام از نیروهای نظامی‌اش را در نیمکره غربی مستقر کند.

این دانشمند آمریکایی در پایان مقاله خود نوشته است: “به عبارت ساده، درگیری‌های ادامه‌دار در اوکراین فاجعه‌ای عظیم است که همان‌طور که در ابتدای مقاله خاطرنشان کردم مردم اقصی نقاط دنیا را به جستجوی دلایل آغازش وادار خواهد کرد.”

وی خاطرنشان کرده است: “آنهایی که به واقعیت‌ها و منطق باور دارند فوراً متوجه خواهند شد که ایالات متحده و متحدانش مقصران اصلی این جنگ هستند. تصمیم آوریل ۲۰۰۸ برای آوردن اوکراین و گرجستان به ناتو مشخص بود که سرانجام به درگیری با روسیه ختم خواهد شد.”

او همچنین می‌نویسد: “دولت بوش معمار اصلی این انتخاب سرنوشت‌ساز بود، اما دولت‌های اوباما، ترامپ و بایدن هم در هر مقطع تاریخی بر همین سیاست تأکید کرده‌اند، ضمن آنکه متحدان آمریکا هم بر حسب وظیفه مسیر نشان‌داده‌شده توسط واشنگتن را پی گرفته‌اند.”

مرشایمر خاطرنشان کرده است: “واقعیت غم‌انگیز این است که اگر جهان غرب سیاست توسعه ناتو به شرق و عضویت اوکراین در این ائتلاف را دنبال نکرده بود بعید بود امروز جنگی در اوکراین جاری بود ضمن آنکه شبه جزیره کریمه هم الان بخشی از کشور اوکراین بود.”

وی در پایان نوشته است: “در واقع، واشنگتن نقشی محوری در هدایت اوکراین به قعر ویرانی بازی کرد. تاریخ قضاوت سختی درباره ایالات متحده و متحدانش بابت سیاست احمقانه‌ای که در قبال اوکراین در پیش گرفتند انجام خواهند داد.”