پس از آنکه روس‌ها درخواست سعودی‌ها برای کاهش میزان تولید نفت را نپذیرفتند، عربستان آتش به جان بازار انداخت و بهای این ماده سیاه را به پست‌ترین جایگاه در دهه‌های اخیر کشاند. اما مسکو مرعوب اقدام انتحاری ریاض نشد بلکه نفت شیل آمریکا بود که وادار به عقب‌نشینی و فرار از این نزاع ویرانگر گردید.

به گزارش ایرنا؛ عربستان هنگامی که با پاسخ منفی روسیه برای کاهش میزان تولید نفت مواجه شد، برنامه افزایش عرضه نفت و لحاظ کردن تخفیف ویژه برای مشتریان خود را در پیش گرفت تا نشان دهد که همچنان یک بازیگر بزرگ در بازار نفت است.

حرکت بازگشتی نفت

بهای نفت پس از استراتژی تازه عربستان و نیروی اخلالگر کرونا هفته جاری سقوط کم‌سابقه‌ای را تجربه کرد اما امروز چهارشنبه اندکی افزایش یافت و برای دومین روز متوالی روند صعودی خود را ادامه داد.

قیمت نفت که دوشنبه یکباره حدود ۳۰ درصد کاهش یافت سه‌شنبه ۸ درصد بالا رفت و پس از آن در روز چهارشنبه هر بشکه نفت خام برنت با افزایشی ۳.۷ درصدی (معادل ۱.۳۸ دلار) به ۳۸ دلار و ۶۰ سنت رسید. نفت خام «وست تگزاس اینترمیدیت» هم ۲.۸ درصد (معادل ۰.۹۷ دلار) افزایش یافته و به ۳۸ دلار و ۳۳ سنت در هر بشکه رسید.

تحلیلگران می‌گویند؛ احتمال کاهش تولید نفت شیل آمریکا باعث شده است که خوشبینی بازار به افزایش بهای نفت تقویت شده و بتدریج صعودی شود.

روز چهارشنبه برخی بازارهای بورس دنیا نیز که به دلیل شیوع کرونا در وضع قرمز قرار گرفته بودند، روند رشد را دوباره از سر گرفتند یا دستکم سقوط شدید را تجربه نکردند.

وضع بازارهای بورس عمدتاً تحت تأثیر کرونا بود و بحران در بازار نفت اساساً ناشی از رقابت روسیه و عربستان. اما رقابت بر سر چه؟

پیدا و پنهان جنگ نفتی

عربستان بهای نفت را کاهش داد تا روسیه را از درآمدهای نفتی بی‌بهره کند اما نکته اینجاست که در چنین شرایطی مسکو بیش از هر تولیدکننده دیگری قابلیت انعطاف با این بازار کم‌سود را دارد. روسیه نخواست تولید نفت را کاهش دهد چون نمی‌خواست سهم خود از بازار این ماده سیاه را به نفت شیل آمریکا واگذار کند.

تولید نفت آمریکا از سال ۲۰۰۹ و بر پایه نفت شیل افزایش یافت. تولید نفت شیل آمریکا در سال ۲۰۱۹ به ۷.۷ میلیون بشکه در روز رسید. «متیو اشمیت» استاد علوم سیاسی و امنیتی در دانشگاه «نیو هون» آمریکا معتقد است که مسکو تلاش می‌کند تا تولیدکنندگان شیل را به عقب براند.

بسیاری از تحلیلگران می‌گویند که عربستان سعودی و روسیه جنگ بر سر تعیین قیمت نفت را آغاز کرده‌اند اما به نظر می‌رسد این نزاع نفتی بیش از آنکه جدال بر سر قیمت باشد، نبردی برای حفظ سهم از بازار است.

هر دو کشور تبعات کاهش بهای نفت را فعلا پذیرفته‌اند، با این حال، حاضر نیستند که از تولید خود بکاهند و سهم خود از این بازار را از دست بدهند. اما کدامیک آستانه تحمل بالایی دارد و شانس بیشتری برای پیروزی دارد؟ عربستان برای آنکه بتواند بودجه را متوازن نگه دارد باید هر بشکه نفت را به بهای ۸۰ دلار بفروشد اما این رقم برای روسیه ۴۵ دلار است.

در واقع، روسیه در موقعیت مطلوبی برای تحمل ضربه به قیمت نفت قرار دارد و در عوض، عربستان و سایر اعضای اوپک یا غیراوپک زیان اقتصادی شدیدتری خواهند دید.

زیان متحدان و همکاران

بی‌پولی تولیدکنندگان در بودجه آنها انعکاس خواهد یافت و متحدان عربستان بیش از دیگران تحت فشار قرار می‌گیرند. به نوشته فایننشال تایمز، در صورتی که هر بشکه نفت در حدود ۳۰ دلار معامله شود، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با کسری بودجه ۱۴۰ میلیارد دلاری مواجه می‌شوند.

در نتیجه، این کشورها مجبور به اتخاذ اقدامات دردناکی مانند استقراض و کاهش هزینه‌ها می‌شوند. اگر قیمت نفت پایین بماند تولیدکنندگان نفت ممکن است مجبور شوند برای جبران کسی بودجه از ذخایر ارزی خود برداشت کنند.

کویت، قطر و امارات تاب‌آوری بیشتری در مقابل بحران در بازار نفت دارند اما کشوری مانند بحرین آسیب‌پذیرین در میان این کشورهاست. عمان نیز ممکن است شدیدترین کسری بودجه را تجربه کند.

در آفریقا، نیجریه که سال ۲۰۱۴ به دلیل کاهش بهای نفت با رکود سنگینی دست به گریبان شد این بار امیدوار بود تا هر بشکه نفت به ۵۷ دلار رسیده و اندکی دیگر از بحران خارج شود.

آنگولا نیز که جزو اعضای اوپک است به نفت ارزان علاقه‌ای ندارد و شاید در نهایت مجبور شود از صندوق بین‌المللی پول وام دریافت کند. الجزایر نیز بودجه خود را با نفت ۶۰ دلاری بسته است و در بحبوحه تزلزل سیاسی، بحران مالی و نفتی را هم پیش روی خود می‌بیند.

«زیکاردو فابین» مدیر بخش شمال آفریقا در «گروه بین‌المللی بحران» می‌گویند: اگر این وضع یک یا دو ماه ادامه پیدا کند الجزایر باید تدابیر ریاضتی اتخاذ کند.

در آمریکای لاتین این ونزوئلاست که به دلیل تحریم‌های شدید آمریکا با چالش‌های فراوانی روبرو شده است و در وضعیت فعلی با بیشترین فشار مواجه خواهد شد. اکوادور نیز ممکن است دیگر نتواند بدهی خارجی‌اش را پرداخت کند.

بازنده نهایی

نزاع دومین تولیدکننده نفت (عربستان) و سومین تولیدکننده بزرگ (روسیه) خود آنها و دیگران را نگران کرده اما واشنگتن پست در سرمقاله چهارشنبه خود نوشت: بازنده نهایی جنگ قیمتی نفت، آمریکاست.

به نوشته این روزنامه، ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه در پاسخ به تحریم‌های که واشنگتن علیه صنعت نفت آن کشور وضع کرده، دست به جنگ قیمت‌ها زده است.

دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا از منظر دیگری به این موضع نگاه می‌کند. او در تماسی تلفنی با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی خشنودی خود را از این جنگ و کاهش بهای نفت اعلام کرد. نفت ارزان شهروندان آمریکایی را هم خوشحال می‌کند زیرا مالیات سوخت آنها کمتر شده و نفت بیشتری می‌توانند بسوزانند. اما تبعات زیست محیطی این موضوع دردسر دیگری است که خود یک فصل مفصل است.

مترصد فرصت

واشنگتن پست نوشت که ترامپ باید بداند که پوتین «دوست آمریکا نیست.» این روزنامه درباره بن سلمان که دستور افزایش تولید نفت عربستان و تخفیف عمده به خریداران را صادر کرده است، نوشت: ولیعهد سعودی نشان داده که او در عرصه بین‌المللی یک بازیگر قابل اعتماد نیست و به رغم حمایت‌های لفظی و کمک‌های نظامی دولت ترامپ از عربستان، هر جا به نفعش باشد اقتصاد آمریکا را در مخاطره قرار می‌دهد.
تولید نفت شیل پرهزینه است و با قیمت سی‌وچند دلار در بشکه مقرون به صرفه نیست. به همین دلیل بود که فروش نفت شیل آمریکا در روز دوشنبه به شدت کاهش یافت. هزینه بالای تولید و قیمت پایین، نفت شیل آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت را به عقب‌نشینی از بازارها وادار کرده است

تحلیلگران گلدمن ساکس هشدار داده‌اند نبرد قیمت‌ها اگر کشدار باشد بهای طلای سیاه به ۲۰ دلار در بشکه سقوط خواهد کرد. نفت ۲۰ دلاری فشار و استرس مالی ایجاد خواهد کرد و حتی آمریکا را وادار خواهد کرد که تولید شیل را در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به شدت کاهش دهد.

هدف اصلی پوتین و بن سلمان عقب راندن شیل آمریکایی، حفظ سهم خود از بازار و تعیین بهای نفت است. البته هر دو طرف برای آنکه به این هدف برسند مجبور شدند بهای آن را که همانا کاهش ارزش جهانی نفت است، بپذیرند و برای پر کردن جای خالی نفت شیل کمین کنند.