۷۲ سال پیش، با همکاری عملیِ “امپریالیسم” و “ارتجاعِ داخلی” در رنگ‌ها و نیرنگ‌های مختلف آن و اجرای کودتای ننگین ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ سازمان دهی و اجرا شد و بدین ترتیب راهِ تحول موزون و دموکراتیک جامعهٔ ایران با خون و اسلحه مسدود گردید. رویداد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲(۱۹۵۳) در بُرههٔ زمانی تاریخی‌ای در دنیا ... کودتای آمریکایی-انگلیسی ۲۸ مرداد، اوضاع بحرانی کشور، تهدید جنگ و مداخلهٔ خارجی، و ضرورت تجربه‌اندوزی از این فاجعهٔ تاریخی!
توضیح مترجم: این سند محرمانه یکی از جالبترین و مهمترین اسنادی است که سالها از نظرها پنهان مانده بود و در سالهای اخیر از بایگانی خارج شده است. سند ۳۵/ توضیح مترجم: این سند محرمانه یکی از جالبترین و مهمترین اسنادی است که سالها از نظرها پنهان مانده بود و در سالهای اخیر از بایگانی ... نامه استالین به پیشه‌وری در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۲۵
وزیر امور خارجه روسیه گفت: ما ادامه آتش‌بس اعلام شده میان ایران و اسرائیل بدون هیچ وقفه‌ای را خواستار شده‌ایم. به گزارش ایرنا از خبرگزاری تاس، سرگئی لاوروف جمعه در کنفرانس مطبوعاتی پس از شرکت در رویدادهای نشست وزیران امور خارجه آسه‌آن در کوالالامپور افزود: روسیه همچنین خواستار آن شده است که علیرغم آسیب‌ها و ... لاوروف: خواهان ادامه آتش‌بس ایران و اسرائیل هستیم
نوشتۀ پروفسور جان فاستر بریتانیا همچنان قدرتی امپریالیستی باقی مانده است و هرچند توان مالی و نظامی‌اش کاهش چشمگیری داشته، در سالهای اخیر نقشی به‌ویژه خطرناک در خاورمیانه ایفا کرده است. این نقش را فقط در چارچوب دو قرن “سلطهٔ منطقه‌یی” بریتانیا می‌توان فهمید. در قرن هجدهم، بریتانیا همراه با هلند بازار جهانی سرمایه‌داری جدیدی ... امپریالیسم بریتانیا و خاورمیانه
فریاد خروشان رفیق خسرو روزبه، عضو کمیته مرکزی حزب توده ایران، در اعماق بیدادگاه های رژیم کودتایی محمدرضا پهلوی، به صدای رسای نیروهای مردمی برای سرنگونی استبداد سلطنتی بدل شد؛ استبدادی که سرانجام در بهمن ۵۷ فروپاشید. جلادانی که می پنداشتند با به خاک و خون کشیدن مبارزان توده ای می توانند «آخرین شعله های ... به انگیزه سالگرد تیرباران رفیق خسرو روزبه، قهرمان ملی ایران!
امروزه دیگر نقش انگلیس در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ موضوعی قطعی است و همه بر صحت آن باور دارند و حتی خود انگلیسی‌ها نیز به آن معترفند.
به گزارش ایسنا، پایگاه «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» در ادامه نوشت: پسر ژنرال آیرونساید – مبتکر کودتا - در ضمن شرح خاطرات پدرش می‌نویسد: «پدرم بعد از بازسازی روحیه نیروهای انگلیسی و ثبات‌بخشیدن به وضعیت آنها در قزوین، متوجه بازسازی قزاق‌های ایرانی شد. داستان انتخاب رضاخان به فرماندهی نیروهای قزاق از جانب او را همه می‌دانند و گرچه در آن هنگام نمی‌دانست که او روزی شاه ایران خواهد شد اما آشکارا راه را برای او هموار نمود … پدرم در خاطراتش می‌نویسد: فکر می‌کنم همه مرا معمار آن کودتا (۱۲۹۹ش) تصور می‌کنند. راستش را بخواهید خودم هم همین‌طور فکر می‌کنم».
آیرونساید در ضمن خاطرات ۱۴ فوریه خود می‌نویسد: «من دستورات مربوط به خروج نیروها را به اسمایس و رضا داده‌ام. باید به ایشان تا اندازه‌ای آزادی عمل بدهم. باید وزیرمختار را ببینم و مطالب را با او در میان بگذارم. برای ما کودتا از هر چیز دیگر مناسب‌تر است.»
ملک‌الشعرای بهار که خود از شاهدان آن رویداد تاریخی بود، در جلد نخست «تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران» بخشی از مشاهدات خود را به رشته تحریر درآورده است. شاید یکی از نکات جالب کودتا، اطلاع روزنامه‌ها و مطبوعات و برخی بزرگان دولتی از حرکت قوای قزاق به سمت تهران بود؛ نکته عجیب اینکه بسیاری گمان می‌کردند این لشگر مجهز، برای دیدار با خانواده خود عازم پایتخت هستند!
بهار می‌نویسد: «نزدیک غروب یکشنبه ۱۱ ج ۲ [جمادی‌الثانی] و ۲ اسفند، مخبر روزنامه ایران برای کسب خبر رفته، ساعت ۹ شب بازآمد و خبر آورد که رضاخان میرپنجه مقیم قزوین با دو هزار نفر قزاق برای آمدن به تهران و رفتن سر خانه و زندگی خود می‌آیند و خطری در بین نیست و این خبر در شماره فردای روزنامه ایران منتشر گردید.»
بهار ذیل روایت خود از کودتای سوم اسفند، از پیشنهاد رضاخان به آیت‌الله سیدحسن مدرس پرده برمی‌دارد و می‌نویسد: «مرحوم مدرس به خود من بعدها گفت: در آن اوقات، رضاخان نزد من آمد و گفت من چندی پیش با وثوق‌الدوله هم صحبت کردم و او به من توجهی نکرد؛ حاضرم با شما کار کنم و همدست شویم و به این اوضاع خراب خاتمه دهیم. چه می‌ترسم ایران بلشویک شود!»
ملک‌الشعراء درباره اعزام قزاق‌ها با سرکردگی رضاخان از قزوین به تهران ادامه می‌دهد: «[قرار شد] اگر سؤال شد به کجا می‌آیید؟ بگویند: برای رفتن به خانه‌ها و دیدن زن و بچه می‌رویم و اگر لازم باشد باز برمی‌گردیم و علاوه بگویند مدتی است مواجب به ما نداده‌اند و مواجب می‌خواهیم.»
ملک‌الشعرا درباره تجهیز و حمایت مالی انگلیس از قوای قزاق نیز می‌نویسد: «قزاق که در قزوین لباس در بر نداشت، با لباس نو و کفش و ساز و برگ حسابی حرکت کرد. بین راه پولی هم بین آنها قسمت شد.»
نکته دیگری که در روایت بهار از کودتای سوم اسفند جالب توجه است، عدم ایستادگی قوای دولتی در برابر قوای قزاق بود. به گفته بهار، دیگر قوای امنیتی از پیش توجیه شده بودند که با قزاق‌ها همکاری کنند: «با روسای ژاندارم قبلاً صحبت کرده بودند که هنگام ورود قوای پایتخت، دست در نیاورند و با قزاق‌ها برادروار برخورد کنند.»
او از توطئه پنهان دیگری نیز پرده برمی‌دارد: «دولت، ۶۰۰ نفر ژاندارم که حاضر [در] مرکز بودند برای ممانعت قزاق به خارج شهر و حدود باغ شاه گسیل داشت.» اما جالب اینکه «به آنها تفنگ بی‌فشنگ داده شده بود!»
به اعتقاد بهار، قوای دولتی توجیه شده بودند که با کودتاچیان همکاری کنند: «ورنه ژاندارم بدون شک با تکیه به شهر می‌توانست قوای خسته قزاق را در ساعت متفرق کند، خاصه که بریگاد مرکزی نیز پشتیبان آنان قرار می‌گرفت.»
ملک‌الشعراء درباره تسخیر تهران توسط قزاق‌ها می‌نویسد: «قزاق وارد شهر شد. ژاندارم دست در نیاورد. بریگاد مرکزی به اتفاق قزاق وارد شهر شدند. نزدیک سحر یک تیر توپ از میدان مشق شلیک کردند و به یکی از اتاق‌های تأمینات خورد و قزاق به اتفاق جمعی از بریگاد مرکزی که با قزاق‌ها هم‌داستان شده بودند به نظمیه ریختند و شلیک با تفنگ در اداره نظمیه و کلانتری‌ها آغاز شد و مدتی دوام داشت. نظمیه تسلیم شد. محبوسین نظمیه به گمان اینکه بلشویک به شهر ریخته است، از محبس بیرون ریختند و فریاد زدند: «زنده‌باد بلشویک» و یکی از آنها به تیر قزاق کشته شد. ذخیره نظمیه و امانات غارت شد. یک محبوس فراری و یک پاسبان در مرکز شهربانی کشته شدند. دو پاسبان هم در کلانتری‌ها به قتل رسیدند و هفت تن مجروح شدند که آنها هم به تدریج مردند. احمد شهریور می‌گوید: این هنگامه و شلیک توپ، مردم را بیمناک ساخت و زنان سقط جنین کردند و به قول خود آنها، روی خون افتادند … اینچنین بود طرح یک دسیسه سیاسی بزرگ و پایتخت با قوایی که در او بود این‌طور به تصرف جماعتی که خود را فروخته بودند درآمد.»
منبع: تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد اول (انقراض قاجاریه)، تألیف ملک‌الشعراء بهار، ص ۶۰ تا ۶۹
شش دهه پس از فرمان امضا شده توسط جان اف. کندی برای تحریم کوبا، “آرشیو امنیت ملی ایالات متحده آمریکا” ده‌ها سند از طبقه‌بندی خارج شده را منتشر کرد که نشان می‌دهد تحریم‌ها با انگیزه تحریک “گرسنگی، ناامیدی و سرنگونی دولت” فیدل کاسترو رهبر انقلابی کوبا آغاز شد.
با فرا رسیدن دوم بهمن ماه ۱۴۰۰ هفتاد و شش سال از جنبش دوم بهمن خلق کرد برای دستیابی به حقوق ملی شان می گذرد.
خبر درگذشت رفیق فریدون شایان در ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ / ۲۶ دی‌ماه ۱۴۰۰ در بیمارستانی در شهر استکهلم (سوئد) دوستداران و رفقای او و طیفی از رفقای چپ را در اندوهی عمیق فروبرد.
باستان‌شناس ایلامی و مولف کتاب آیین ایرانی شب یلدا گفت: شب یلدا و…نمونه‌های ارزشمندی از آیینن‌های ایرانی است که در هر موقعیتی شادابی، نشاط، مهربانی، وحدت وهمدلی، محبت، دلسوزی و… را برای انسان‌ها به ارمغان آورده است.
