با فرا رسیدن دوم بهمن ماه ۱۴۰۰ هفتاد و شش سال از جنبش دوم بهمن خلق کرد برای دستیابی به حقوق ملی شان می گذرد.

در روز ۲ بهمن‌ماه سال ۱۳۲۴، در شهر مهاباد، در گردهمایی‌ای پرشکوه، که با ابتکار و رهبری حزب دمکرات کردستان برپا شده بود- و در حکم مجلس مؤسسان نیز عمل می‌کرد- تشکیل حکومت خودمختار کردستان، در چارچوب ایران، به‌طوررسمی اعلام گردید، و رفیق شهید قاضی محمد، صدر حزب دمکرات کردستان ایران، به‌ریاست این حکومت برگزیده شد. حکومت ملی کردستان با محتوی انقلابی دموکراتیک منشأ خدمات فراموش‌نشدنی به خلق کُرد است. در طول حکومت کوتاه زمان ۱۱ ماههٔ حکومت ملی و مردمی کُردستان، زمین‌های برخی فئودال‌ها مصادره شد، و به‌منظور رهایی دهقانان از یوغ مناسبات ارباب- رعیتی، به‌مثابهٔ گام نخست، در تقسیم محصول به‌سود دهقانان تجدیدنظر شد، نقشهٔ مؤسسه‌های صنعتی تدوین و آمادهٔ اجرا گردید، کانون‌های بهداشت و آموزش رایگان بر پا شد، مطبوعات و چاپخانه راه‌اندازی و فعال شد، سنگ بنای تئاتر ملی گذاشته شد، برای زنان در جامعه و خانواده حقوقی مساوی با مردان تعیین و تأمین گردید.

رفیق جان‌باخته علی گلاویژ، جنبش دوم بهمن را آغاز دوره‌یی تازه‌ در حیات سیاسی و اجتماعی خلق کُرد می داند و در این زمینه از جمله می نویسد: “کسانی که با تاریخ گذشته خلق کُرد آشنایی دارند و به‌روشنی پی می‌برند که جنبش ۲ بهمن با یک چنین چرخشی در سرنوشت کردستان و با پی‌ریزی اصول عمدهٔ جنبش معاصر کُرد بزرگ‌ترین خدمت را به خلق کرد انجام داده است. … بدون بیم از مبالغه باید این واقعیت را تکرار کنیم که این دوران کوتاه با روح دموکراتیک، محتوای انقلابی و سمت‌گیری درست خود… به نسل‌های امروز و آیندهٔ خلق کُرد یگانه راه آزادی را نشان داد.” (نگاه کنید به اسناد و دیدگاه‌ها، صفحه ۹۵، انتشارات حزب توده ایران)

زنده یاد عبدالرحمان قاسملو، در کتاب “کُردستان و کُرد”، جنبش ۲ بهمن، مسئلهٔ ملی خلق کُرد را به‌مانند جزئی از مبارزه و جنبش همگانی و سراسری مردم ایران مطرح می کند و جنبش ۲ بهمن را تابعی از جنبش ضددیکتاتوری و ضدامپریالیستی سراسری میهن ما می داندکه منافعش را در چارچوب منافع این مبارزه مطرح و درخواست می‌کرد. حکومت ملی و خودمختار کردستان، در داخل کشور بر حزب تودهٔ ایران و دیگر نیروهای راستین ملی و استقلال‌طلب و مترقی تکیه داشت، و در عرصهٔ بین‌المللی نیز، اردوگاه سوسیالیسم و جنبش جهانی صلح پشتیبانان و متحدان آن بودند. در این خصوص، زنده یاد قاسملو، با اشاره به اهمیت شناخت صحیح از دوستان و دشمنان جنبش خلق کُرد و با استناد به تجربهٔ ارزشمند جنبش دوم بهمن، نوشته است:”حزب تودهٔ ایران نیز در دوران جمهوری مهاباد، علی‌رغم مخالفت شدید ارتجاع ایران و تبلیغات بورژوازی شونیستی ایران شجاعانه از حق تعیین سرنوشت خلق کرد دفاع می‌کرد.” (نگاه کنید به کتاب کُردستان و کُرد، صفحه ۳۲۱، چاپ اوّل، ۱۹۹۶، [انتشارات] آپیک.)

با شکست انقلاب بهمن ۱۳۵۷، و تسلط یافتن ارتجاع بر کشورمان، مسئلهٔ ملی و ستم ملی در ایران ضمن آنکه ادامه یافت، پوشش و ظاهر نفرت‌انگیز مذهبی( ارتجاعی و عقب مانده مذهب)نیز به‌خود گرفت. مسئلهٔ ملی و حل آن، باتوجه به تجربهٔ تاریخی جنبش دوم بهمن، در پیوند مستقیم و تنگاتنگی با پیکار سراسری و همگانی خلق، قرار دارد. تجربه‌های امروزین منطقه نشان می‌دهند که، امپریالیسم و ارتجاع- ملی دست در دست یکدیگر- برای به‌انقیاد کشاندن خلق‌ها فعالیت می‌کنند، و مسئلهٔ ملی در برخی کشورهای این منطقه به اهرمی در دست امپریالیسم برای تغییر جغرافیای سیاسی منطقه و تسلط یافتن بر این کشورها تبدیل شده است. مبارزه به‌ضد ستم ملی و به‌سود برابری خلق‌ها، از مبارزه با دیکتاتوری حاکم و نفوذ امپریالیسم جدا نبوده و جدا نمی‌تواند باشد. جنبش دوم بهمن و تجربه‌های ارزشمند آن می‌آموزند که مبارزه در راه الغای ستم ملی با مبارزه بر ضد استبداد و امپریالیسم، رابطه‌یی تنگاتنگ و دیالکتیکی با یکدیگر دارند. حزب ما، به‌گواه تاریخ پرافتخار خود، همواره مدافع سرسخت حقوق خلق‌ها و الغای ستم ملی بوده و هست. اسناد ششمین کنگرهٔ حزب، برنامهٔ حزب تودهٔ ایران در مسیر اتحاد داوطلبانهٔ خلق‌های ایران در میهن واحد و برابرحقوقی کامل خلق‌ها را به‌روشنی نشان می‌دهد. ما همواره و به‌طور خستگی‌ناپذیر با دیکتاتوری، امپریالیسم، واپس‌گرایی، و الغای ستم ملی رزمیده‌ایم و می‌رزمیم.

در سالگرد جنبش دوم بهمن، که به‌حق بخشی از تاریخ حزب ما نیز به‌شمار می‌آید، به خاطرهٔ تابناک قهرمانان این جنبش و در رأس همه رفیق جان‌باخته “قاضی محمد “ادای احترام می‌کنیم.

می‌توان و باید از تجربه‌های جنبش دوم بهمن به‌سود پیکار امروز با رژیم ولایت‌فقیه، با درایت و شجاعت، آموخت

«نامۀ مردم»