وزیر خارجه ترکیه در نشست رُم اعلام کرد که برای حل مشکل بازگرداندن آوارگان سوری می‌توان با بشار اسد نیز گفت‌وگو کرد.

به گزارش افکارنیوز، یکی از چالش‌های مهم در پرونده بحران سوریه٬ اختلاف جدی و ریشه‌دار بین دولت اردوغان و دولت اسد است.

دمشق بر این باور است که ترکیه در سالیان اخیر و در اثنای بروز بحران٬ به شکل جدی و آشکار٬ سراغ سناریوی تلاش برای براندازی حکومت در کشور همسایه جنوبی رفته و از ده‌ها گروه مسلح ضد سوری٬ حمایت کرده است.

ترکیه نیز همواره به شکل مستقیم و غیرمستقیم به تلاش برای تضعیف دولت سوریه ادامه داده و حاکمیت و وحدت سیاسی و تمامیت ارضی این کشور را نادیده گرفته است. اما حالا سیگنال‌هایی مشاهده می‌شوند که نشان دهنده عزم آنکارا برای مذاکره با دمشق است.

تغییر نسبی مواضع آنکارا

دولت ترکیه٬ حالا از تب و تاب ادعاهای تند چند سال پیش در مورد ضرورت تغییر رژیم سوریه افتاده و در چارچوب مذاکرات آستانه٬ با ایران و روسیه همراه شده است. اما همچنان در این حوزه٬ رفتارهای تک‌روانه و خودسرانه و همچنین اقدامات هدفمندی انجام می‌دهد که نشان می‌دهد آنکارا مصرانه به کنار رفتن بشار اسد ٬ امید دارد.

برخی از این رفتارها عبارتند از:

۱.سازماندهی و تسلیح بیش از دویست گروه پراکنده معارض سوری و گردآوردن آنها زیر چتر واحدی به نام ارتش ملی سوریه.

۲.حمله به مناطق گسترده‌ای از غرب و شرق فرات و استقرار نیرو در چند منطقه سوریه.

۳.تاثیرگذاری بر بخش مهمی از اعضای کمیته تدوین قانون اساسی سوریه به منظور برجسته کردن منافع ترکیه در تحولات آتی سوریه.

۴.عمل نکردن به تعهدات در مورد ادلب.

اما گذشته از تمام اقداماتی که ذکر آن رفت٬ ترکیه نیم‌نگاهی نیز به واقعیت موجود و شرایط حاکم بر ارض واقع دارد و بی میل نیست که به مدار و فرکانس رابطه با دمشق بازگردد. چرا که حالا بشار اسد و تیم همراه او٬ نسبت به چند سال قبل٬ در موقعیت بهتری هستند و حاکمیت بخش قابل توجهی از خاک سوریه را در دست دارند و برقراری ارتباط با دمشق٬ قطعاً به سود آنکارا است.

این ارتباط قبلاً به درخواست و توصیه دو شریک آستانه یعنی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در سطوح امنیتی٬ مورد قبول قرار گرفته و پس از حمله موسوم به «عملیات چشمه صلح» نیز٬ اردوغان در دیدار با پوتین در شهر سوچی٬ وعده داد که رفته رفته به توافق امنیتی آدانا بازگردد.

سیگنال چاووش اوغلو برای گفتگو

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در سفر به رُم پایتخت ایتالیا و در نشستی که به همت موسسه قدیمی (ISPI) برگزار شد٬ در مورد امنیت در مدیترانه صحبت کرد. او در پایان سخنان خود٬ با سوال روزنامه نگاران روبرو شد. یکی از روزنامه نگاران ایتالیایی از او پرسید: آیا ممکن است دولت شما٬ گفت‌وگو با بشار اسد را در دستور کار قرار دهد؟

وزیر امور خارجه ترکیه در پاسخ گفت:«بله. ممکن است. مثلاً در مورد مساله بازگرداندن آوارگان٬ می‌توان با بشار اسد گفت‌وگو کرد.»

چاووش اوغلو که احساس می‌کرد در پاسخ به خبرنگار ایتالیایی٬ رفتار بسیار معتدل و منعطفی به نمایش گذاشته٬ در ادامه٬ اتهامات قدیمی آنکارا علیه بشار اسد را تکرار کرده و گفت:«البته موضع ما در مورد شخص بشار اسد کاملاً شفاف است. به باور ما او مردم خود را کشتار کرده٬ سلاح شیمیایی به کار گرفته و از دید ما٬ او فردی نیست که بتواند سوریه را متحد کند.»

اگر چه بخش دوم سخنان چاووش اوغلو٬ نشان دهنده همان حدت و شدت پیشین مواضع آنکارا است٬ اما ابراز تمایل برای مذاکره با بشار اسد در خصوص حل معضل مهمی به نام بازگرداندن آوارگان سوری٬ موضع کم‌ اهمیتی نیست.

ضمن این که نمی‌توان انتظار داشت که به یک باره همه یخ‌های رابطه بین دمشق و آنکارا نیز حل شود. فراموش نکنیم٬ دنیای سیاست و ادبیات رهبران سیاسی٬ پیچ و خم‌های خاصی دارد. همین چند وقت پیش بود که بشار اسد رئیس جمهور سوریه در یک گفت‌وگوی مفصل تلویزیونی٬ اردوغان را با الفاظی همچون «دزد»٬«فرصت‌طلب» و «دورو» نواخت اما در عین حال٬ اعلام کرد که حاضر است به منظور حفظ منافع کشورش٬ با او دیدار کند.

چاووش اوغلو پیش‌تر و در سال ۲۰۱۸ میلادی نیز اعلام کرده بود که اگر بشار اسد٬ یک بار دیگر در انتخابات ریاست جمهوری کشورش پیروز شود٬ در این صورت همه باید در مورد تصمیمات سیاسی خود٬ تجدیدنظر کنند.

چرا مساله آوارگان٬ برای ترکیه مهم است؟

دولت اردوغان٬ در دو سال اخیر٬ در برابر ناتو و اتحادیه اروپا٬ بارها از کارت فشار آوارگان سوری استفاده کرده است. اما واقعیت این است که این مزیت آوارگان٬ با هزینه‌های آنان قابل مقایسه نیست.

بدون تردید٬ آوارگان سوری٬ هزینه سنگینی بر دستان دولت و ملت ترکیه گذاشته‌اند و به خاطر حضور نزدیک به ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار آواره سوری در خاک ترکیه٬ هم اکنون این کشور در کل جهان به عنوان یک کشور رکوردشکن در پذیرش آواره و مهاجر شناخته می‌شود.

تقریباً همه آوارگان سوری٬ با عزت نفس٬ قناعت٬ کار و تلاش٬ هزینه‌های خود را تامین می‌کنند و بخش قبل توجهی از آنان نیز در بازار کار و سرمایه مشغول فعالیت هستند و میزان ارتکاب جرم٬ در جمعیت آنان٬ پایین است.

اما در هر حال٬ تامین هزینه‌های بهداشتی٬ آموزشی و امنیتی آنان٬ رقمی بین ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار٬ برای ترکیه هزینه در برداشته است. علاوه بر این٬ در حوزه‌های اجتماعی٬ افزایش قیمت مسکن٬ درگیری‌ها و اختلافات پراکنده ناشی از اختلافات قومی و زبانی٬ مشکلاتی برای شهرهای پذیرای آوارگان سوری به وجود آمده است.

علاوه بر این٬ احزاب و جریانات مخالف دولت اردوغان٬ به طور مداوم٬ از سیاست‌های اردوغان و تیم سیاست خارجی او انتقاد کرده و معتقدند که ندانم‌کاری و خطای این تیم٬ موجب آن شده که این جمعیت میلیونی٬ ساکن ترکیه شوند.

این را نیز در نظر بگیریم که ترکیه٬ با وجود برخی مزیت‌ها و موفقیت‌ها همچون افزایش قابل توجه درآمد در صنعت توریسم٬ همین حالا هم با تنگناها و مشکلات اقتصادی قابل توجهی روبروست و با در نظر گرفتن جمیع این موارد٬ قطعاً تلاش برای بازگرداندن سوری‌ها به وطن آنان٬ یک اولویت مهم و حیاتی٬ برای دولت اردوغان است.

از دیگر سو٬ برقراری سطحی از رابطه با دولت اسد٬ در مقطع سیاسی پیش‌رو٬ می‌تواند آورده‌ها و امکانات جدیدی برای ترکیه به دنبال بیاورد. در همین حال٬ بازگشت آوارگان٬ برای خود دولت بشار اسد نیز نشانه‌ای از ثبات و پیروزی است و سود دوسویه دارد. در نتیجه٬ می‌توان به این مساله خوشبین بود که مساله مذاکره بر سر بازگشت سوری‌ها٬ به مقدمه‌ای برای حرکت در مسیر عادی‌سازی روابط آنکارا – دمشق تبدیل شود.