سالهاست که آموزش و پرورش با کمبود معلم مواجه است و سعی می‌کند این کمبود را با نیروهای غیررسمی جبران کند. نیروهای خرید خدمات آموزشی، سرباز معلم‌ها، آموزشیاران نهضت سوادآموزی و نیروهای حق‌التدریس درواقع به کار گرفته شدند تا نیاز آموزش و پرورش در ایران را برطرف کنند اما این به‌کارگیری حرف و حدیث‌های بسیاری دارد.

به گزارش ایلنا، بیستم تیرماه سال گذشته در راستای طرحی که مجلس در سال ۸۸ برای «تعیین تکلیف استخدام معلمان حق‌التدریسی و آموزشیاران نهضت سوادآموزی» تصویب کرده بود، آزمونی برگزار شد تا معلمانی که قبل از سال ۹۲ سابقه‌ی کار در نهضت را داشتند با شرکت در این آزمون و البته قبولی در آن به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآیند. اما همه چیز به این سادگی‌ها هم پیش نرفت؛ برخی از آموزشیارانِ نهضت سوادآموزی موفق به قبولی در آن آزمون نشدند و برخی دیگر نیز از شرکت در آن جا ماندند.

بیکاری پس از بیش از یک دهه معلمی در نهضت سوادآموزی، حاصلِ آزمون استخدامیِ سال گذشته و نصیبِ نیروهایی شد که موفق به قبولی در این آزمون نشده بودند. آن‌ها با اعتراض‌ها و تجمعات پی‌درپی مقابل مجلس و سازمان نهضت سوادآموزی خواهانِ رسیدگی به وضعیت خود شدند؛ معلمانی که می‌گفتند: «انصاف نیست بعد از این همه سابقه و کار برای آموزش و پرورش حالا ما را کنار بگذارند.»

نتیجه‌ی این اعتراض در نهایت برگزاریِ آزمون مجددی بود که در روز جمعه اول مرداد ماه ۱۴۰۰ برای آموزشیاران و آموزش‌دهندگان مستمر (دو نفر و بالاتر) نهضت سوادآموزی برگزار شد. آزمونی که باز هم عده‌ای از آن جا ماندند و احتمالا بعد از اعلام نتایج، تعدادی که موفق به قبولی در این آزمون نشده‌اند، سرنوشتِ نامشخصی به لحاظ کاری پیدا کنند.

مصائبِ جاماندگانِ آزمون استخدامی آموزشیاران نهضت سوادآموزی

امیدی که به ناامیدی تبدیل شد

یکی از آموزشیاران نهضت سوادآموزی که اجازه‌ی شرکت در آزمون استخدامی به او داده نشده در تماس با ایلنا گفت: «ده سال سابقه‌ی کار به عنوان آموزشیار نهضت سوادآموزی دارم اما از آزمون استخدامیِ اول تیرماه جا ماندم؛ البته فقط از آزمون جا نماندم از زندگی هم جا ماندم. انصاف نیست که بعد از ۱۰ سال کار در سخت‌ترین شرایط، دور افتاده‌ترین مناطق و با کمترین دستمزد حالا بگویند باید آزمون بدهید تا استخدام شوید و آنوقت افرادی مثل من حتی مشمول شرکت در آزمون هم نشوند.»

این معلم در رابطه با وضعیت خود می‌گوید: «من از سال ۹۱ کار خود را به عنوان معلم نهضت سوادآموزی آغاز کردم و تا به امروز به طور مستمر آموزش داده‌ام اما چون در قانون اصلاح تبصره ۱۰ ماده ۱۷ قانون تعیین تکلیف استخدامی (مصوب سال۹۵) از کلمه‌ی «تجمیعی» استفاده شده و من در سال ۹۱ تنها یک شاگرد داشتم، مشمول قانون نشدم برای همین نه استخدام شدم و نه حق شرکت در آزمون را داشتم.»

سال گذشته بعد از برقراری آزمون تعداد بسیاری از این معلمان دست به اعتراض زدند. آن‌ها مسیر تهران تا شهرشان را بارها و بارها طی کردند به امید آنکه به نتیجه برسند: «بعد از آزمون پارسال برای اعتراض بارها در این شرایط کرونایی به تهران آمدیم. بارها اعتراض کردیم، روزها مقابل مجلس و سازمان نهضت سوادآموزی بودیم و شبها در پارکهای تهران می‌خوابیدیم. من در جریان همین رفت و آمدها کرونا گرفتم و بیماریم را به خواهرم منتقل کردم و متاسفانه باعث مرگ خواهرم شدم. هر چه مصیبت کشیدیم و هر چه تلاش کردیم هیچ فایده‌ای نداشت؛ نتیجه‌ی همه‌ی اعتراضات برگزاریِ یک آزمون دیگر بود که ما باز هم نتوانستیم در این آزمون شرکت کنیم.»

او می‌گوید: «چند بار وسایلم را جمع کردم تا برای کار به عسلویه بروم اما هر بار به امید اینکه به وضعیتمان رسیدگی می‌کنند منصرف شدم. بعد از آزمون جمعه اما تمام امیدم به ناامیدی تبدیل شد؛ حالا من مانده‌ام و بلاتکلیفی و البته ده سال سابقه‌ی کار معلمی که دیگر به هیچ دردی نمی‌خورد.»

طبق قانونِ «الحاق یک ماده به قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمین حق التدریسی و آموزش یاران نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش» مصوب سال ۹۷: «آموزشیاران و آموزش‌دهندگان مستمر (دو نفر و بالاتر) که در قبل از سال ۱۳۹۲ با نهضت سوادآموزی همکاری داشته‌اند (مشمولین قانون اصلاحی ۳/۶/۱۳۹۵) پس از شرکت و قبولی در آزمون داخلی که توسط وزارت آموزش و پرورش برگزار می‌شود با توجه به نیاز آموزش و پرورش، رشته تحصیلی، جنسیت و سنوات خدمت و ظرفیت استخدام اعلامی توسط سازمان اداری و استخدامی کشور باید حداقل دوره یکساله آموزشی را در دانشگاه فرهنگیان طی کنند و پس از قبولی در آزمون پایان دوره تا پایان برنامه ششم توسعه استخدام شوند.»

این همان قانونِ مورد شکایت آموزشیارانِ نهضت سوادآموزی است؛ قانونی که به گفته‌ی معلمان نهضت با به کاربردنِ کلمه‌ی «تجمیعی» امکان استخدام را به ناحق از برخی از معلمان گرفته است.

تبعیض قانون بین معلمان حق‌التدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی

همچنین آن‌ها معتقدند این قانون تبعیض آشکاری بین معلمان نهضت سوادآموزی و معلمان حق‌التدریسی قائل شده است. طبق همین قانون «کلیه نیروهای حق التدریس و پیش دبستانی… باید یک دوره آموزشی را در دانشگاه فرهنگیان طی کنند تا پس از شرکت در آزمون پایان دوره و اخذ نمره قبولی…استخدام شوند.» به عبارتی در حالیکه نیروهای حق‌التدریس و پیش‌دبستانی برای استخدام نیاز به شرکت در آزمون داخلی ندارند و بعد از گذرانِ یک دوره آموزشی در دانشگاه فرهنگیان و شرکت در آزمون پایان دوره و اخذ نمره قبولی می‌توانند استخدام شوند، آموزشیاران نهضتی باید حتما برای ورود به دانشگاه فرهنگیان در آزمون داخلی استخدامی شرکت کنند.

یکی از معلمانی که در آزمون سال گذشته موفق به گذر از سد آزمون استخدامی نشده بود به «ایلنا» می‌گوید: «انصاف نیست بعد از ۱۴ سال تدریس مجبورمان کنند برای استخدام آزمون بدهیم و بعد از یک سال تلاش و درس خواندن موفق به قبولی در این امتحان نشویم و بعد هم از کار برکنارمان کنند.»

او می‌گوید: «زمانی که می‌خواستیم کارمان را شروع کنیم به ما گفتند بعد از ۲ سال کار در نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش استخدام می‌شوید اما حالا بعد از ۱۴ سال کار، تازه پشت سد آزمون مانده‌ایم. چرا باید بین ما و نیروهای حق‌التدریسی فرق قائل شوند؟ اگر واقعا بحث کیفیت است می‌توانند از ما هم بعد از گذراندنِ دوره در دانشگاه فرهنگیان آزمون بگیرند و بعد از قبولی استخدام‌مان کنند. نه اینکه بعد از ۱۴ – ۱۵ سال کار تازه یادشان بیفتد که باید کیفیت نظام آموزشی را بالا ببرند. آن زمان که به ما نیاز داشتند چرا به این فکر نیفتادند؟!»

این معلم با شکایت از نحوه‌ی برگزاری آزمون امسال می‌گوید: «سوالات امسال در حد کنکور کارشناسی ارشد و دکتری بود و از آن منابعی که به ما معرفی کرده بودند، سوال ندادند. از طرفی آموزش و پرورش با شرکت دادنِ مدرسین طرح امین و معلمان قرآنی در این آزمون شانس ما را برای قبولی کم کرده است. اگر در این آزمون قبول نشویم معلوم نیست تکلیفمان با کار و زندگی چه می‌شود. فکر کنید بعد از ۱۴ – ۱۵ سال کار بگویند دیگر نیایید، به شما نیاز نداریم.»

اعتراضِ آموزش و پرورش به الزام برای استخدام

اعتراضِ معلمان به رها شدن در میانه‌ی راه

در سال ۱۳۸۸ مجلس طرحی را با عنوان «تعیین تکلیف استخدامی معلمین حق التدریسی و آموزشیاران نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش» تصویب کرد. براساس این مصوبه در ابتدا قرار بود تکلیف حدود ۶۰ هزار نفر از مشمولین این قانون، روشن و آن‌ها جذب آموزش و پرورش شوند که بعد از۱۱ بار اصلاحیه و الحاقیه در طی سال‌ها متمادی، نزدیک به ۲۰۰هزار نفر به مشمولین این قانون اضافه شدند.

این روندِ افزایشِ نیروهایِ مشمولِ قانون استخدامی بعد از مدتی صدای آموزش و پرورش را درآورد. آن‌ها می‌گفتند مجلس در طی این سال‌ها با مصوبات و الحاقیه‌های خود تعداد بسیاری از این معلمان را به آموزش و پرورش تحمیل کرده و این موضوع نه تنها در نهایت کیفیتِ آموزش را پایین آورده است بلکه آموزش و پرورش امکان مالیِ مورد نیاز برای استخدام این معلمان را ندارد و از طرفی جذب این نیروها جایِ دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی را می‌گیرد.

عده‌ای دیگر اما می‌گویند اگر آموزش و پرورش به این معلمان نیاز نداشت برای چه از آن‌ها استفاده کرد؟ یا اگر بحث کیفیت در میان است چرا همان اول، گزینش‌های لازم را برای انتخاب آن‌ها انجام نداده است؟ مگر نه این است که آموزش و پرورش کمبودِ نیروی خود را با استفاده از این معلمان جبران کرده پس چرا باید آن‌ها را اینگونه به حال خود رها کند؟

سالهاست که آموزش و پرورش با کمبود معلم مواجه است و سعی می‌کند این کمبود را با نیروهای غیررسمی جبران کند. نیروهای خرید خدمات آموزشی، سرباز معلم‌ها، آموزشیاران نهضت سوادآموزی و نیروهای حق‌التدریس درواقع به کار گرفته شدند تا نیاز آموزش و پرورش در ایران را برطرف کنند. نیروهایی که به امید استخدام در آموزش و پرورش با عناوین مختلفی معلمی کردند اما امروز برای پذیرشِ آن‌ها به عنوانِ نیروی استخدامی اما و اگرهای بسیاری وجود دارد.

گزارش: زهرا معرفت