مصاحبه با “دانیل جادو”، عضو برجسته حزب کمونیست شیلی

در سال‌های اخیر، شیلی صحنه مبارزه‌ای بسیار نمایان ‌ برای مسدود کردن راه نولیبرالیسم اقتصادی و به‌دور انداختن ارثیه شوم کودتای ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳/ ۲۰ شهریور ۱۳۵۲ -کودتایی که به به‌قدرت رسیدن نظامیان به‌رهبری آگوستو پینوشه در شیلی منجر شد- در این کشور بوده است. نیروهای چپ این کشور، به‌ویژه حزب کمونیست شیلی، در مبارزه پرشور جوانان، دانشجویان، و سندیکاهای کارگری برای زدودن زخم‌های ناشی از دیکتاتوری نظامی و نولیبرال‌هایی که سیاست‌های اقتصادی- اجتماعی پینوشه را ادامه دادند از چهره سیاسی کشور، نقشی فعال و مبتکرانه داشته‌اند. این نیروها بر این باورند که گرچه عمر رژیم کودتا در ظاهر در اواخر ۱۹۹۰ میلادی خاتمه یافته است، ولی میراث رژیم کودتا در همه‌جا وجود دارد: در خاطرات شخصی و جمعی، در نهادهای خصوصی شده کشور مانند آموزش و پرورش، و در قانون اساسی عمیقاً نولیبرالی آن کشور که سیستم سیاسی شیلی را در گذشته ظالمانه دیکتاتوری‌اش محصور می‌کند و بر سر راه سیاست‌های چپ مانع‌هایی بسیار دشوار گذر ایجاد می‌کند.

با این وجود، میراث مبارزه انقلابی حزب‌های کمونیست و چپ شیلی و دوره سه‌ساله دولت سوسیالیست سالوادور آلنده نیز وجود دارند. به‌رغم مخالفت رهبران نظامی ضد قانون اساسی و لایه الیگارشی شیلی، مقاومت مجدد مردم هرگز از بین نرفت و تسلیم کودتاچیان و حامیان آمریکایی‌شان نشد. به‌طورعمده قشرهای زحمتکش و مردم شیلی از مبارزه نیروهای چپ برای تغییر قانون اساسی شیلی حمایت می‌کنند. سرخوردگی از زندگی کردن در لوای نولیبرالیسم طغیانی گسترده در خیابان‌های شیلی به‌راه انداخته است. اما اگر جایگزینی برای سیاست‌های شکست خورده نولیبرالی پیدا نشود، فرصت تاریخی به‌دست آمده از دست خواهد رفت.

شیلی در سال‌های اخیر خیزش اجتماعی بی‌سابقه‌ای را در خیابان‌ها از سر می‌گذراند که نمودار شدت سرخوردگی مردم از شرایط دشوار زندگی بر اساس الگوی نولیبرالی است. اگرچه بسیاری از مردم شیلی رهبران دستگاه حاکمه از همۀ طیف‌هایش را مسبب شرایط نابرابری و فساد حاکم بر کشور می‌دانند، اما شمار اندکی از آنان هم بوده‌اند که در برابر گرفتاری‌های واقعی مردم زحمتکش و پاسخگویی به آن‌ها ثابت‌قدم بوده‌اند. دانیل جادو، عضو حزب کمونیست شیلی و شهردار ناحیۀ رکولِتای سانتیاگو، یکی از سرکردگان آنان است.

موفقیت کاندیداهای حزب کمونیست در انتخابات پارلمانی و نیز شهرداری‌های کشور در سال‌های اخیر به نیروهای چپ و طرفدار طبقه کارگر در به‌چالش کشیدن نیروهای نولیبرالیستی حاکم قوت قلب داده است. در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده کشور، دانیل جادو کاندیدای حزب کمونیست شیلی خواهد بود.

پابلو ویوانکو، ژورنالیست مجله ژاکوبین، با دانیل جادو پیرامون شرایط کنونی شیلی و اینکه شعله خیزش شورانگیز پائیز گذشته که جرقه شروع آن با افزایش قیمت بلیط مترو زده شد و هفته‌ها ادامه داشت چه مسیری را دنبال خواهد کرد، گفتگو کرده است. در ادامه ترجمه این مصاحبه برای اطلاع خوانندگان “نامه مردم” منتشر می‌شود:

— ویوانکو: آیا شما هیچ از انبوهی، دوام، و دامنه این حرکت‌های سازمان‌یافته شگفت‌زده شدید؟

دانیل جادو:  به‌هیچ‌وجه. برخلاف کسانی که بی‌وقفه تکرار می‌کنند این رویدادها در شیلی نامنتظره بود و آمدن آن را پیش‌بینی نمی‌کردند، ما کمونیست‌ها بیش از سی سال است که این شرایط را افشا و محکوم کرده‌ایم! بیش از سی سال پیش‌تر که برخی میثاق گذار از دیکتاتوری را پذیرفته بودند ما خواهان انتخابات آزاد و قانون اساسی جدید بودیم. اما بیشتر دستگاه سیاسی در آن برهه از زمان بطور به‌صراحت بر تحکیم الگوی سیاسی موجود و همراه آن بخشودگی مسئولانی که در زمان دیکتاتوری پینوشه مرتکب جنایت علیه بشریت شده بودند توافق داشتند. فکرش را بکنید که ما سی سال پیش چنین موضع‌گیری‌ای داشتیم!

هنگامی که پینیرا، رئیس جمهور کنونی، انجام اصلاحات در قانون کار را پیش کشید و اصلاحات در حقوق بازنشستگی را پیاده کرد، ما مخالفت‌مان را با این به‌اصطلاح اصلاحات اعلام کردیم چون می‌دانستیم حاصلش دستمزدهای ناچیز و فلاکت‌بار بود. ما سال‌ها درباره لزوم انجام اصلاحات واقعی در آموزش و پرورش، بهداشت، و حق مسکن و چندپارگی اجتماعی سخن رانده‌ایم. اما آنانی که پیاده کردن الگوی اقتصادی را پذیرفتند گوش شنوایی برای این سخنان نداشتند. اگر شما به سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ /۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ بنگرید، حزب کمونیست، اتحادیه مرکزی کارگران، به کارزار بر ضد مستمری‌های خصوصی و سازمان‌های دیگر هشت حرکت اعتراضی در محکومیت این اقدام‌ها را فراخوان دادند.

بنابراین، تنها کسانی که غافلگیر شده‌اند آنانی‌اند که در حباب زندگی می‌کنند، همان آنانی‌ که باور می‌کردند این کشور یک آبادی سرسبز و خرم در میان کویر است، و هرگز نیز متوجه نشدند چیزی را که می‌دیدند سرابی بیش نبوده است.

— ویوانکو: در مورد رویکرد دولت پینیرا و گردانندگان کشور به این اعتراض‌ها چطور؟ آیا این رویکرد شما را غافلگیر کرد؟

دانیل جادو:  خیر، برای من غیرمنتظره نبود. متأسفانه آنان به‌یادمان می‌آورند که همتای راست‌گرایانی‌اند که دست در دست دیکتاتوری بر شیلی حکومت می‌کردند. آنان به‌ما یادآوری می‌کنند که اختیار نیروهای انتظامی مسلحی را در دست دارند که در پایمالی حقوق بشر کاردان‌اند. بنابراین هنگامی که تصمیم می‌گیرند ارتش را به خیابان‌ها بیاورند تا “آتش را با بنزین خاموش کنند” با این کار تنها به‌یاد مردم شیلی می‌آورند که سگ‌های نگهبان، مدافعان، و محافظان الگویی‌اند که به‌دست دیکتاتوری ساخته‌پرداخته شده است و آماده‌اند تا بار دیگر برای سرکوب هرگونه حرکتی به‌منظور انجام دگرگونی‌های ضروری دست به‌کشتار بزنند. این همان چیزی است که می‌خواستند.

چیزی که آنها درک نمی‌کنند آن است که از همان روز آغاز فرایند گذار به دمکراسی، پیوستن نیروهای اجتماعی در این فرایند هم به‌تدریج افزایش پیدا کرد که تا به‌امروز ادامه داشته است. اکنون جامعه شیلی دریافته است که الگوی نولیبرالیسم دیگر پایدار نیست.

— ویوانکو: پس مسیر پیشاروی این جنبش در کوتاه مدت کدام است؟

دانیل جادو:  مسیری که باید دنبال شود، در قانون اساسی دوران پینوشه که آن‌ها (راست‌گرایان) از آن دفاع می‌کنند، مشخص شده است. هنگامی که دولت دست به قانون‌شکنی می‌زند و قانون اساسی را به‌شدت زیرپا می‌گذارد، هنگامی که امنیت کشور و شهروندان را به‌خطر می‌اندازد و تا جایی پیش می‌رود که در کشتار و شکنجه همدست می‌شود یا به‌طور مستقیم به‌کشتار و شکنجه دست می‌زند، در این مرحله می‌توان از طریق قانون اساسی امکان استیضاح و برکناری رئیس جمهور را فراهم ساخت و این قانون اساسی دست شما را باز می‌گذارد تا بحران را در چارچوب قانونمندش مهار کنید و به ادامه روند دموکراتیک یاری رسانید.

این به‌چه معنا است؟ اگر آنان به‌اندازه کافی رأی بیاورند این امر [بدون وجود زمینه لازم] بدون درنگ می‌تواند اتفاق بیفتد و به‌استیضاح رئیس جمهور بینجامد. تا زمان انتخابات جدید، معاون رئیس جمهور یا رئیس مجلس سنا هستند که اداره کشور را به‌دست می‌گیرند و از نظر قانونی می‌توانند دولت را در تغییر مسیر آزاد بگذارند.

— ویوانکو: چگونه به کنه گرفتاری‌هایی که به چنین ابراز ناخشنودی گسترده و مردمی انجامیده است می‌توان پی‌برد؟ یک مجلس مؤسسان برای بازنویسی قانون اساسی؟

دانیل جادو:  نخستین نکته‌ای که باید به آن پی برد این است که تمام اقدام‌هایی که این دولت می‌تواند از پس آن‌ها برآید باید در محدوده الگوی سیاست‌های نولیبرالی باشد، زیرا قانون اساسی شیلی بر پایه برنامه‌های نولیبرالیستی تدوین شده است. بنابراین اگر تغییر الگوی اقتصادی چیزی است که مردم می‌خواهند، بناچار باید به قانون اساسی و دادگاه قانون اساسی روی آورند، ابزاری که آنان (نیروهای راست) هربار برای جلوگیری از تغییر به‌کار گرفته‌اند. پس چنین ابزاری برای تغییر، نقشی بازدارنده خواهند داشت.

از این جهت تدوین یک قانون اساسی نوین گام ضروری و اساسی بعدی است که امیدورایم از مجلس مؤسسان سر برآورد، ولی در اصل این مردم‌اند که آن را تدوین خواهند کرد. توافق‌های از بالا دیگر کارایی‌شان را از دست داده‌اند، راه برون‌رفت از جایی که سرچشمۀ بیماری است فراهم نخواهد شد. از این‌روی، تشکیل مجلس مؤسسان تنها راه برون‌رفت است.

— ویوانکو: در مهرماه گذشته (۱۳۹۸) خیزش گسترده‌ای علیه سیاست‌های ریاضتی صورت گرفت. مردم کشور بولیوی، اِوو مورالس را بار دیگر به‌ریاست جمهوری برگزیدند و در انتخابات آرژانتین، ماکری- رئیس‌جمهور طرفدار سیاست‌های نولیبرالی پیشین- برای بار دوم نتوانست رأی کافی بیاورد. آیا به‌نظر شما قاره آمریکای جنوبی بار دیگر در برابر موج ضد نولیبرالی برخاسته است؟

دانیل جادو: ببینید، من یکی از کسانی‌ام که هیچ‌گاه به‌برگشت تسلط نیروهای راست باور نداشته‌ام. حتا هنگامی که رئیس جمهور پینیرا پیروز شد، من این دیدگاه را مطرح کردم که در یک جامعه دمکراتیک، پیاده کردن سیاست‌های نولیبرالی به‌ویژه در مرحله کنونی‌اش شدنی نیست. ما قرار بود فرصتی بسیار مناسب داشته باشیم، زیرا پینیرا در نخستین دوره ریاست جمهوری‌اش، جناح راست را به‌نابودی‌اش هدایت کرد. از این جهت این بار او بدون تردید با عملکردهایش ناکامی‌های بیشتری را به‌بار خواهد آورد و کشور را در شرایط نامساعدی رها خواهد ساخت که در واقع همان کاری است که در کم‌تر از یک سال‌و‌نیم پیش انجام داده است.

من بر این باورم که چپ آمریکای لاتین باید به‌انتقاد از خود بپردازد و به بازنگری سیاست‌هایی بپردازد که در گذشته ناکارآمد بودند. به‌جز مورد بولیوی که به‌خاطر فرایند دگرگونی‌های بنیادی استوار و سازگاری اجتماعی‌اش و درعین‌حال تلاش در برقراری حقوق اجتماعی و یکپارچگی کشور در آمریکای لاتین سرآمد است. از دید من این مسیری است که چپ آمریکای لاتین باید بیازماید، برای اینکه دچار همان لغزش‌های پیشین نشود باید دوباره با خود پیمان ببندد که برنامه‌های نولیبرالیسم و سرمایه‌داری را به‌منزله یک نظام اجتماعی از بین ببرد.

— ویوانکو: آیا معتقدید که شیلی در آستانۀ یک انقلاب، چیزی مانند بهار شیلیایی قرار دارد؟

دانیل جادو:  بگذارید یک نکته را روشن کنیم، تا به‌امروز شیلی هیچ‌گونه دستاوردی نداشته است.

بنابراین هنوز بسیار زود است که از آغاز چیزی سخن بگوییم. برای ساختن یک شیلی نو به قرارداد اجتماعی‌ای نو نیاز است. ساختارهای سیاسی و اجتماعی تا امروز از بالا به‌دست طبقه حاکم به‌ما تحمیل شده‌اند و این باید خاتمه یابد.

از این روی، امید من آن است که این تظاهرات اجتماعی ادامه داشته باشند و امیدوارم که مردم شیلی از تحرک و شور انقلابی دست نکشند و به شرایط عادی، به هفته‌های گذشته برنگردند، زیرا اگر جز این باشد بدترین پیامد ممکن را برای مردم در پی خواهد داشت. ما از نظر تاریخی، فرصت داشتن چنین شرایطی که امروز در اختیار ما قرار گرفته است در آینده نخواهیم داشت. از این روی، امروز آن زمانی است که باید به دگرگونی‌های بنیادی جامه عمل بپوشانیم.

نامۀ مردم