خطر حضور مزدوران سوریه‌ که توسط ترکیه به آذربایجان اعزام شده و تجربه سال‌ها شرکت در جنگ علیه ارتش‌ سوریه و لیبی را داشته  واکنش نیروهای مسلح ایران را در پی داشت.

به گزارش ایندپندنت: ۶ مهر ۱۳۹۹، روزی سرنوشت‌ساز برای مردم آذربایجان و ارمنستان بود زیرا بار دیگر پس از سال‌ها آتش جنگی سهمگین در منطقه آرتساخ یا قره‌باغ شعله‌ور شد.

ارتش آذربایجان با حمایت گسترده تسلیحاتی ترکیه موفق به تصرف بخش‌هایی از منطقه مورد مناقشه قره‌باغ شد. چند صد نفر از شبه‌نظامیان سوری با تجربه سال‌ها شرکت در جنگ سوریه علیه ارتش عربی این کشور و همچنین با تجربه شرکت در جنگ لیبی توسط ترکیه به آذربایجان اعزام شده و همچنین حداقل دوازده فروند پهپاد تهاجمی بایراکتار تی بی ۲ ساخت ترکیه نیز پیش از آغاز تهاجم رسمی آذربایجان به این کشور منتقل شده بودند.

این پهپادها و شبه‌نظامیان سوری شرایط را به نفع آذربایجان تغییر داده و امکان تصرف چندین روستا توسط ارتش این کشور در منطقه آرتساخ یا قره‌باغ را در هفته‌ای که گذشت فراهم کردند.

روز ۱۱ مهرماه ۱۳۹۹ فیلمی منتشر شد که نشان‌ می‌داد گروهی از شبه‌نظامیان سوری در یک روستا در نزدیکی منطقه قره‌باغ یا آرتساخ حضور دارند. این فیلم متعاقباً مورد بررسی کارشناسان تصاویر ماهواره‌ای قرار گرفت و نشان داد که محل استقرار این شبه‌نظامیان روستای هرادیز واقع در ۲ کیلومتری از مرز ایران و شهر اصلاندوز در استان اردبیل است.

استقرار این شبه‌نظامیان در روستاهای مجاور با مرز ایران و متعاقباً شلیک پراکنده خمپاره و راکت از خاک آذربایجان به سمت روستاهای مرزی ایران چون اصلاندوز و خداآفرین سبب شده است تا نیروهای مسلح ایران شامل تیپ ۲۱۶ مستقل زرهی زنجان از نیروی زمینی ارتش و همچنین سپاه گردان‌های زرهی و توپخانه تیپ مکانیزه امام زمان نیروی زمینی سپاه از شبستر تانک‌های تی-۷۲ام۱ و همچنین توپ‌های کششی دی-۳۰ به مناطق مرزی ارسال کنند که تصاویر آن در روز دوم جنگ توسط رسانه‌های حامی جمهوری آذربایجان منتشر شد.

استخدام، آموزش و ارسال شبه‌نظامیان سوری به آذربایجان

نخستین‌بار در روز شنبه ۱ مهر ۱۳۹۹، خبرنگاری آمریکایی به نام لیندزی اسنِل تصویری از یک گروه از شبه‌نظامیان سوری درون یک فروند هواپیمای ترابری سنگین ایرباس آ۴۰۰ام نیروی هوایی ترکیه منتشر کرد که در راه باکو، پایتخت آذربایجان بودند.

ساعاتی بعد، تحقیق نگارنده نشان داد که هواپیمای مورد نظر با شماره ۹-۱۳ از اسکادران ۲۲۱ مستقر در پایگاه کایسری (قیصریه) نیروی هوایی ترکیه در آن روز این شبه‌نظامیان را از آنکارا به باکو منتقل کرده بود. انتقال شبه‌نظامیان با استفاده از هواپیماهای ترابری سنگین ایرباس آ۴۰۰ام این اسکادران و همچنین هواپیماهای ترابری متوسط سی-۱۳۰ئی از اسکادران همسایه آن، یعنی ۲۲۲ در روزهای بعد ادامه یافت.

تحقیقات نگارنده نشان‌دهنده ارسال ۸۰۰ نفر شبه‌نظامی توسط نیروی هوایی ترکیه و ۱۵۰ نفر توسط شرکت هواپیمایی براق با استفاده از یک فروند بوئینگ ۷۳۷-۸جی کِی از شهرهای آنکارا و طرابلس (پایتخت لیبی) به باکو تا روز ۹ مهرماه صورت گرفته است.

در روزهای پس از آن نیز انتقال شبه‌نظامیان سوری ادامه یافته است. دیده‌بان حقوق بشر تعداد شبه‌نظامیان سوری منتقل‌شده به آذربایجان را ۸۵۰ نفر تا تاریخ ۱۰ مهرماه اعلام کرده است. که تا آن تاریخ ۲۸ نفرشان کشته و ۶۲ نفرشان در منطقه قره‌باغ یا آرتساخ مجروح شده بودند.

عمده شبه‌نظامیان اعزامی به آذربایجان از دو لشکر حمزه و سلطان مراد هستند که در حالی حاضر بخشی از ارتش ملی سوریه تحت کنترل ترکیه هستند. ارتش ملی سوریه وظیفه تأمین امنیت مناطق کردنشین اشغالی در شمال و شمال شرق سوریه را بر عهده دارد.

پیش‌تر این شبه‌نظامیان در جریان عملیات شاخه زیتون و بهار صلح در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ در شمال و شمال‌شرق سوریه متهم به نقض حقوق‌بشر شده‌اند. کشتار غیرنظامیان همچون سیاستمدار کرد-سوریه‌ای به نام هروین خلف تا غارت خانه‌های غیرنظامیان، آثار باستانی و تخریب قبرستان‌ها و کلیساهای آسوریان و آتش زدن مزارع و درختان زیتون بخشی از اقدامات این گروه در شمال سوریه است. اقداماتی که بی‌شک با حضور این شبه‌نظامیان در روستاها و شهرهای مسیحی‌نشین تصرف‌شده توسط ارتش آذربایجان در منطقه آرتساخ تکرار خواهد شد.

شبه‌نظامیان اعزامی از خاک ترکیه به آذربایجان در شهر مرزی هوار کیلیس (واقع در مرز سوریه و ترکیه) نام‌نویسی کرده و پس از اعزام به ترکیه و آموزش توسط شرکت امنیتی سادات که متعلق به سرهنگ عدنان تانری‌وردی، مشاور ارشد امنیت و امور نظامی اردوغان است به آذربایجان منتقل می‌شوند.

گروهی دیگر از این شبه‌نظامیان که سابقه حضور در جنگ لیبی دارند نیز به‌طور مستقیم با هواپیماهای مسافربری از طرابلس به باکو منتقل شده‌اند. بر اساس یک گزارش منتشرشده توسط سی‌ان‌ان، هر شبه‌نظامی سوری ۱۵۰۰ دلار در ماه دستمزد برای جنگیدن برای ارتش آذربایجان دریافت می‌کند. بر اساس قرارداد کنونی که مدت‌زمان آن سه ماه است (تا پایان سال جاری میلادی) هر شبه‌نظامی سوری، ۱۵۰۰ دلار در ماه دریافت خواهد کرد. مبلغی که به‌طور نقد در پایان هرماه توسط فرمانده واحد آن‌ها پرداخت می‌شود.

شبه‌نظامیان سوری، مظنون به راکت‌پرانی به سمت خاک ایران

تاکنون که ۱۰ روز از آغاز تهاجم زمینی و هوایی آذربایجان به منطقه آرتساخ یا قره‌باغ می‌گذرد، گزارشی مبنی بر نقض حقوق‌بشر توسط شبه‌نظامیان سوریه ثبت نشده است. همچنین به نظر می‌رسد که شبه‌نظامیان سوریه بیشتر جبهه جنوبی نبرد که در نزدیکی مرزهای ایران قرار دارد در این جنگ شرکت می‌کنند تا در جبهه شمالی.

با توجه به استفاده این شبه‌نظامیان توسط ترکیه علیه ارتش عربی سوریه و متحدینش چون نیروهای سپاه پاسداران در طی جنگ سوریه، این امر طبیعی خواهد بود تا این شبه‌نظامیان بدون هماهنگی با فرماندهان آذربایجانی خود دست به تعرض به مناطق مرزی ایران در راستای گرفتن انتقام باشند.

در همان روز نخست تهاجم آذربایجان یعنی یکشنبه ۶ مهرماه، چند راکت غیر هدایت‌شونده از روستای هرادیز که محل استقرار شبه‌نظامیان سوریه‌ای است به سمت روستای خلف بیگلو در مرز ایران و قره‌باغ شلیک شد که تلفاتی در پی نداشت. این احتمال وجود دارد که راکت‌ها توسط شبه‌نظامیان سوریه‌ای با هماهنگی و یا حتی بدون هماهنگی با فرماندهانشان شلیک شده باشد. هدف اصلی این راکت‌ها به نظر می‌رسد که یک پاسگاه مرزی ارتش ارمنستان در مجاورت مرز ایران بوده باشد. یک روز پس از آن گروهی دیگر از راکت‌ها به نزدیکی این منطقه برخورد کرد.

سرانجام در روز سه‌شنبه ۸ مهرماه، یگان‌های از تیپ ۲۱۶ام مستقل زرهی نیروی زمینی ارتش در زنجان و تیپ مکانیزه امام زمان نیروی زمینی سپاه پاسداران از شبستر اقدام به ارسال تانک و توپ‌های کششی به منطقه کردند.

همچنین به دنبال تعرض پهپادهای شناسایی آذربایجانی به این منطقه، یک سامانه پدافند هوایی کوتاه برد تور ام-۱ توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران از تبریز به منطقه اصلاندوز اعزام شد.

دو روز بعد در ساعت ۱۲ ظهر پنجشنبه ۱۰ مهر، ۵ پنج قبضه راکت کاتیوشا به روستای پرویز خانلو در شهرستان خداآفرین اصابت کرد که منجر به آسیب به دو واحد مسکونی و جراحت در یک کودک ۶ ساله شد. تا به امروز مشخص نشده است که کدام‌یک از طرفین درگیر این راکت‌ها را شلیک کرده بودند.

ارسال شبه‌نظامیان سوریه‌ای توسط ترکیه به آذربایجان و افشای محل استقرار آن‌ها (در تاریخ ۱۱ مهرماه) که در روستای مرزی هرادیز واقع در دو کیلومتری خاک ایران است سبب شد تا سرانجام مقاماتی از جمهوری اسلامی نسبت به تعرض آن‌ها به خاک ایران به‌طور غیرمستقیم به آذربایجان هشدار دهند.

در تاریخ شنبه ۱۲ مهر، فرمانده دژبان ارتش، سرتیپ دوم محمدرضا حسنی در مصاحبه‌اش با خبرنگاران به‌طور غیرمستقیم نسبت به حضور این شبه‌نظامیان هشدار داد و گفت: «ایران، سرزمین مادری ماست؛ در این سرزمین به دنیا آمدیم و در این سرزمین می‌میریم و هر متجاوزی که برای اولین بار قدم به ایران بگذارد، آخرین باری است که روی زندگی را می‌بیند.»