ایالات‌متحده به ناو هواپیمابرش با نام یو‌اس‌اس رونالد ریگان دستور داده است تا موقعیتش را در آب‌های نزدیک دریای چین جنوبی حفظ کند. بخشی از راه‌برد ایالات‌متحده در این منطقه، بهره‌بری از وجود اختلاف ارضی بین چین و ویتنام برای ایجاد شکاف بین دو کشور سوسیالیستی است.

کم‌وبیش هم‌زمان با این روی‌داد “فام مین‌چین”، نخست‌وزیر ویتنام و “وانگ یی”، وزیر امور خارجه چین در هانوی در ۲۰ شهریورماه باهم دیدار داشتند. دو کشور متعهد شدند که به قدرت‌های خارجی اجازه ندهند آن‌ها را در برابر یکدیگر به بازی بگیرند.

یکی از کهن‌سال‌ترین ترفندهای نظامی و سیاسی در تاریخ انسانی “تفرقه بینداز و غلبه کن” است که می‌توان آن را در امپراتوری مقدونیه کهن ردیابی کرد. در دوران نوین، هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه دولت نیکسون، موفق شد دو کشور چین و اتحاد جمهوری‌های شوروی را علیه یکدیگر به‌سود ایالات‌متحده به بازی بگیرد. اکنون دولت ایالات‌متحده بر آن است تا دوباره آن سیاست را به‌کار بگیرد و می‌کوشد بین ویتنام و چین بذر دشمنی بپراکند. واشنگتن امیدوار است که شاید بتوان ویتنام را به‌سوی ائتلافی ضد چینی بکشاند. باید گفت این تلاش‌ها شکست خورده و در آینده هم شکست خواهد بود.

طبقه حاکم ایالات‌متحده سر برآوردن چین را تهدیدی برای نظم جهانی تک‌قطبی و سرمایه‌داری پس از جنگ سرد می‌بیند و از روی درماندگی قصد دارد کشورها را به اردوگاهی ضد چینی بکشاند. ایالات‌متحده به‌تازگی استرالیا را به لغو قرارداد عمده تسلیحاتی با فرانسه و پیوستن به ایالات‌متحده و بریتانیا در توافق‌نامه زیردریایی هسته‌ای “آوکوس” باهدف تهدید چین واداشت. دولت آمریکا همچنین درصدد بود تا با زیر فشار گذاشتن ویتنام اجازه ساختن پایگاه دریایی ایالات‌متحده در خاک ویتنام را به‌دست آورد. دلیل خوش‌بینی دولت آمریکا این بود که با توسل دوباره به راه‌برد تفرقه بینداز و غلبه کن و با زیر فشار گذاشتن ویتنام می‌تواند این کشور را در پیوستن به ائتلافی ضد چینی وا‌دار کند. ویتنام و چین در مورد مالکیت جزیره‌های پاراسل و اسپراتلی در دریای چین جنوبی (که در ویتنام به دریای شرقی مشهور است) از مدت‌ها پیش اختلاف‌ ارضی دارند. طراحان ارتش آمریکا بر این باور بودند که این اختلاف‌ می‌تواند بهانه‌ای برای ایجاد شکاف بین این دو کشور شود. دولت ایالات‌متحده از دریافت یا پذیرش چند جنبه مهم سیاست خارجی ویتنام کوتاهی می‌کند.

نخست و مهم‌تر از همه، در سیاست خارجی ویتنام قانونی دیرینه وجود دارد که این کشور را از پیوستن به هرگونه ائتلاف نظامی بازمی‌دارد، به‌ویژه ائتلاف‌هایی که علیه کشور دیگری به‌کار گرفته می‌شوند. افزون بر این، دولت ویتنام بارها گفته است که به هیچ کشور خارجی اجازه نمی‌دهد پایگاه یا تسهیلات نظامی در خاکش بسازد. این سیاست‌ها بنیان‌های تلاش ویتنام برای همزیستی مسالمت‌آمیز با همه کشورها به‌شمار می‌روند. اما این‌طور دریافت می‌شود که این سیاست‌های بنیادی، ایالات‌متحده را از ادامه تلاش‌هایش برای در برابر هم قرار دادن ویتنام و چین بازنخواهد داشت.

دولت ویتنام در داشتن مناسبات با همه کشورها، به‌رغم هر اختلاف‌نظری که ممکن است با آن‌ها داشته باشد، قاطعانه تلاش می‌کند. درواقع، پیمان مجمع ملت‌های جنوب شرقی آسیا (آسه‌آن) که ویتنام یکی از اعضای اصلی آن است، چندی پیش تأیید کرد که برای گره‌گشایی از اختلاف‌های ارضی مختلف در دریای چین جنوبی فقط راه‌کارهایی مسالمت‌آمیز دنبال خواهند شد. اگر دلیل‌های بالا برای بیهوده نشان دادن تلاش‌های ایالات‌متحده در این راستا بس نباشد، دلیل مهم دیگری نیز وجود دارد و آن واقعیت پُراهمیت مناسبات بسیار نیرومند بین دو کشور سوسیالیستی باوجود اختلاف‌نظر بین آن‌ها است. این امر به‌ویژه در سال گذشته با برگزاری چندین نشست در سطح مقام‌های بلندپایه دولتی بین چین و ویتنام و نیز بین نمایندگان دو حزب کمونیست که کشورشان را اداره می‌کنند، نمود یافته است. پس از انتخابات ویتنام در فروردین‌ماه ۱۴۰۰، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین با نگوین ژوان‌پوک، رئیس‌جمهور ویتنام صحبت کرد. در آن گفتگو، شی جین‌پینگ در مورد ضرورت همکاری دو دولت برای پیش‌برد سوسیالیسم در کشورهای‌شان صحبت کرد. مدت کوتاهی پس از آن، وزیر دفاع چین، سرلشکر “وی فنگه”، در سفر به هانوی با همتای ویتنامی‌اش سرلشکر “فان‌وان گیانگ” دیدار کرد.

در این نشست گیانگ گفت که حفظ مشارکت راه‌بردی و همکاری دفاعی برای هر دو کشور مهم است. در پایان این دیدار، دو وزیر دفاع بر امضای تفاهم‌نامه بین دو ارتش نظارت کردند. این نشان‌گر رفتار دو نیرویی نیست که خواهان درگیری با یکدیگرند، مهم نیست که دولت ایالات‌متحده چقدر چنین درگیری‌ای را خواهان است. سپس، در شهریورماه گذشته، ساعاتی پیش از اینکه کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، برای انجام دیداری رسمی به ویتنام برسد، فام‏ مین چین، نخست‌وزیر ویتنام با شیونگ بو، سفیر چین در هانوی دیدار کرد. در این نشست درباره جنبه‌هایی از مناسبات ویتنام و چین ازجمله روابط بین حزبی، روابط خارجی، و روابط امنیتی گفتگو شد. مهم‌تر از همه این که این دو مقام رسمی دربارهٔ ضرورت “هشیاری” در برابر ترفندهای نیروهای خارجی‌ای که سعی می‌کنند بین دو کشور تفرقه و درگیری به‌وجود آورند، به‌گفتگو پرداختند.

زمان و محتوای این نشست تصادفی نبود. این پیامی واضح به هریس بود که هرگونه تلاشی برای پدید آوردن ناسازگاری بین کشورها نتیجه‌بخش نخواهد بود.

چند هفته پیش نیز وزیر امور خارجه چین، وانگ یی، برای گفتگو با بلندپایگان دولت ویتنام از هانوی دیدن کرد. نخست‌وزیر ویتنام در دیدارش با وزیر امور خارجه چین به او گفت اولویت اصلی دولت ویتنام ادامه و توسعه روابط بین دو کشور و دو حزب حاکم کمونیست است.

هفته گذشته، ۲ مهرماه، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین که دبیرکل حزب کمونیست چین هم است، با همتای ویتنامی‌اش نگوین فو ترونگ، دبیر کل حزب کمونیست ویتنام، به‌گفتگو نشست. در این گفتگو، این دو درباره همکاری مشترک برای ادامه روابط تجاری و اقتصادی رو به‌رشد میان چین و ویتنام، مبارزه با همه‌گیری کووید-۱۹، و تضمین پایداری صلح در دریای چین جنوبی سخن گفتند. دبیرکل حزب کمونیست چین در این گفتگو افزود که همکاری این دو کشور با همدیگر برای حفظ نظام‌های سوسیالیستی‌شان به سود هر دو کشور است.

مناسبات میان چین و ویتنام، مانند مناسبات میان همهٔ کشورهای مستقل با یکدیگر پیچیدگی‌هایی دارد. با این حال، تصویر دو کشور در آستانهٔ جنگ که قدرت‌های ضد چین می‌خواهند از این دو کشور ترسیم کنند، در بهترین حالت توهم و در بدترین حالت دروغی بیش نیست. گمان می‌رود کسانی که در واشنگتن بر طبل جنگ سردی تازه می‌کوبند از تلاش برای برانگیختن درگیری میان ویتنام و چین و کشاندن ویتنام به ائتلاف ضد چینی‌شان دست برنخواهند داشت.

با این حال آنان نمی‌توانند این را بفهمند که چنین درگیری‌ای با چین، با خط‌مشی دولت ویتنام، اصول حزب کمونیست ویتنام، و خواسته‌های مردم ویتنام در تضاد است.

«نامهٔ‌مردم»