در ۵۰ کشور جهان از واکسن “اسپوتنیک وی” برای مقابله با کرونا استفاده می‌شود. از اتحادیه اروپا نیز درخواست مجوز شده است. حال آنکه بسیاری از مردم اروپا هنوز نسبت به این واکسن حساسیت دارند. آیا “اسپوتنیک وی” واکسن خوبی است؟

راینر هازلوف، نخست‌وزیر ایالت زاکسن-آنهالت آلمان گفته است، در هر زمانی حاضر است برای مقابله با کرونا از واکسن “اسپوتنیک وی” استفاده کند. او در مصاحبه‌ای اخیرا گفته بود که در زمان حکومت آلمان دموکراتیک، تجربه خوبی با واکسن‌های روسی داشته است.

او تنها کسی نیست که در بین سیاستمداران آلمان چنین رویکردی را در قبال واکسن “اسپوتنیک وی” دارد. بودو راملو، نخست‌وزیر ایالت تورینگن هم در وصف خوبی این واکسن گفته است. راملو گفت مایل است از طریق اتحادیه اروپا این واکسن را سفارش بدهد.

سایت “تاگس‌شاو”، وابسته به شبکه یک تلویزیون آلمان گزارشی درباره واکسن “اسپوتنیک وی” منتشر کرد. این گزارش به ویژگی‌های این واکسن و ضریب اطمینان استفاده از آن پرداخته است.

تاریخ واکسن “اسپوتنیک وی”

همه چیز از روز ۱۱ اوت سال گذشته آغاز شد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در این روز خبر تولید واکسن “اسپوتنیک وی” را رسانه‌ای کرد. این نخستین واکسن مقابله با کرونا بود که در سطح جهان به ثبت می‌رسید و مجوز استفاده از آن صادر می‌شد.

انتخاب روز ۱۱ اوت نیز تصادفی نبود. در روز ۱۱ اوت سال ۱۹۵۷، اتحاد شوروی در کارزار رقابت با غرب، سفینه خود را با موفقیت به فضا پرتاب کرده بود و با این اقدام خود بر آن بود تا پیشتازی تکنیکی خود را در جهان به نمایش بگذارد.

ثبت واکسن “اسپوتنیک وی” از همان ابتدا با انتقاد بسیاری از دانشمندان غربی روبه‌رو شد. دانشمندان بر این باور بودند که اطلاعات منتشر شده از سوی دانشمندان مرکز پژوهشی گامالیا، که در عرصه میکروب شناسی و بیماری‌های واگیردار در مسکو فعالیت می‌کنند، شفاف نبوده و این واکسن بر روی تعداد محدودی از افراد آزمایش شده است.

افزون بر آن گفته شد که اطلاعات و تحقیقات ناظر بر آزمایش‌های بالینی این واکسن منتشر نشده است.

لایف اریک ساندر، یکی از کارشناسان بیماری‌های عفونی در بیمارستان شاریته برلین گفته بود، برای بررسی کیفیت این واکسن باید اطلاعات کامل مربوط به تحقیقات و آزمایش‌های آن منتشر شود. او گفت تنها از این طریق می‌توان مطمئن شد که سود این واکسن بیش از عوارض جانبی آن است.

واکسن “اسپوتنیک وی” چیست؟

اکنون روشن شده است که واکسن “اسپوتنیک وی” چگونه عمل می‌کند. این واکسن همچون واکسن آسترازنکا یا جانسون&جانسون، نوعی واکسن وایرال‌وکتور است. این به آن معنا است که از ویروس‌های بی‌خطر برای حمل بخش‌های از ویروس کرونا استفاده می‌شود.

به عنوان نمونه، پزشکان از آدنوویروس‌ها برای حمل بخش‌هایی از ویروس کرونا استفاده می‌کنند. آدنوویروس‌ها، ویروس‌هایی هستند که ژنوم آن‌ها نمی‌تواند وارد کروموزوم انسان شود و تنها باعث بیماری‌های خفیف تنفسی و گوارشی می‌شوند.

بدن انسان پس از ورود این ویروس‌های حامل، برای مقابله با ویروس کرونا پادتن تولید می‌کند و به این ترتیب سیستم ایمنی بدن، مانع از ابتلای شدید به کرونا می‌شود.

دانشمندان روسی در تولید واکسن “اسپوتنیک وی” از شیوه دیگری هم استفاده کرده‌اند. آن‌ها در تزریق بار نخست این ویروس و در تزریق دوم آن از دو آدنوویروس مختلف استفاده کرده‌اند. به این ترتیب، توانایی سیستم دفاعی انسان در مقابل ویروس کرونا افزایش می‌یابد.

ساندر در مصاحبه با “تاگس‌شاو” گفته است که استفاده از دو آدنوویروس برای چنین مقاصدی پدیده‌ای شناخته شده و پذیرفته شده در درمان بیماری‌های عفونی است.

تنها ایراد استفاده از آدنوویروس‌ها در واکسن “اسپوتنیک وی” مربوط به محدود بودن امکان دسترسی به آن‌ها برای تولید چنین واکسنی است. همین موضوع منجر به کاهش ظرفیت تولید چنین واکسن‌هایی می‌شود.

درخواست مجوز از اتحادیه اروپا

توماس مرتنز، رئیس کمیسیون دائمی تولید واکسن نیز رویکردی مثبت نسبت به “اسپوتنیک وی” دارد. او گفته است که این واکسن بسیار هوشمندانه تولید شده و دانشمندان روسی در تولید واکسن تجربه و مهارت زیادی دارند.

به باور او، اتحادیه اروپا برای این واکسن مجوز صادر خواهد کرد. اینکه آژانس دارویی اروپا (EMA) چه زمانی اقدام به صدور مجوز برای این واکسن بکند، روشن نیست.

مرکز تزریق اسپوتنیک وی در بوسنی

اما پیش از صدور مجوز نیز، مجارستان به عنوان نخستین کشور عضو این اتحادیه استفاده از واکسن “اسپوتنیک وی” را آغاز کرده است. اسلواکی نیز احتمال دارد به‌زودی از این واکسن برای مقابله با شیوع کرونا بهره گیرد.

“اسپوتنیک وی” چقدر موثر است؟

اطلاعاتی که اکنون پس از انجام آزمایش‌های بالینی منتشر شده است، حکایت از آن دارد که واکسن “اسپوتنیک وی” بیش از۹۱ درصد (۹۱،۶) در مقابله با ویروس کرونا موثر است. میزان موثر بودن این واکسن بر روی ۲۰ هزار نفر تست شده است.

افزون بر آن، باید گفت که بر اساس اطلاعات منتشر شده، عوارض جانبی این واکسن بسیار محدود است. در اکثر کسانی که واکسن “اسپوتنیک وی” را دریافت کرده‌اند، نشانگان سرماخوردگی مشاهده شده است.

برخی از کسانی که این واکسن را دریافت کرده‌اند از احساس درد در دستان خود گفته‌اند. گفته می‌شود احساس ضعف و خستگی نیز از سوی دریافت‌کنندگان این واکسن گزارش شده است. دانشمندان روسی مدعی هستند که از این واکسن برای همه رده‌های سنی می‌توان استفاده کرد.

آژانس دارویی اروپا

آژانس دارویی اروپا مسئول صدور مجوز برای داروها در اتحادیه اروپا است. این مرکز درخواست صدور مجوز واکسن “اسپوتنیک وی” را دریافت کرده و بررسی آن را آغاز کرده است.

به‌رغم آن، مسئولان این آژانس تاکید کرده‌اند که برای تصمیم‌گیری قطعی درباره صدور مجوز نیاز به همه اطلاعات دارند. به‌ویژه در مورد استفاده از این واکسن در رده‌های سنی مختلف.

مرکز تزریق واکسن اسپوتنیک وی در بلگراد

“تاکس‌شاو” در ادامه گزارش خود می‌نویسد که هرگاه دانشمندان روسیه بتوانند توضیحات کافی در این زمینه را در اختیار آژانس دارویی اروپا قرار دهند، اتحادیه اروپا می‌تواند به‌زودی مجوز استفاده از این واکسن را صادر کند.

محدودیت‌های تولید

روسیه اعلام کرده است تا ماه ژوئن ۴۰ میلیون نفر از شهروندان خود را در برابر شیوع کرونا واکسینه می‌کند. این در حالی است که به باور کارشناسان روسیه تا اجرای چنین برنامه‌ای فاصله زیادی دارد.

تا روز پنجم ماه مارس، در روسیه تنها پنج میلیون نفر در برابر کرونا واکسینه شده بودند. نیمی از این تعداد نیز تنها یک بار واکسن “اسپوتنیک وی” دریافت کرده‌اند. باید یادآور شد که جمعیت روسیه ۱۴۵ میلیون نفر است.

از این رو احتمال اینکه روسیه بتواند تا ماه ژوئن ۴۰ میلیون نفر را واکسینه کرده و افزون بر آن، این واکسن را در اختیار کشورهای دیگر قرار دهد، اندک ارزیابی می‌شود.

از سوی دیگر، وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرده که تمایلی به سیاسی کردن واکسن “اسپوتنیک وی” ندارد و بر آن نیست تا از این واکسن به عنوان حربه‌ای سیاسی بهره‌برداری کند.