حزب کمونیست ژاپن به‌تازگی با برگزیدن نخستین رهبر زن تاریخ‌ساز شد. نمایندگان حزبی در بیست‌ونهمین کنگرهٔ این حزب، روزهای پایانی دی‌ماه ۱۴۰۲، رفیق “توموکو تامورا” را به‌مقام رهبر جدید کمیتهٔ اجرایی حزب کمونیست ژاپن برگزیدند. او به‌جای رفیق “کازو شیی”، رهبر دیرین حزب کمونیست ژاپن، که از این پس ریاست نشست های کمیته مرکزی را عهده دار خواهد بود، به‌این مقام برگزیده شد. با گزینش آگاهانهٔ زنی استوار و توانمند از سوی کمونیست‌ها به‌مقام رهبر حزب، به رأی‌دهندگان و جامعه ژاپنی که از دیرباز مردسالار بوده است نشان می‌دهند که حزب آنان حزبی آینده‌نگر و مصمم به ایجاد دگرگونی‌های اجتماعی است. برکشیدن تامورا از مقام ریاست کمیسیون سیاست‌گذاری حزب به‌مقام دبیر اولی در سن ۵۸ سالگی، همچنین نشان‌دهنده دگرگونی نسلی در حزب کمونیست ژاپن است.

برآمده از مردم

تامورا در شهر ناگانو دیده به‌جهان گشود و کنش‌گری خود را هنگامی که در دانشگاه واسِدا دانشجو بود آغاز کرد و پس از چندی رهبری جنبش علیه افزایش شهریه را به‌دست گرفت. او در جوانی به حزب کمونیست پیوست و در مقام دستیار اعضای کمونیست پارلمان ژاپن خدمت کرد. او پیش از اینکه برای نخستین بار در سال ۲۰۱۰/ ۱۳۸۹ و پس از به‌اجرا درآمدن قانون نظام نمایندگی تناسبی، توانست به‌کسب یک کرسی در مجلس موفق شود و چهار دوره برای نمایندگی در “دایت”، مجلس قانونگذاری ژاپن، نامزد شده بود. رأی‌دهندگان او را در انتخابات سراسری ۲۰۱۶/ ۱۳۹۵ و ۲۰۲۲/ ۱۴۰۰ به‌نمایندگی انتخاب کرده و به مجلس بازگرداندند. اگرچه او مدت‌ها رهبری شناخته شده‌ در بین اعضای حزب کمونیست ژاپن بود، اما شماری گسترده‌تر از مردم ژاپن در ماه نوامبر ۲۰۱۹/ آبان‌ماه ۱۳۹۸ با تامورا آشنایی یافتند، و آن هنگامی بود که اقدام‌های “شینزو آبه”، نخست‌وزیر وقت، را که پنهانی از صندوق پولی غیرقانونی برای خرید رأی‌دهندگان و پاداش دادن به حامیانش هزینه می‌کرد برملا کرد. “شینزو آبه” در طول چندین سال با روشی ناشایست بیش از ۳۰ میلیون ین (۲۰۰ هزار دلار آمریکا) از بودجه سیاسی دولت را برای پرداخت هزینه‌های شام و سایر هزینه‌های پشتیبانانش به‌منظور شرکت آنان در گردهمایی‌هایی موسوم به “میهمانی‌های دیدن شکوفه‌های گیلاس” هزینه کرده بود که در جریان آن از حامیانش برای شام یا ناهار با نرخ یارانه‌ای پذیرایی می‌شد و آنان می‌توانستند در کنار مشاهدهٔ شکوفه‌های درختان گیلاس با نخست وزیر هم دیدار کنند. تامورا نخستین کسی بود که پرسش‌هایی را در این مورد مطرح کرد. بررسی موشکافانهٔ تامورا سبب شد که پژوهش حقوقی‌ای دامنه‌دار درباره روش‌های آبه انجام گیرد که به “رسوایی شکوفه‌های گیلاس” شناخته شد. تامورا حتا پیش از افشای این رسوایی همچون خاری در چشم حزب حاکم شهرت پیدا کرده بود. هنگامی که آبه در سال ۲۰۱۴/ ۱۳۸۵ به انتصاب نمادین چند زن در دولت خود دست زد، تامورا این حرکت را نمایشی مردود “برای مصرف عمومی” نامید. تامورا گفت، قانونگذاران زن از حزب “لیبرال دموکرات” آبه، تنها درصورتی از سوی رهبران خود به‌مقام‌هایی بالاتر ارتقا می‌یابند که به نقش‌های جنسیتی محافظه‌کارانهٔ سنتی پایبند بمانند. او خاطرنشان کرد یکی از زنانی که در دولت آبه به‌وزارت گماشته شد به لایحه‌ای که برای برابری جنسیتی ارائه شد رأی منفی داده بود. تامورا در آن زمان گفت: “این سیاستمداران زن که به‌تازگی منصوب شده‌اند، کسانی نیستند که در پیشبرد حقوق برابری جنسیتی در جامعه ژاپن یا توانمندسازی زنان فعالیت می‌کردند. این کار تنها به‌قصد ظاهرسازی انجام گرفته است.”

یک حزب مردمیِ آینده‌نگر

اکنون تامورا رهبری حزب کمونیست ژاپن را در شرایطی تقبل می‌کند که کمیتهٔ مرکزی حزب با عضویت ۶۸ زن از ۲۱۵ نفر اعضایش در آن، بیشترین شمار زنان عضو رهبری حزب را در تاریخ خود دارد. افزون بر این، ۴۵ درصد نمایندگان بیست‌ونهمین کنگرهٔ حزب را زنان تشکیل می‌دادند که ۱۰ درصد بیش از کنگرهٔ‌ پیشین بودند و از کارساز بودن تلاش‌های حزب به‌منظور بهبود توازن نداشتن درون‌حزبی به‌لحاظ جنسیتی نموداری روشن به‌شمار می‌رود.

در مقایسه، حزب لیبرال دمکرات در سال ۲۰۲۱/ ۱۴۰۰ با فخرفروشی اعلام کرد با دعوت از پنج قانون‌گذار زن برای شرکت در نشست‌های هیئت‌مدیرهٔ مردمحور تا زمانی که ابرازنظر نکنند در شرکت دادن زنان پیشگام شده است. به‌این نمایندگان زن اجازه داده شد که نشست‌ها را نظاره کنند و برداشت‌های‌شان را به‌صورت کتبی تسلیم هیئت‌مدیره کنند.

بیست‌ونهمین کنگره که در شهر آتامی شیزوئوکا برگزار شد، قطع‌نامه‌ای را تصویب کرد که از اعضا می‌خواهد برای ساختن حزب کمونیستی بزرگ‌تر و توان‌مندتر دست به‌کار شوند و “جنبش سراسری”‌ با هدف پایان دادن به سیاست‌های فاسد حاکمیت حزب لیرال دمکرات را راه‌اندازی کنند. کمونیست‌ها پیشرفت امور کارگران، چه سازمان‌یافته و چه سازمان‌نیافته را به‌یکی از ویژگی‌های اصلی تبادل‌نظرها تبدیل کردند. یکی از گلایه‌های عمدهٔ حزب کمونیست ژاپن به این واقعیت است که دولت به شرکت‌های بزرگ چند‌رشته‌ای اجازه می‌دهد تا مبالغی هنگفت از سود را در حساب‌های پس‌انداز باد کرده ذخیره کنند، اما هیچ‌گونه رشد دستمزدی‌ای برای کارگران دیده نمی‌شود.

حزب تعهد می‌کند که همکاری‌اش را با اتحادیه‌های کارگری و سایر سازمان‌های مدنی افزایش دهد تا حداقل دستمزد سراسری را به ۱۵۰۰ ین (۱۰ دلار) در ساعت افزایش دهد. هنوز دستمزد حداقلی‌ای سراسری وجود ندارد و بالاترین نرخ تنظیم شده دستمزد در توکیو است که از ۱۱۳۰ ین (۷/۶۱ دلار) بالاتر نمی‌رود.

کمیتهٔ مرکزی پیشین با یادآوری فاجعهٔ مرگبار هسته‌ای “فوکوشیما” در سال ۲۰۱۱/ ۱۳۹۰ و زلزله‌ها و سونامی‌های پی در پی پس از آن که وضعیت نیروگاه‌ها را به‌خطر انداخت، گفت که امروز ضرورت دست کشیدن ژاپن از تولید سوخت هسته‌ای بیشتر از همیشه شفاف‌تر است. و این ضرورت بر این نکته تأکید می‌کند که ژاپن تا چه اندازه در برنامه‌ریزی پساسوخت فسیلی برای آینده عقب مانده است. حزب لیبرال دمکرات گام‌هایی اندک به‌سوی دست کشیدن از تولید سوخت هسته‌ای یا فسیلی برداشته است. بحث‌های کنگره در رابطه با موضوع‌های درون‌حزبی، درباره آینده و نیز در سنجه با دستاوردها خوشبینانه بود. در چهار سال گذشته بیش از ۱۶ هزار نفر به حزب پیوسته‌اند، اما در سنجه با کسانی که حزب را ترک کرده‌اند در حقیقت از شمار اعضای حزب ۲۰ هزار نفر کاسته شده است. روزنامه حزب، “شیمبون آکاهاتا” (پرچم سرخ)، درمجموع ۸۵۰ هزار خوانندهٔ نسخهٔ چاپی و دیجیتال دارد، اما نسبت به چهار سال پیش که یک میلیون نفر بود تعداد خوانندگان کاهش یافته است. در گزارش کمیته مرکزی به کنگره که تامورا آن را ارائه کرد، به‌این اشاره شد که هم عضویت و هم شمار خوانندگان نشریات حزب اگرچه رشد داشته است ولی روی‌هم‌رفته در درازمدت کاهش یافته‌اند. باید گفت دستاوردها کم‌تر از زیان بوده که نشان می‌دهد نمودار کلی همچنان منفی است.

به‌همین دلیل است که تامورا گفت: “حزب‌سازی به وظیفه‌ای ضرور و حیاتی برای حزب ما و نیز حال و آینده ژاپن درآمده است.” در پاسخ، نمایندگان کنگره توافق کردند که شمار اعضای حزب به ۳۵۰ هزار نفر و شمار مشترکان نشریات حزبی به ۳/۱ میلیون نفر تا سال ۲۰۲۸/ ۱۴۰۷ افزایش یابد. دستیابی به این دو هدف سترگ آسان نخواهد بود، اما تامورا اطمینان داد که شاخه‌های حزب در سراسر کشور از دست یافتن به این هدف‌ها برخواهند آمد. اعضای حزب نیز مانند جامعه ژاپن دچار پدیده سالخورگی شده است. به‌همین علت در سخن‌رانی تامورا دو برابر کردن شمار جوانان ۳۰ تا ۵۰ سال در حزب همچون وظیفه‌ای مهم بازتاب یافت. رهبری حزب کمونیست ژاپن را این گروه نسل بعدی تشکیل خواهد داد، اما امروز شمار آنان در حزب به‌اندازه کافی نیست. فعالیت بسیاری از رهبران کهنه‌کار و کارآزموده حزبی رو به‌کاهش دارد و کنشگران نسل دانشجو هنوز در موقعیتی نیستند که بتوانند نقش‌هایی را بر عهده بگیرند که به کاردانی سیاسی و سازمانی‌ای گسترده‌ نیاز دارد. برای اینکه بتوان از پس این تنگنای “نسل گمشده” به‌در آمد، به همه بخش‌ها و شاخه‌های حزب رهنمود داده شد تا “برنامه ۵ ساله جانشینی نسل‌ها” را تدوین کنند و با فزون‌کاری بکوشند تا توانایی کادرها را تشخیص و در پرورش و آماده‌سازی‌شان اقدام کنند. جدا از چالش‌های سازمانی شورآفرین که کنگره به آن‌ها پرداخت، شرکت شمار نمایندگان دگرباشان جنسی، ال‌جی‌بی‌تی‌کیو، در کنگره توجه‌برانگیز بود که می‌تواند سطح خواست و انتظار جامعه ژاپن را از حزب‌های سیاسی محافظه‌کار ژاپن افزایش دهد. حزب کمونیست ژاپن یکی از حزب‌های سیاسی‌ای اندک‌شمار است که به‌صراحت از حقوق این گروه اجتماعی در کشور حمایت کرده است. قانون‌گذاران کمونیست تلاش کرده‌اند تا قانون‌های برابری ازدواج و ضد تبعیض را در کنگره به‌تصویب برسانند. در سال‌های اخیر، رهبران این حزب به‌طور‌منظم در جشن‌های پراید، جشنواره‌هایی برای حمایت از حقوق دگرباشان جنسی شرکت کرده‌اند. این کنگره مورد استقبال شهردار محلی شهر آتامی قرار گرفت و پیام‌های شادباش از سوی اتحادیه‌های کارگری، مسئولان شهری، فرمانداران محلی، و سایر سازمان‌ها و شخصیت‌های اجتماعی از سراسر ژاپن ارسال شد.

حزب‌های برادر چندین کشور نیز ازجمله حزب کمونیست ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، کوبا، شیلی، فرانسه، ویتنام، ونزوئلا، پرتغال، و حزب کمونیست هند (مارکسیست) پیام‌های تبریک خود را به این کنگره ارسال کردند. پیام‌های همبستگی از حزب چپ متحد اسپانیا، اتحاد سبز و سرخ دانمارک، حزب چپ آلمان، حزب چپ اروپا، حزب نافرمان فرانسه، حزب کارگران برزیل، حزب انقلابی خلق لائوس، بنیاد رزا لوکزامبورگ، و بسیاری دیگر نیز دریافت شد.

رهبری مبارز

تامورا پس از به‌دست گرفتن رهبری حزب و بدون هدر دادن فرصت از سکوی سخنرانی در آخرین جلسه مجلس از مردم ژاپن خواست که علیه حاکمیت حزب لیبرال دمکرات متحد شوند تامورا در جلسه ۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ اعلام کرد: “بگذارید خشم گسترده مردم را به‌یاد آوریم و به تغییر در دولت امیدوار باشیم.” او گفت که برای حمایت از آسیب‌دیدگان زلزله بزرگ دی‌ماه [۱۴۰۲] که شبه‌جزیره نوتو را لرزاند باید یکپارچه و هماهنگ در رساندن کمک اقدام کنیم و سپس به این اشاره کرد که کمک‌های دولت تا کنون بسیار اندک بوده است او در این سخنرانی به خطاهای مالی ادامه‌دار حزب لیبرال دمکرات نیز اشاره کرد و درخواست کرد که رسوایی دریافت پول و جمع‌آوری کمک‌های مالی غیرقانونی اخیر مورد رسیدگی قرار گیرد و درباره آن حقیقت‌یابی شود. تامورا گفت: “حزب لیبرال دمکرات برای ریشه‌کن کردن فساد پولی و قدرت‌ستانی به یک اصلاح سیاسی جدی نیاز دارد.”

حزب راستگرای لیبرال دمکرات از سال ۱۹۵۵/ ۱۳۳۴ کم‌وبیش بدون وقفه بر کشور حکم رانده است و سال‌ها پنهانی با یاری ایالات متحده و سیا در قدرت نگاه داشته شده است. رهبران بلندپایه حزب لیبرال دمکرات اغلب عامل یا وابستگان سیا در دوران جنگ سرد بودند و ایالات متحده میلیون‌ها دلار برای نفوذ و خرابکاری در حزب‌های چپ‌گرا مانند حزب سوسیالیست ژاپن و حزب کمونیست ژاپن هزینه کرده است. اگرچه جنگ سرد مدتی است که به‌پایان رسیده، اما اعتیاد نخبگان سیاسی حاکم به پول‌های پنهان و بی‌نشان که در آن سال‌ها رواج پیدا کرد همچنان کارایی خود را حفظ کرده است.

تامورا در رابطه با شکست‌ها و ناکامی‌های سرمایه‌داری و ناتوانی دولت در بهبودیابی اقتصادی چندین‌دهه‌ای ژاپن، از کیشیدا فومیو، نخست‌وزیر، به‌دلیل “ادامه همان سیاست‌هایی که به هدر رفتن ۳۰ سال گذشته منجر شد” انتقاد کرد. اقتصاد ژاپن در آغاز سال‌های دهه ۱۹۹۰/ ۱۳۷۰ دچار رکودی شد که هیچ‌گاه نتوانست خود را از آن رها کند و از آن زمان رشد اقتصادی با کساد و بی‌رونقی ادامه یافت و با همه‌گیری ویروس کرونا بدتر هم شد. تامورا در گزارش به کنگره حزب، در رابطه با این موضوع تصمیم‌های دولت برای کاهش مالیات بر اَبَرشرکت‌ها و افزایش آن برای کارگران شاغل را به‌باد انتقاد گرفت. تامورا با پرداختن به جزییات و بررسی موشکافانه بودجه ۲۰۲۴/ ۱۴۰۳ دولت را که در آن ۸ تریلیون ین (۵۴ میلیارد دلار) که کیشیدا (نخست‌وزیر) و حزب لیبرال دمکرات برای هزینه‌های نظامی ازجمله تولید انبوه موشک‌های دوربرد تعیین کرده‌اند، به‌شدت مورد انتقاد قرار داد.

تامورا گفت: “تلاش نخست وزیر کیشیدا برای تبدیل ژاپن به کشوری طالب جنگ آشکار شده است. او تعهد کرد که کمونیست‌های ژاپن به سایر حزب‌های مخالف خواهند پیوست و برای برپا ساختن جبهه متحد برای ٬تشکیل آسیای شرقی‌ای رها از ترس جنگ٬ تلاش خواهند کرد.”

این پژواکی از گزارش تامورا به کنگره بود که در آنجا اعلام کرد ژاپن نباید “ملتی باشد که سیاست‌های جنگ‌افروزانه ایالات متحده را به‌اجرا درآورد.”

به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۲۰۲، ۷ اسفند ۱۴۰۲