ایران ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک با کشورهای همسایه خود دارد که از این تعداد ۱۸ میدان نفتی، ۴ میدان گازی و ۶ میدان نیز نفتی و گازی است.

ایران؛ از این ۲۸ میدان مشترک، ایران با عراق با توجه به مرز طولانی، ۱۲ حوزه مشترک، با امارات متحده عربی ۷ ساختار مشترک، با قطر و عمان هر کدام ۲ مخزن مشترک، با کویت و ترکمنستان یک میدان مشترک و با عربستان نیز در ۲ میدان نفتی اسفندیار و فروزان و میدان گازی فرزاد مشترک است. کمتر کشور نفتخیزی در جهان این تعداد ساختار مشترک با همسایگان خود دارد و به همین خاطر در بسیاری از میادین نفتی و گازی کشور، کشور همسایه یک رقیب در تولید و برداشت منابع هیدروکربور از مخزن مشترک محسوب می‌شود. در این میان، برخی از میادین توسعه داده شده‌اند و برخی در مرحله توسعه‌ای هستند، مانند میادین مشترک غرب کارون و پارس‌جنوبی. برداشت حداکثری از این میادین اهمیت زیادی دارد و تعلل در برداشت از این منابع به معنای ایجاد فرصت برای همسایگان برای بهره‌برداری بیشتر است. به همین سبب این دولت به دنبال تعیین‌تکلیف توسعه میدان‌های مشترک نفتی و گازی است تا بالاخره پرونده این بخش بسته شود؛ بویژه درخصوص میادینی مانند میادین مشترک غرب کارون که جزو جوان‌ترین میادین نفتی ایران به شمار می‌روند.

توسعه یکپارچه میادین غرب کارون

توسعه یکپارچه میادین مشترک در راستای برداشت حداکثری از این میادین و تأمین حداکثری منافع ملی، موضوعی است که در دولت سیزدهم بارها برآن تأکید شده است، بویژه برای میادین غرب کارون. غرب کارون پنج میدان آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی، یاران جنوبی و یادآوران را شامل می‌شود که در مجموع ۶۴ میلیارد بشکه نفت درجا دارد. علاوه بر وسعت و بزرگی این میادین، نکته‌ای که برداشت حداکثری نفت از میادین مشترک غرب کارون را با اهمیت کرده، مشترک بودن آن با کشور همسایه یعنی عراق و توسعه‌ای است که در آن سوی مرزها رقم خورده است. این موضوع توسعه یکپارچه در امضای تفاهمنامه ۷ میلیارد دلاری میدان آزادگان با سرمایه‌گذاری ۶ بانک و ۶ شرکت اکتشاف و تولید داخلی منتخب مورد تأکید قرار گرفت. در همین راستا کمیته راهبری مخازن مشترک نفت و گاز به منظور رفع موانع و پیشبرد حداکثری طرح‌های توسعه‌ای در میادین مشترک نفتی و گازی، تشکیل شده است.

افزایش جذابیت قراردادهای توسعه‌ای میادین مشترک

جذاب کردن قراردادهای بالادستی توسعه میادین نفتی و گازی جهت جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در شرکت ملی نفت نیز با ابزارها و اختیارات موجود مورد توجه قرار گرفته و اقداماتی در این جهت در حال انجام است. همین موضوع سبب شده موتور توسعه و سرمایه‌گذاری در میادین مشترک روشن شود.

هدف‌گذاری برای میادین مشترک

تعیین‌تکلیف توسعه ۱۴ میدان نفتی مشترک کشور روندی است که آغاز شده و به این منظور جذب حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این میادین هدف‌گذاری شده است.

در همین حال پیشبرد اجرای ۱۸ مورد از مهم‌ترین پروژه‌ها و طرح‌های توسعه و نگهداشت تولید در میادین مشترک گازی با ایجاد زمینه بیش از ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این میادین اقدام دیگری است که در این دولت پیگیری می‌شود؛ مسأله‌ای که در شرایط کاهش تکلیفی به علت تحریم‌های ظالمانه علیه کشور مورد توجه است. تولید حداکثری از میادین بزرگ و مشترک غرب کارون شامل آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یادآوران، یاران شمالی و یاران جنوبی در مقایسه با میادین مستقل است تا منافع کشور تا جای ممکن حفظ شود.

علاوه بر این، تولیدی شدن ۲۰ حلقه چاه جدید و افزایش ناوگان حفاری به میزان ۷۰ درصد در میدان آزادگان جنوبی در استان خوزستان و افزایش تولید از ۸۱ به ۱۰۳ هزار بشکه در روز دنبال می‌شود و عملیات اجرایی فاز دوم توسعه میادین مشترک یاران‌جنوبی نیز آغاز شده است. مذاکرات فنی، اقتصادی و قراردادی با شرکت چینی ساینوپک و پاراف قرارداد برای توسعه فاز دوم میدان مشترک یادآوران در استان خوزستان برای افزایش تولید از ۱۱۰ به ۲۱۰ هزار بشکه در روز نیز پایان یافته است.

برنامه توسعه در پارس جنوبی

میدان گازی پارس جنوبی مهم‌ترین میدان گازی مشترک ایران است. آخرین فاز این میدان، یعنی فاز ۱۱ بزودی وارد مدار می‌شود. اکنون اجرای طرح تولید زودهنگام از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به میزان ۱۱ میلیون مترمکعب در روز تا زمستان ۱۴۰۱ دنبال می‌شود. انعقاد قرارداد توسعه میدان لایه نفتی پارس‌جنوبی موضوع دیگری است که در ماه‌های اخیر دنبال شده است. پیگیری برای اصلاح و نصب سکوی فاز 13A پارس جنوبی جهت افزایش تولید به میزان ۱۴ میلیون مترمکعب در روز نیز در ماه‌های اخیر رقم خورد. پس از ورود فاز ۱۱ به مدار تولید گاز از این میدان، اقدام جدی در خصوص این مخزن مشترک، اجرای گسترده برنامه نگهداشت توان تولید از میدان گازی پارس جنوبی و فشارافزایی است.

پیش‌بینی می‌شود از ۳ سال دیگر تولید از میدان، روند کاهشی داشته باشد و برای مقابله با این موضوع لازم است برنامه‌های نگهداشت و افزایش فشار تولید گاز اعمال شود. اکنون این روند با برنامه اسید‌کاری ۴۰۰ حلقه چاه این میدان و در سرویس قرار گرفتن ۷۰ حلقه چاه جدید، آغاز شده است.

همکاری با روس‌ها برای برداشت حداکثری

در دولت سیزدهم برای ۳ میدان نفتی با شرکت‌های روسی قرارداد‌ها و تفاهمنامه‌هایی به ارزش حدود ۴۸۵۰ میلیون دلار منعقد شده که بیش از ۴ میلیارد دلار از این بخش به قرارداد منجر شده و کار در این میادین در حال انجام است.

اخیراً در تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری با روس‌ها موضوعات دیگری مانند فشارافزایی در میدان گازی مشترک پارس‌جنوبی مورد توجه قرار گرفته است.

میدان مشترک پارس جنوبی که در بستر خلیج‌فارس و مرز مشترک ایران و قطر قرار دارد، بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است. مجموع ذخایر گازی این میدان ۳۹ تریلیون مترمکعب و ذخایر میعانات گازی آن نیز ۵۶ میلیارد بشکه است. از این میزان سهم ایران در بخش گاز آن ۱۴ تریلیون مترمکعب و در میعانات گازی ۱۸ میلیارد بشکه برآورد می‌شود که معادل ۸ درصد از کل گاز جهان است.

اقدامات توسعه‌ای میادین مشترک

در همین حال انعقاد قرارداد و آغاز عملیات اجرایی میدان مشترک نفتی سهراب در غرب کارون در استان خوزستان نیز موضوعی است که درماه‌های اخیر دنبال شده است. علاوه بر این، تکمیل طرح نگهداشت توان تولید میدان نفتی مشترک نفت‌شهر در استان کرمانشاه، آغاز فرایند مناقصه توسعه میدان مشترک چنگوله در استان ایلام و اخذ مجوز لازم از شورای اقتصاد، تکمیل فاز اول توسعه میدان مشترک نفتی آذر و آغاز عملیات توسعه فاز دوم آن در استان ایلام، آغاز فعالیت­‌های اجرایی حفر ۲ حلقه چاه توصیفی در میدان مشترک نفتی اروند و استقرار دکل حفاری و آغاز عملیات حفاری در میدان مشترک گازی بلال برای اولین‌بار در دولت سیزدهم در این چند ماه رقم خورده است.

طرح توسعه و تولید نفت و گاز از میدان مشترک آرش (با کشورهای کویت و عربستان) و اعلام آمادگی برای شروع عملیات حفاری پس از موافقت شورای عالی امنیت ملی نیز نهایی شده است. همچنین دو دکل حفاری و آغاز عملیات ساخت جکت به منظور افزایش تولید از میدان گازی فروزان تأمین شده است. در همین حال مطالعات زمین‌شناسی، مدل‌سازی مخزن و طراحی مفهومی تکمیل و عملیات اجرایی در میدان مشترک گازی «فرزاد ب» تا پایان سال ۱۴۰۱ آغاز خواهد شد.

با مجموع این اقدامات، بحث حداکثر برداشت نفت و گاز از میدان‌های مشترک جنوب، جنوب‌غربی و غرب کشور به سرانجام می‌رسد و مجموع تولید نفت و گاز کشور نیز افزایش می‌یابد. ضمن آنکه منافع ملی در این میادین در برابر شریک میدان، حفظ خواهد شد.