خرید سامانه پدافند هوایی اس ۴۰۰ روسیه و استقرار آن در ترکیه تنش‌ها میان آنکارا و واشنگتن را به نقطه بحرانی رسانده است. این اختلاف می‌تواند بر وضعیت ناتو نیز تاثیر مستقیم بگذارد.

به گزارش فرارو، وزارت دفاع ترکیه از دریافت اولین محموله سیستم دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه خبر داده است. این محموله اوایل روز وارد پایگاهی هوایی در شمال غرب آنکارا شد.

خرید این سیستم دفاع هوایی علاوه بر این که خشم آمریکا را که از متحدان ترکیه در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است، به همراه داشته، نارضایتی و دوری جستن ترکیه از متحدان غربی این کشور هم تعبیر شده است.

آمریکا به ترکیه هشدار داده که خرید سیستم موشکی اس-۴۰۰ می‌تواند این کشور را با تحریم‌هایی روبرو کند.

آمریکا معتقد است که خریداری موشک‌های اس-۴۰۰ تهدیدی علیه جنگنده‌های آمریکایی اف -۳۵ است و ترکیه نباید همزمان جنگنده اف-۳۵ آمریکا و سیستم اس-۴۰۰ روسیه را که گفته شده پدافند موثر علیه این جنگنده است، داشته باشد.

آمریکا ارسال قطعات و تجهیزات مربوط به جنگنده‌های اف-۳۵ را به ترکیه به حال تعلیق درآورده و تعلیم و آموزش خلبانان ترکیه برای پرواز با جنگنده اف-۳۵ را متوقف کرده است.

آمریکا همچنین به ترکیه فشار آورده بود که به جای اس-۴۰۰ سیستم ضدهوایی پاتریوت را از آمریکا بخرد. این در حالی است که سامانه پاتریوت ساخت کمپانی ریتون آمریکا اساسا یک سیستم دفاع موشکی میان برد تلقی می‌شود و تنها از یک نوع موشک با برد حدود ۱۰۰ کیلومتر برای رهگیری و انهدام اهداف مختلف برخوردار است.

اس-۴۰۰ “تریومف” از پیشرفته‌ترین سیستم‌های موشکی زمین به هوا در جهان است.

برد این موشک ۴۰۰ کیلومتر است و یک سیستم کامل اس-۴۰۰ می‌تواند تا ۸۰ هدف را همزمان در آسمان بزند.

روسیه می‌گوید که این سیستم می‌تواند انواع هدف‌های هوایی از جمله پهپاد‌های کم ارتفاع و همچنین هواپیما‌ها و موشک‌های دوربرد را نشانه بگیرد.

برخی ناظران و کارشناسان می‌گویند خرید اس ۴۰۰ توسط ترکیه می‌تواند به گسست و اختلافات در ناتو دامن بزند.

دکتر عبدالرضا فرجی راد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره به فرارو گفت: «اهمیت این خرید این است که ترکیه عضو مهم و اصلی ناتو است و بعد از ایالات متحده از نظر قدرت زمینی در ناتو حرف اول را می‌زند. ضمن اینکه از نظر قدرت هوایی و دریایی نیز در مقایسه با بسیاری از کشور‌های عضو ناتو کشور قدرتمندی به حساب می‌آید؛ لذا یک عضو کلیدی ناتو یک سلاح استراتژیک را از رقیب ناتو یعنی روسیه خریده است. اساسا وجود ناتو بیشتر در تقابل با روسیه است و فعالیت هایش هم بیشتر متمرکز بر روسیه است.»

او افزود: “شاید این تصور ایجاد شود که حالا ترکیه یک سلاحی از روسیه خریده و تمام، نه اینگونه نیست، اینکار پیش زمینه‌هایی دارد که بعد‌ها می‌تواند برای ناتو مسئله ساز شود. وقتی دو کشور‌ به این مرحله از روابط نظامی می‌رسند که خرید‌های نظامی استراتژیک از یکدیگر داشته باشند، به این معناست که همکاریی‌های ویژه‌ای میان نیرو‌های ارشد نظامی دو کشور برقرار می‌شود.”

این تحلیلگر مسائل استراتژیک افزود: «بنابراین ناتو به ویژه آمریکا این نگرانی را دارد که این ارتباطات می‌تواند منجر به تبادل اطلاعات نظامی شود. به همین خاطر آمریکا تهدید کرد که اگر ترکیه اس ۴۰۰ از روسیه بخرد، هواپیما‌های اف ۳۵ که بسیار مهم و پیشرفته است و ترکیه هم در ساختش نقش داشته را به این کشور تحویل نمی‌دهد.»

به گفته این کارشناس مسائل بین الملل “لذا این اتفاق می‌تواند یک نقطه عطف در رابطه ترکیه با ناتو باشد. از این پس ما باید منتظر باشیم و ببینیم که عکس العمل‌های کشور‌های عضو ناتو به تحویل این سلاح از سوی روسیه به ترکیه چه خواهد بود و جایگاه ترکیه در ناتو تضعیف می‌شود یانه. طبیعتا غرب نمی‌خواهد قدرت قابل توجهی در مدیترانه مثل ترکیه و پایگاه اینجرلیک در این کشور را از دست دهد. به این ترتیب غرب و آمریکا در این باره دست بالا را ندارند.”

فرجی راد معتقد است که دولت ترامپ در قبال ترکیه دچار اشتباهاتی شده که این اشتباهات زمینه ساز اختلافات اخیر شده است. او گفت: “ماندن دولت آمریکا در سوریه و کمک به کرد‌های این کشور که متحد “پ ک. ک” است، باعث شد ترکیه عکس العمل نشان دهد. این همه مسئله نیست. حضور گسترده روسیه در سوریه عامل دیگری بود که ترکیه ناچار شد با روسیه ارتباط بیشتری بگیرد. همین ارتباط‌ها موجب شد اعتماد نسبی بین روسیه و ترکیه برقرار شود. از آنجایی هم که آمریکا به هشدار‌های ترکیه در مورد کرد‌ها توجه نکرد، ترکیه بیشتر به سمت روسیه حرکت کرد.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که حالا این اتفاق را می‌توان آغاز یک گسست استراتژیک قلمداد کرد؟، گفت: «به طور کلی ناتو در چند سال گذشته با بحران روبه بوده است. اکثر این بحران‌ها را هم آمریکا ایجاد کرده است. مهمترین بحران هم زمانی بود که ترامپ رییس جمهور شد، او کارکرد ناتو را زیر سوال برد. همینکه قدرت اول ناتو این بحث را مطرح کند، سردی و ناامیدی در بین اعضای ناتو ایجاد می‌کند. شاید یکی از دلایلی که برخی کشور‌های اروپای شرقی مثل مجارستان و بلغارستان به روسیه نزدیک شدند، همین باشد.»

او افزود: “مسئله دیگر این است که در درون اتحادیه اروپا که اکثر کشور‌های آن عضو ناتو است شکاف ایجاد شد. انگلستان به عنوان یک عضو موثر ناتو با برگزیت در حال خروج از اتحادیه است. انگلستان حالا هماهنگی‌های لازم را با دیگر کشور‌های ناتو که عضو اتحادیه هستند را ندارد. وقتی در اتحادیه اروپا هماهنگی لازم وجود نداشته باشد، درناتو هم این ضعف بروز پیدا خواهد کرد. مثلا اگر انگلستان از اروپا خارج نمی‌شد اتفاقی که برای نفتکش ایرانی در جبل طارق رخ داد، بدون هماهنگی با دیگر کشور‌های اروپایی امکانپذیر نبود. انگلستان، چون حالا خود را کشوری خارج از اتحادیه تلقی می‌کند، به صورت مستقل درباره نفتکش ایرانی عمل کرده است.”

فرجی راد تاکید کرد: “در کنار این موارد باید به این موضوع هم اشاره کرد که تضعیف اتحادیه اروپا از سوی ایالات متحده ناامنی به این اتحادیه تزریق می‌کند، این ناامنی باعث ایجاد شکاف بیشتر بین شرق و غرب اروپا می‌شود و در ادامه به ناتو هم کشیده خواهد شد. اکثر کشور‌هایی اروپایی عضو ناتو هستند، آن‌ها تصور می‌کنند وقتی ایالات متحده در مقابل روسیه اروپا را تضعیف می‌کند چه اعتمادی می‌توان به ناتو داشت.”

فرجی راد در پاسخ به این پرسش که خرید اس ۴۰۰ چه تاثیری در روابط آمریکا و ترکیه ممکن است داشته باشد، گفت: «سیاست‌های ترکیه با گذشته خیلی فرق کرده است. این از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است. موقعیت ترکیه در اروپا تضعیف شده است. در سال‌های اخیر این کشور با بسیاری از کشور‌های عضو اتحادیه مشکل پیدا کرده است. از سوی دیگر با آمریکا هم دچار مشکل جدی است. اکثر سیاست‌های ترکیه را آمریکا تائید نمی‌کند چه در رابطه با سوریه و چه در رابطه با عراق و کردها.»

او افزود:”در منطقه ترکیه دو مسئله مهم دارد. اول مسئله کشور‌های عربی و دیگری مسئله اسرائیل. درباره اسرائیل که رابطه اش با ترکیه در حالت بحرانی است. این وضعیت با سیاست‌های یک متحد آمریکا و عضو اصلی ناتو، همخوانی ندارد. از سوی دیگر با کشور‌های عربی که دوست آمریکا هستند، مثل مصر و عربستان روابط ترکیه با این دو کشور خوب نیست. ترکیه با مصر رابطه اش قطع است و با عربستان هم بعد از ماجرال خاشقچی تنش‌ها بالا گرفت. در رابطه با بحرین هم ترکیه روابط گرمی ندارد.”

فرجی راد گفت: «ترکیه نمی‌خواهد از ناتو خارج شود و البته نمی‌خواهد مذاکراتش با اروپا هم قطع شود، اما واقعیت این است که در بسیاری از موارد این کشور با اعضای ناتو اختلافات شدید دارد. اردوغان آقای گولن را متهم به کودتا کرده است و او را دشمن شماره یک دولش معرفی می‌نماید، در طرف دیگر آمریکا به گولن پناه داده است. شاید بتوان گفت اولین جرقه اختلاف ترکیه و آمریکا از آنجا زده شد که ترکیه تقاضای استرداد گولن را داد و آمریکا با آن مخالفت کرد.»