نشست مجازی جمعه شب اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد که قرار بود محلی برای گفت‌وگوی قدرت‌های بزرگ پیرامون چندجانبه‌گرایی و همکاری در مسیر مقابله با پاندمی مرگبار کووید- ۱۹ باشد به نمایشی از تقابل وزرای خارجه ایالات متحده، روسیه و چین بدل شد؛ نشانه‌ای آشکار از اینکه دست‌کم درکوتاه‌مدت از تنش‌ها و اختلافات اساسی اعضای دایم شورای امنیت کاسته نخواهد شد.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، در این نشست که به ابتکار و ریاست چین – رییس دوره‌ای شورای امنیت در ماه مه- و با موضوع همکاری چندجانبه علیه پاندمی کرونا، گرم شدن کره زمین و سایر تهدیدهای موجود علیه نظام بین‌الملل برگزار شد، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا با لحنی هشدارآمیز پکن و مسکو را به نقض قوانین بین‌المللی متهم کرد و از عزم ایالات متحده برای مقابله با ناقضان این قوانین گفت و در مقابل سرگئی لاوروف و وانگ یی نیز با تاکید بر تمایل غرب به پیاده‌سازی توتالیتاریسم در نظام بین‌الملل، اقدامات یک‌ جانبه‌ای که ایالات متحده بدون هماهنگی با شورای امنیت صورت می‌دهد را «دور زدن» این شورا خواندند.

در ابتدای این نشست، تونی بلینکن از ایده تشکیل سازمان ملل به عنوان ابزاری برای محدود کردن قدرت کشورهای بزرگ تقدیر کرد و ضمن اشاره به نقش ایالات متحده در ایجاد این سازمان هدف اصلی اصول و مبانی بین‌المللی را «جلوگیری از وقوع درگیری»، «کاهش رنج و محنت انسان‌ها»، «به رسمیت شناختن و دفاع از حقوق بشر»، «ترویج گفت‌وگوهای مداوم برای بهبود» و حمایت از سیستمی اعلام کرد که هدف آن بهره‌مندی همه مردم است.

بر اساس متنی که در وب‌سایت رسمی وزارت خارجه امریکا منتشر شده، او با بیان اینکه «هیچ دوره‌ای از تاریخ معاصر مسالمت‌آمیزتر و مرفه‌تر از زمان ایجاد سازمان ملل به این سو نبوده» هشدار داد که اکنون صلح جهانی در معرض خطر جدی است. به گفته بلینکن «احیای ملی‌گرایی»، «افزایش سرکوب‌ها»، «برتری‌خواهی ملل» و شدت یافتن «حملات علیه نظم مبتنی بر قانون» از جمله تهدیدهای مطرح علیه صلح و همکاری‌های چندجانبه در نظام بین‌المللی است و اگر هرچه سریع‌تر راهکاری برای مقابله با این تهدیدها پیدا نشود، آینده صورتی تیره خواهد داشت. وزیر امور خارجه ایالات متحده همچنین ۳ شرط را برای تحقق یافتن همکاری‌ها مطرح کرد: اول، همه اعضا باید به تعهدات خود به ویژه تعهدات قانونی خود عمل کنند. دوم، حقوق و کرامت انسانی باید درکانون توجه نظام بین‌المللی باقی بماند و سوم، سازمان ملل بر اساس اصل برابری حاکمیت کشورهای عضو خود استوار باشد.

تونی بلینکن در ادامه به بیان برخی نمونه‌ها در خصوص تهدیدها علیه چندجانبه‌گرایی پرداخت که آشکارا به چین و روسیه اشاره داشتند:« وقتی یک کشور سعی می‌کند مرزهای یک کشور دیگر را ترسیم کند، یا برای حل اختلافات ارضی به زور و تهدید متوسل می‌شود؛ یا وقتی کشوری برای زورگویی یا تحمیل تصمیمات خود بر کشوری دیگر ادعا می‌کند که حق یک قلمروی نفوذی دارد، این اصل را رعایت نمی‌کند. وقتی یک کشور با پخش اطلاعات غلط و ساختگی یا فساد به عنوان سلاح برای مورد حمله قرار دادن یک کشور دیگر استفاده می‌کند؛ انتخابات آزاد و منصفانه و نهادهای دموکراتیک سایرکشورها را تضعیف می‌کند؛ یا روزنامه‌نگاران و مخالفان را در خارج از مرزهای خود تهدید می‌کند، این اصل را پایمال می‌کند.»

او از تغییر مسیر امریکا خبر داد و با اشاره به تفاوت‌هایی که دولت بایدن- هریس با دولت پیشین ایالات متحده دارد از بازگشت به شورای حقوق بشر سازمان ملل، سازمان بهداشت جهانی و توافق آب‌وهوایی پاریس به عنوان نشانه‌ای از این تغییر نام برد.

این صحبت‌ها واکنش شدید وانگ‌ یی، وزیر امور خارجه چین و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه را در پی داشت. وانگ یی عضو شورای دولت و وزیر امور خارجه چین روز جمعه در ابتدای سخنان خود در اجلاس شورای امنیت سازمان ملل گفت اینکه چندجانبه‌گرایی موثر و خوب باشد یا خیر، سازمان ملل آینه و معیار ارزیابی آن خواهد بود، سازمان ملل متحد برای صلح متولد شده و برای صلح وجود دارد. ما باید همچنان بر این مسوولیت اصلی تمرکز و تلاش کنیم اختلافات را از طریق گفت‌وگو و مذاکره، منازعات و درگیری را از طریق میانجیگری و مسائل را طریق سیاسی حل و فصل کنیم.

او با اشاره به اقدامات مخرب امریکا در عرصه بین‌الملل تاکید کرد:«وضع تحریم و سایر اقدامات تحمیلی باید ابتدا مشروط به استفاده از سایر ابزارهای غیراجباری و دارای اهداف سیاسی باشد. هر اقدام یک‌جانبه‌ای که شورای امنیت را دور بزند، غیرقانونی است و باید کنار گذاشته شود.» وزیر خارجه چین در ادامه بدون نام بردن از ایالات متحده گفت برخی کشورها قوانین را تنها زمانی معتبر می‌دانند که در خدمت منافع‌شان باشد. او همچنین تاکید کرد هیچ کشوری نباید انتظار داشته باشد که دیگرکشورها «بازنده بودن» را بپذیرند. لاوروف اما لحن متفاوت‌تر و مستقیم‌تری را برای انتقاد از امریکا برگزید.

وزیر خارجه روسیه تکیه ایالات متحده و متحدانش بر «نظم مبتنی بر قانون» را پوششی برای سرکوب دیگر کشورها دانست و افزود: «تحریم‌هایی که از سوی ایالات متحده و دیگران علیه روسیه و برخی کشورها که نظری متفاوت با آنها دارند، اعمال می‌کنند وسیله‌ای برای خارج کردن بقیه از بازی است.» بر اساس گزارش خبرگزاری تاس، سرگئی لاوروف با بیان اینکه اقداماتی که در راستای تحمیل توتالیتاریسم در عرصه بین‌المللی صورت می‌گیرد «نامشروع» است، اضافه کرد:«این رفتارها به صورت گسترده از سوی همکاران غربی ما صورت می‌گیرد؛ به ویژه ایالات متحده و اتحادیه اروپا که مرتبا بر اصول دموکراسی و چندجانبه‌گرایی اصرار می‌ورزند اما در عمل از رفتارهای تهدیدآمیز برای دستیابی به اهداف‌شان استفاده می‌کنند.»

نیویورک تایمز در توصیف این نشست با اشاره به تقابل دوباره وانگ یی و تونی بلینکن در یک نشست نوشته است:«نشست اخیر شورای امنیت را می‌توان به نوعی بازی برگشت بلینکن و وانگ‌یی دانست که در نشست آلاسکا ریاست هیات چینی را بر عهده داشت و با انتقاداتی شدیداللحن از امریکا رفتارهای این کشور در عرصه بین‌المللی مخرب خواند و صحبت‌هایش در فضای ملی‌گرایی ضد امریکایی با استقبالی گسترده در میان رسانه‌های چینی روبه‌رو شد.» با این حال به نوشته این روزنامه، یک تفاوت عمده میان نشست شورای امنیت و نشست آلاسکا وجود داشت که آن «لحن دیپلماتیک» و مودبانه دو طرف برای بیان انتقادها بود.

هفته گذشته ایالات متحده و دیگر اعضای گروه ۷ در پایان نشست این گروه در لندن در بیانیه‌ای انتقادات زیادی را نسبت به چین و روسیه مطرح کرده بودند. وزرای خارجه گروه ۷ در بیانیه پایانی خود گفتند که «عمیقا نگران» رفتار چین با مسلمانان اویغور و سایر اقلیت‌ها که بسیاری از آنها در اردوگاه‌های به اصطلاح «بازآموزی» نگهداری می‌شوند، هستند. آنها چین را به استفاده از نفوذ اقتصادی برای زورگویی به دیگران متهم کردند. آنها همچنین گفتند که روسیه سعی در تضعیف دموکراسی‌ها و تهدید اوکراین دارد. چین و روسیه معتقدند این نگاه یک‌جانبه به اتفاقات جهان تضعیف‌کننده چندجانبه‌گرایی و نشانه استاندارد دوگانه غرب در برخورد با موضوعات یکسان است اما غربی‌ها رفتارهای پکن و مسکو را در راستای تضعیف نظم موجود جهانی توصیف می‌کنند.