نمایندگان شش حزب کمونیست منطقهٔ خاورمیانه از ایران، عراق، کردستان عراق، سوریه و ترکیه، روز شنبه، ۳۱ تیرماه ۱۳۹۶/ ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۷، در سمینار ویژه ای برای کادرهای و نمایندگان حزب های کمونیست در لندن برگزار شد، در مورد راه‌حل “مسئلهٔ ملی” نظرگاه‌ها و راه‌حل‌های سیاسی‌شان را مطرح کردند. علاوه بر حزب کمونیست عراق، حزب کمونیست کردستان- عراق، حزب کمونیست ترکیه، حزب کمونیست سوریه (متحد)، حزب کمونیست سوریه و حزب تودهٔ ایران که نظر‌گاه‌های رسمی‌شان را در این نشست مطرح کردند،

نمایندگانِ حزب کمونیست بریتانیا، حزب زحمتکشان مترقی قبرس، حزب کمونیست بنگلادش و حزب کمونیست سودان در این سمینار شرکت ‌کردند و دیدگاه‌هایشان را بیان کردند. دبیرکل، صدر، دبیر شعبه بین‌المللی، و عده‌یی از کادرهای فعال حزب کمونیست بریتانیا و ازجمله سردبیر بخش مسائل بین‌المللی روزنامهٔ “مورنینگ استار”- روزنامه چپ‌گرا و بازتاب‌دهندهٔ نظر‌گاه‌های جنبش چپ انگلستان- نیز به‌این سمینار دعوت شده بودند. رفیق لیز پین، صدر حزب کمونیست بریتانیا، ادارهٔ جلسات سمینار را به‌عهده داشت.

در آغاز به‌کار این سمینار رفیق نوید شمالی به‌نمایندگی از سوی “کمیتهٔ هماهنگی حزب‌های کمونیست در بریتانیا”، پس از خوش‌آمدگویی به حاضران، در سخنانی به دلایل و زمینه‌های سازمان‌دهی این سمینار اشاره کرد. او گفت: “امروزه هیچ‌کس با این نظر نمی‌تواند مخالف باشد که تحولات در منطقهٔ خاورمیانه، ابعاد، مشخصه‌ها و پیچیدگی‌هایی دارند که- علاوه بر وجود زمینه‌های حساسیت‌برانگیز مبتنی بر برادری بین‌ ملت‌ها در منطقه- توجه ویژه بدان‌ها همچون ضرورتی بسیار حیاتی، به مطالعه، بررسی و درس‌گیری بین‌المللی دربارهٔ آن‌ها به‌منظور رسیدن به درکی بهتر از اوضاع‌واحوال منطقه و نیروهایی که بر رویدادهای آن تأثیر‌گذارند، نیازمند است.” رفیق نوید در ادامه گفت: “جمع آوردن و بهره بردن از دیدگاه‌های شش حزب کمونیست از خاورمیانه و از چهار کشور اصلی که کُردها قرن‌ها در آن‌جا زندگی می‌کنند و در برخورد با جنبه‌های پیچیدهٔ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی ٬مسئلهٔ کُرد٬ تجربهٔ مستقیم دارند، فرصتی منحصربه‌فرد و مهم بود که کمیتهٔ هماهنگی حزب‌های کمونیست در بریتانیا نمی‌توانست از آن چشم بپوشد.

رفراندوم در کردستان عراق

باتوجه به تبلیغات وسیعی که در هفته‌های اخیر در رابطه با برگزاری رفراندوم در کردستان عراق به‌منظور اعلام استقلال “اقلیم کردستان” و پیامدهای سیاسی آن در کشورهایی که خلق کُرد به‌طور تاریخی در آن زندگی می‌کنند، نخستین موضوعی که سمینار بدان پرداخت. به رفراندوم استقلال کردستان عراق مربوط می‌شد. با توافق پارلمان منطقه کردستان عراق به‌برگزاری این رفراندوم، مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، اعلام کرده است که این نظرخواهی در تاریخ ۲۵ سپتامبر/ ۳ مهرماه امسال برگزار خواهد شد. بر اساس نظر ارائه‌شده در سمینار که بر پایهٔ سندی مفصل که از سوی رفیق دکتر کاوه محمود، دبیر کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست کردستان عراق، تنظیم شده بود، این حزب- که در شرایط حاضر درواقع بخشی از حزب کمونیست عراق است- بر اساس شرایط مشخص ملی و طبقاتی با این رفراندوم همچون گامی در مسیر حق تعیین سرنوشتِ خلق‌ها، موافق است. رفقای کمونیست کُرد عراقی شرایطی که این نظر را توجیه می‌کند در قالب نکته‌های زیر توضیح می‌دهند:

– شکست دولت عراق در اجرای درست قانون اساسی فدرال؛

– مسائل حل‌نشدهٔ شبه‌نظامیان وابسته به گروه‌های قومی، اجرایی نشدنِ حق تکلم به زبان‌های مادری، توزیع نابرابر مالیات و درآمد فدرال، مسائل مربوط به کنترل حق بهره‌برداری از منابع نفت.

حائز اهمیت آن‌که، حزب کمونیست عراق، ضمن انتشار بیانیه‌یی در ماه گذشته، حمایتش را از اصل حق تعیین سرنوشت خلق‌ها و در این رابطه از حق برگزاری رفراندوم در کردستان عراق، اعلام کرد. حزب کمونیست عراق مطرح کرده است که رفراندوم در کردستان عراق اقدامی مشورتی است و به برپایی کشوری جداگانه متعهد نیست، و در این شرایط، حزب کمونیست عراق بر اهمیت مذاکره در مورد اصول توافق‌شده در قانون اساسی فدرال تأکید کرد و یادآور شد که این مذاکرات باید درگیری‌های نظامی ادامه یابنده (در رابطه با داعش)، خطرات جنگ‌ها و درگیری‌های جدید در رابطه با مناطق مورد مناقشه (بین کُردها و اقوام دیگر و دولت مرکزی عراق) و احتمال مداخلهٔ امپریالیستی را درنظر بگیرد.

حزب کمونیست ترکیه و مسئلهٔ ملی

رفیق علی اورنک، به‌نمایندگی از طرف حزب کمونیست ترکیه دربارهٔ مبارزات کمونیست‌ها در ترکیه برای دفاع از حق سخن گفتن و استفاده از زبان مادری، حقوق دموکراتیک و فرهنگی همهٔ اقلیت‌های ملی در ترکیه که کُردها بزرگ‌ترین آن‌هایند، سخن گفت. او استدلال کرد که مبارزه‌ٔ کلیدی درحال‌حاضر در ترکیه مبارزه‌یی طبقاتی و دموکراتیک با استثمار و بر ضد اِعمالِ دیکتاتوری‌ای حکومتی است که همهٔ حقوق مدنی ازجمله حقوق و آزادی‌های جنبش سندیکایی کشور را در معرض تهدید جدی قرار داده است. رفیق اورنک توضیح داد که، مبارزهٔ حزب کمونیست ترکیه بر به‌وجود آوردن اتحادی طبقاتی بر ضد این دیکتاتوری و متحد کردن اقلیت‌های ملی بر اساس گرایش‌های طبقاتی متمرکز شده است. او به تغییرات جمعیتی ترکیه از دهه ۱۹۸۰ / ۱۳۶۹ به بعد درنتیجهٔ معاهده‌های تجاری با اتحادیهٔ اروپا اشاره کرد که فروپاشی کشاورزی را در مرکز و شرق کشور و مهاجرت جمعیت- ازجمله بسیاری از کُردها- از این مناطق به مراکز جدید صنعتی شهری (که بر شالودهٔ نیروی کار ارزان در غرب ترکیه برپا شده‌اند) باعث شده‌اند.

رفیق علی استدلال کرد که مبارزهٔ مسلحانهٔ پ.ک.ک (حزب کارگران کردستان) در ترکیه، به‌ویژه بمب‌گذاری‌های اخیر در هدف‌های غیرنظامی در شهرها، به‌نفع رژیم دیکتاتوری و حزب رئیس‌جمهور، حزب عدالت‌وتوسعه، تمام شده است و به‌وجود آوردن یکپارچگی‌ای طبقاتی را در بین جمعیت‌های کارگری دشوارتر کرده است. او خاطر نشان کرد که، حزب کُردی سوریه، یعنی اتحاد دموکراتیک سوریه (پ ی د) و شبه‌نظامیان وابسته به آن و یگان‌های مدافع خلق (ی پ گ)، با پ.ک.ک. (حزب کارگران کردستان ترکیه) متحدند. او گفت، از لحاظ تاریخی، حزب “اتحاد دموکراتیک سوریه” با دولت سوریه رابطه داشته است. اما از سال ۲۰۱۳- هنگامی‌که ایالات‌متحده پشتیبانی‌اش را از گروه‌های جهادی در مناطق کُردنشین به‌نفع توسعهٔ مناطق زیر کنترل نظامی “حزب اتحاد دموکراتیک سوریه” در سرتاسر شمال سوریه تغییر داد- این حزب با ایالات‌متحده پیوندهایی قوی به‌وجود آورده است. در ترکیه، حزب کمونیست از تشکیل جنبشی منسجم از طبقه کارگر متحد حمایت می‌کند، و به جای فدرالیسم ملی یا خودگردانی فرهنگی، به‌دفاع از حقوق یکپارچه دموکراتیک و زبانی متعهد است.

حزب تودهٔ ایران و دفاع از فدرالیسم ترقی‌خواهانه

رفیق محمد امیدوار به‌نمایندگی از طرف حزب تودهٔ ایران در این سمینار سخنرانی کرد و تحلیل حزب در رابطه با چگونگی حل مسئله ملی را بیان کرد. رفیق حزبی در سخنرانی خود ضمن یادآور شدن تاریخ مبارزهٔ خلق کُرد، به‌شکل‌گیری مبارزات سیاسی خلق کُرد در ایران و ارتباط و پیوندهای حزب تودهٔ ایران با این مبارزه در طول بیش از هفت دهه پرداخت. رفیق امیدوار آماج‌های مبارزاتی جنبش کارگری ایران در همبستگی با مبارزهٔ اقلیت‌های ملی ساکن ایران به‌منظور تعیین سرنوشت و حقوق ملی در دوره‌های مختلف تاریخیِ سال‌های پیش از کودتای ۲۸ مردادماه ۱۳۳۲، دورهٔ حاکمیت سرکوب پلیسی ساواک در ربع قرن منتهی به انقلاب بهمن ۱۳۵۷، سال‌های نخست پس از انقلاب، و دورهٔ کنونی، به‌ویژه ۱۵ سال اخیر را، تشریح و تحلیل کرد. رفیق با بیان تاریخچهٔ کوتاهی از جنبش مردم کُرد به انتشارنخستین روزنامه کُردی در قاهره در ۱۲۶۶خورشیدی (۱۸۸۷میلادی)، جنبش برای صلح و عدالت در ۱۲۸۶ خورشیدی (۱۹۰۷‌ میلادی) و قیام‌های دورهٔ ۱۲۹۹- ۱۳۱۹ خورشیدی (۱۹۲۰-۱۹۴۰ میلادی) اشاره کرد. رفیق امیدوار یادآور شد که نخستین برنامهٔ سیاسی حزب تودهٔ ایران در ۱۳۲۱ (۱۹۴۲) از حقوق فدرال برای همهٔ اقلیت‌های ملی (کُرد، آذری، بلوچ و ترکمن) حمایت کرد. حزب تودهٔ ایران در میانه‌های سال‌های دهه ۱۳۲۰ از برقراری جمهوری‌های خودمختار در کردستان و آذربایجان- که به‌دلیل حملهٔ نظامی رژیم شاه و سرکوب جنبش‌های ملی عمرهایی کوتاه داشتند- حمایت کرد. حزب تودهٔ ایران همچنین به استقبال پایه‌گذاری حزب دموکرات کردستان ایران در ۱۳۲۴ رفت.

حزب تودۀ ایران ضمن به رسمیت شناختن حقوق خلق های ایران برای خودمختاری در ششمین کنگرهٔ اش در بهمن‌ماه ۱۳۹۱/ فوریه ۲۰۱۳ ، بر فدرالیسم در برنامهٔ سیاسی‌اش مجدداً تأکید کرد.

رفیق امیدوار یکی از مهم‌ترین نقطه عطف‌های تعیین‌کننده در سیاست دولت ایالات‌متحده در قبال خاورمیانه را اعلام حمایت کاندولیزا رایس، وزیر خارجه پیشین این کشور، در جریان بازدید از اسرائیل در سال ۲۰۰۶، از طرح ایجاد خاورمیانهٔ جدید دانست. این طرح بر اساس تقسیم این منطقه به کشورهایی بر پایه قیمومیت‌ ساکنان آن‌ها اجرایی می‌شود، یعنی امری که هم‌اکنون ایالات‌متحده در منطقه از آن حمایت می‌کند. رفیق نمایندهٔ حزب‌مان مطرح کرد که از زمان دستیابی ترامپ به پست ریاست‌جمهوری آمریکا در ژانویهٔ امسال، آمریکا با اسرائیل و عربستان سعودی در حمایت از بی‌ثبات‌سازی در داخل ایران و منزوی کردن آن در خاورمیانه هماهنگی نزدیک‌تری به‌وجود آورده است. در این زمینه، تحریم و محاصرهٔ اقتصادی قطر از سوی عربستان سعودی، نشان‌دهندهٔ خشم این کشور از برخی روابط میان قطر با ایران و توسعهٔ آن بوده است. رفیق امیدوار بر پایهٔ گزارش‌های هفته‌های اخیر از درگیری نیروهای نظامی رژیم با پیشمرگه‌های کُرد و بمباران پایگاه‌های نیروهای کُرد ایرانی در کوهپایه‌های کردستان عراق، به این نکته اشاره کرد که، افزایش فعالیت‌های نظامی حزب دموکرات کردستان ایران در خاک کردستان ایران، بر کوشش‌ها به‌منظور دستیابی به وحدت مبارزاتی بین نیروهای اپوزیسیون مترقی و دمکرات ایران اثرهایی منفی داشته است. او در خاتمه تأکید کرد: “حزب تودهٔ ایران احترام و شناسایی حقوق ملی، یعنی خودمختاری اداری و فرهنگیِ خلق‌های غیرفارسی‌زبان ایران را به‌هیچ‌وجه با اصل دفاع از وحدت ملی ایران در چارچوب خدشه‌ناپذیر تمامیتِ ارضی کشور مغایر نمی‌داند، بلکه برعکس، احترام به حقوق ملی خلق‌ها را یکی از مهم‌ترین پایه‌های تأمین وحدت واقعیِ داوطلبانه و ملی می‌شناسد.”

کمونیست‌های سوریه و حفظ تمامیتِ ارضی کشور

“حزب کمونیست سوریه (متحد)”، کارزار این حزب برای اصلاح بی‌عدالتی‌های سرشماری سال ۱۹۶۲/ ۱۳۴۱ در حذف کُردهای اصالتاً مهاجر از ترکیه و ساکن‌شده در منطقهٔ الجزیره (استان الحسکه)، قطعنامهٔ مصوب در کنگرهٔ حزب در سال ۲۰۰۶ /۱۳۸۵، و متعاقب آن لغو سرشماری سال ۱۳۴۱ به‌وسیلهٔ فرمان ریاست جمهوری، را توضیح داد. سیاست حزب در مورد همهٔ اقلیت‌های ملی کشور حمایت کردن از حقوق دموکراتیک و فرهنگی آن‌ها در جمهوری سوریه، سوریه در مقام کشوری با جامعه‌یی پلورالیستی و سکولار، است. حزب کمونیست سوریه (متحد) بر این باور است که، کُردها در همهٔ بخش‌های جامعه و حکومت سوریه به‌طور برابر شرکت دارند و نمایندگی می‌شوند و بیشتر گروه‌های کُرد از دولت در مبارزه به‌منظور دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه حمایت می‌کنند.

نظر‌گاه “حزب کمونیست سوریه” که از سوی مسئول روابط بین‌المللی آن برای ارائه در سمینار تدوین شده بود در اساس از حق ملت‌ها در تعیین سرنوشت‌شان حمایت می‌کند، ”اما در ادامه تأکید می‌کند که چنین حق‌هایی را نمی‌توان با همکاری با امپریالیسم تأمین کرد، بلکه تنها در مبارزه با امپریالیست‌‌ها است که زمینهٔ عملی تحقق چنین حقی به‌وجود می‌آید. در سوریه تنها یک منطقه وجود دارد که اکثر مردم آن کُرد هستند (در اطراف کوه عفرین) و کُردها در مناطق دیگر با دیگر ملیت‌ها کاملاٌ یکپارچه شده‌اند. بیشتر کُردها از دولت در مبارزه بر ضد تجاوزگری امپریالیسم حمایت می‌کنند. حزب کمونیست اخیراٌ تظاهرات گسترده‌ای را در شمال سوریه به‌ضد اشغال بخش‌هایی از خاک سوریه به‌وسیلهٔ ایالات‌متحده و ترکیه سازمان داده است. در رابطه با عملیات نظامی ماه‌های اخیر، همکاری‌ای تاکتیکی میان حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (پ ی د) و نیروهای آمریکایی شکل گرفته است.“ به‌باور حزب کمونیست سوریه، تمایلات خود حزب اتحاد دموکراتیک سوریه با جهت‌گیری نیروهای امپریالیستی مطابقت دارند.

تأمینِ حقوق ملی به‌موازات گسترش وحدت طبقاتی

رفیق سلام علی، عضو کمیتهٔ مرکزی و مسئول روابط بین‌المللی حزب کمونیست عراق، در توضیحاتی خطاب به شرکت‌کنندگان در سمینار برخی نکته‌های مهم در رابطه با تعهد حزبش به فدرالیسم، نقش کلیدی حزب در گنجاندن مفهوم فدرالیسم در قانون اساسی انقلابی سال ۱۹۵۸/۱۳۳۷ و مبارزهٔ مشترک نظامی همراه با رفقای کُرد در دهه‌های ۱۹۸۰/۱۳۵۹ و ۱۹۹۰/۱۳۶۹، را بیان کرد و مورد تأکید قرار داد. او متذکر شد که جمعیت کُرد در عراق (بیش از ۲۰ درصد جمعیت کشور) در مقایسه با ترکیه (۱۸ درصد جمعیت کشور)، سوریه (۱۰ درصد جمعیت کشور) یا ایران (۷ درصد جمعیت کشور)، وزن بیشتری در معادله‌های سیاسی عراق دارد. گرچه حزب برای گنجاندن اصل فدرالیسم در قانون اساسی ۲۰۰۵/۱۳۸۴ مبارزه کرد، اما این اصل با بازگشت به سیستمی از توزیع قدرت سکتاریستی بر محور خطوط دینی که کشور را به بحران سیاسی‌ای عمیق فروبرده، متوقف شده است. هدف فعلی حزب این است که وحدت طبقاتی را از طریق توسعهٔ مبارزهٔ توده‌ای در مورد مسائل اساسی اقتصادی گسترش دهد، به‌نحوی که، بتواند هم‌زمان با مقابله با فرقه‌گرایی، تأمین حقوق ملی در یک عراق فدرال را تضمین کند.

سخنرانان سمینار، پس از پاسخ دادن به سؤال‌های نمایندگان حزب‌های کمونیست حاضر و روشنگری در مورد نکته‌های کلیدی مبارزه در مسیر حل مسئلهٔ ملی، در خاتمه، در جریان نظر‌گاه‌ها و پیشنهادهای حضار قرار گرفتند. در این قسمت، رفیق رابرت گریفیث، دبیرکل حزب کمونیست بریتانیا، در ارائهٔ برداشتش از بحث‌های مطرح‌شده در سمینار، اهمیت توجه مشخص به حل مسئلهٔ ملی و مبارزهٔ خلق‌ها در تعیین سرنوشت‌شان و وظیفهٔ حزب‌های کمونیست در قبال این مبارزات را بر اساس آموزه‌های مارکسیم- لنینیسم مطرح کرد. او به اهمیت تعیین‌کنندهٔ شرایط عینی و ذهنی در کشورهایی که خلق کُرد در آن زندگی می‌کند و همچنین توجه به شرایط بغرنج منطقه خاورمیانه در تعیین تاکتیک کمونیست‌ها در چارچوب مبارزه برای صلح و سوسیالیسم تأکید کرد.

تعدادی از شرکت‌کنندگان در سمینار بر اهمیت ادامه‌یابندهٔ نفت خاورمیانه برای ایالات‌متحده – دیگر نه به‌لحاظ وابستگی خود این کشور به نفت خاورمیانه- بلکه به‌لحاظ کنترل آن در رابطه با تأمین منابع انرژی در اروپا و آسیا و درنتیجه وضعیت بین‌المللی دلار، تأکید کردند. همچنین به ‌هدف ایالات‌متحده (و نیز اسرائیل و انگلیس) از دیرباز به بازنویسی و ترسیم دوبارهٔ نقشهٔ خاورمیانه به‌منظور بلوک کردن و ممانعت از ایجاد منطقه‌ای به‌لحاظ سیاسی یکدست و متحد با ایران- از عراق گرفته تا سوریه و لبنان- اشاره‌هایی متعدد شد. به‌نظر شرکت‌کنندگان در سمینار این مسئله عاجل‌ترین خطر در رابطه با عملیات نظامی کنونی ایالات‌متحده در سوریه و شمال عراق است.

موضع‌گیری‌هایی که در سمینار از سوی حزب‌های منطقه ارائه ‌شدند، نکته‌های مشترک برجسته‌ای را در رابطه با ارائهٔ نقشه راهی به‌منظور ”حل مسئله ملی“ در شرایط متنوع و متفاوت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورهایی که خلق کُرد در آن‌ها ساکن‌اند به‌نمایش می‌گذارند. همهٔ حزب‌هایی که تحلیل‌هایشان را در مورد چگونگی برخورد کمونیست‌ها با “مسئلهٔ خلق کُرد” در سمینار ارائه کردند، در تاریخ خود، در مبارزه برای حقوق اقلیت‌های ملی، به‌ویژه منطقه‌های کُردنشین، در رابطه با حق مکالمه به‌زبان مادری و آزادی‌های فرهنگی این اقلیت‌ها در کشورهای خود صفحه‌هایی درخشان دارند. این امر در مورد هر چهار کشور سوریه، ترکیه، ایران و عراق موضوعیت دارد و مستند است. همه حزب‌های حاضر در سمینار اتفاق نظر داشتند که بحث‌های کنونی دربارهٔ حل “مسئلهٔ ملی” باید زمینه، چارچوب و شرایط جنگ‌های خونین و ویرانگر جهادگران تکفیری که عراق و سوریه را در چنگال خود می‌فشارند و نیز هدف‌های استراتژیک امپریالیسم آمریکا و قدرت‌های منطقه‌ای- ترکیه، ایران، اسرائیل و عربستان سعودی- را به‌طورمشخص درنظر داشته باشند.

نامۀ مردم