به گزارش ایسنا، عفو بین‌الملل در گزارش خود با عنوان “راه فراری نیست: جرایم جنگی و تلفات انسانی در زمان سقوط دولت کابل به دست طالبان” به مستندسازی شکنجه‌ها، اعدام‌های بدون محاکمه و کشتارها توسط طالبان در آخرین مراحل درگیری‌ها در افغانستان و همچنین تلفات غیرنظامیان در یکسری عملیات زمینی و هوایی توسط نیروهای امنیتی و دفاع ملی افغان و نیروهای نظامی آمریکایی پرداخته است.

 

آنی‌یس کالامارد، دبیرکل عفو بین‌الملل گفت‌: چند ماه پیش از سقوط دولت کابل جرایم جنگی و خونریزی‌های بی رحمانه از سوی طالبان همچنین مرگ غیرنظامیان افغان توسط نیروهای امنیتی این کشور و سربازان آمریکایی گزارش شده است. شواهد جدید ما نشان می‌دهد که فراتر از انتقال آرام قدرت که طالبان ادعا می‌کنند، مردم افغانستان بار دیگر با خون خودشان تاوان داده‌اند.

 

دبیرکل عفو بین‌الملل همچنین گفت: مدارس، بیمارستان‌ها، منازل و مغازه‌ها به صحنه‌های جرم تبدیل شد، در حالیکه مردم به صورت مکرر زخمی و کشته شدند. مردم افغانستان مدت‌هاست که زجر می‌بینند و قربانیان باید به عدالت دسترسی داشته باشند و بتوانند غرامت دریافت کنند. دادگاه کیفری بین‌المللی باید تصمیم نادرست خود را مبنی بر اولویت‌بندی تحقیقات در مورد عملیات‌ نظامی آمریکا و افغانستان لغو کند و در عوض شواهد مربوط به جنایات جنگی احتمالی را بدون توجه به اینکه به کجا می‌رسد، مورد پیگیری قرار دهد.

 

هیات کمک‌رسان سازمان ملل در افغانستان گزارش کرده که ۱۶۵۹ غیرنظامی افغان در شش ماهه نخست سال جاری میلادی کشته و حدود ۳۵۲۴ تن دیگر نیز زخمی شده‌اند که رشد ۴۷ درصدی نسبت به سال گذشته میلادی دارد.

 

جنایات طالبان

 

همزمان با به دست گرفتن کنترل مناطق مختلفی از افغانستان در ژوئیه و اوت ۲۰۲۱، اعضای طالبان، اقلیت‌های قومی و مذهبی، سربازان سابق نیروی ملی و آنهایی را که هنوز به دولت قبل وفادار بودند، کشتند و شکنجه کردند.

 

ششم سپتامبر ۲۰۲۱، طالبان به شهر “بازارک” در ولایت پنجشیر حمله کردند. پس از یک نبرد کوتاه، قریب به ۲۰ مرد توسط نیروهای طالبان دستگیر و برای دو روز بازداشت شدند و در آن زمان در قفس کبوتر نگهداری شدند. آنها را شکنجه کردند و از دادن غذا، آب و کمک‌های بهداشتی محروم کردند و بارها تهدید به اعدامشان کردند.

 

یکی از افرادی که توسط طالبان بازداشت شده بود، گفت: آنها چاقو داشتند و می‌گفتند که می‌خواهند سر زخمی‌هایی را که کافر و یهودی هستند، قطع کنند.

 

مرد دیگری که در بازداشت طالبان بود، گفت: آنها ما را در زیرزمین نگه داشتند. زمانی که ما درخواست مداوا برای مجروحان می‌کردیم، طالبان می‌گفتند “بگذارید بمیرند.” نه غذا و آب و نه حمایت از مجروحان وجود داشت. آنها رفتارهای وحشیانه‌ای با ما داشتند. وقتی آب می‌خواستیم می‌گفتند از تشنگی بمیر. شکنجه و رفتار ظالمانه و غیرانسانی با اسیران، جنایت جنگی است.

 

در همان روز هم طالبان به روستای اورماز حمله کردند، جایی که آنها خانه به خانه جستجو کردند تا افراد مظنون به فعالیت برای دولت سابق را شناسایی کنند. نیروهای طالبان حداقل شش مرد غیرنظامی را بدون محاکمه در عرض ۲۴ ساعت اعدام کردند که بیشتر با شلیک گلوله به سر، سینه یا قلب صورت گرفت. چنین قتل‌هایی، جنایت جنگی است. شاهدان نیز گفتند، درحالیکه برخی از مردان قبلا در خدمت نیروهای مسلح و دفاعی ملی افغانستان بودند، هیچیک از نیروهای امنیتی دولت نبودند یا در اقدامات خصمانه شرکت نداشتند اما طالبان آنها را اعدام کردند.

 

این گزارش همچنین حملات تلافی جویانه و اعدام افراد وابسته به دولت سابق در “اسپین بولداک” را مستند می‌کند. عفو بین‌الملل پیشتر قتل‌عام قوم هزاره‌ها توسط طالبان در ولایت‌های غزنی و دایکندی را مستند کرده بود.

 

مقیاس کامل کشتار در سراسر کشور هنوز ناشناخته باقی مانده چراکه طالبان خدمات تلفن همراه را قطع کرده یا دسترسی به اینترنت را در بسیاری از مناطق روستایی به شدت محدود کرده است.

 

تلفات غیرنظامیان ناشی از حملات هوایی افغانستان و آمریکا

 

این گزارش چهار حمله هوایی شامل سه حمله به احتمال زیاد توسط نیروهای آمریکایی و یک حمله توسط نیروی هوایی افغانستان در سال‌های اخیر را مستند می‌کند. در این حملات در مجموع ۲۸ غیرنظامی از جمله ۱۵ مرد، پنج زن و هشت کودک، کشته و شش نفر دیگر زخمی شدند.

 

این حملات در نهایت به کشته شدن غیرنظامیان منجر شده چون آمریکا تسلیحات انفجاری را در مناطق به شدت پر جمعیت و مسکونی پرتاب می‌کرد. عفو بین‌الملل پیشتر تاثیرات مشابه انفجار تسلیحات انفجاری را در چندین حمله دیگر مستند کرده و از اعلامیه‌ای سیاسی در توقف استفاده از چنین تسلیحاتی حمایت کرده است.

 

نهم نوامبر ۲۰۲۰، حمله‌ای هوایی از سوی نیروهای آمریکایی باعث کشته شدن پنج غیرنظامی شامل یک دختربچه سه ماه و زخمی شدن شش تن از اعضای یک خانواده در محله “مُلا غلام” در شهر خان آباد و ولایت قندوز شد.

 

کودک ۹ ساله‌ای که در این حمله مجروح شده است، می‌گوید: من خواب بودم که اولین بمب اصابت کرد. آنها به ما می‌گفتند که جایی پنهان شویم. پدرم گفت باید برادر کوچکترم را پیدا کنم. بمب دوم مادر، عمویم، عمه و خواهرم را کشت.

 

چنین حملاتی الگویی از آسیب غیرنظامیان را تشکیل می‌دهد که تا آخرین لحظات درگیری ادامه یافت؛ زمانی که حمله پهپادی ایالات متحده ۱۰ نفر از جمله هفت کودک را در کابل در ۲۹ اوت ۲۰۲۱ کشت. ارتش آمریکا پس از این اعتراف کرد که کشته شدگان، غیرنظامی بودند.

 

غیرنظامیان در نبردهای زمینی هم کشته می‌شوند

 

در گزارش عفو بین‌الملل به هشت مورد در جریان نبرد زمینی اشاره شده که در آن در مجموع ۱۲ غیرنظامی شامل پنج مرد، یک زن و شش کودک کشته و ۱۵ نفر دیگر زخمی شدند. نیروهای دفاعی امنیت ملی آموزش دیده توسط ایالات متحده اغلب حملات خمپاره‌ای را انجام دادند که به دلیل سهل انگاری و بی توجهی به قانون به خانه‌ها اصابت کرده و غیرنظامیان را که مخفی شده بودند، از پای درآورده است.

 

درگیری‌ها در شهر “خان دوز” به ویژه در ژوئن سال جاری میلادی شدید بود. در حومه “زخیل”، نیروهای دولتی افغانستان حملات خمپاره‌ای علیه محلات پر جمعیت انجام دادند. درضمن، نیروهای طالبان هم با پیشروی در مناطق، از مدارس و مساجد برای حمله استفاده کردند و از خانواده‌هایی که در خانه‌هایشان حبس شده بودند، غذا طلب می‌کردند.

 

در ۲۲ ژوئن سال جاری میلادی، در جریان حمله خمپاره‌ای در زخیل یک مرد کشته و دو تن دیگر هم زخمی شدند. نیروهای دفاع ملی افغانستان در ناحیه یک پلیس که ۲.۵ کیلومتر از محل انفجار فاصله داشت، حمله خمپاره‌ای انجام دادند. مرد کشته شده “عبدالرزاق” ۲۰ ساله بود که تازه می‌خواست ازدواج کند. ترکش‌های خمپاره به شکم و سرش اصابت کرده بود.

 

اواخر همان روز در همان محله و در جریان حمله از سوی نیروهای دفاع ملی افغانستان، یک کودک کشته و دو تن دیگر زخمی شدند.

 

یکی از مردان گفته است: طالبان اغلب به خانواده‌ها در مورد جنگ هشدار می‌دادند، اما دولت هیچ هشدار مشابهی به مردم نمی‌داد. طالبان می‌گفت “امشب می‌جنگیم” و مردمی که می‌توانند بروند این کار را می‌کردند اما مردم فقیر می‌مانند چون اگر می‌رفتند، از گرسنگی می‌مردند. وقتی می‌دانیم که دولت کاری نمی‌کند، پس اصلا چرا به آنها بگوییم.

 

استفاده از خمپاره در مناطق پر جمعیت و مسکونی می‌تواند به مثابه ارتکاب جنایت جنگی باشد.

 

پرداخت غرامت و پاسخگو بودن

 

چند تن از اعضای خانواده قربانیان اقدامات نظامی، به عفو بین‌الملل گفتند که غرامت کافی از دولت دریافت نکرده‌اند.

 

یکی از قربانیان که منزلش در حمله‌ای هوایی نابود شد، می‌گوید: هیچ کسی از دولت نزد ما نیامد. ما رفتیم و به آنها گفتیم که چه اتفاقی افتاده اما کسی نیامد. آنها گفتند “این اصلا خوب نیست. نباید چنین اتفاقی می‌افتاد. ما در درد شما سهیم هستیم.” اما کاری انجام ندادند.

 

عفو بین‌الملل از طالبان و دولت ایالات متحده می‌خواهد تا به تعهدات بین‌المللی خود عمل کنند و مکانیسم‌های روشن و محکمی را برای غیرنظامیان ایجاد کنند تا در صورت درخواست غرامت برای صدمات وارده در طول درگیری‌ها، اقدام کنند.

 

دبیرکل عفو بین‌الملل می‌گوید: مقام‌های طالبان در حال حاضر همان تعهدات قانونی دولت سابق را برای تامین غرامت دارند و باید به تمام مسائل مربوط به آسیب غیرنظامیان به طور جدی رسیدگی کنند. قربانیان و خانواده‌های آنها باید غرامت دریافت کنند و همه کسانی که مظنون هستند باید در محاکمات عادلانه در دادگاه‌های عادی غیرنظامی و بدون توسل به مجازات اعدام مورد بازخواست قرار گیرند و پاسخگو باشند.

 

متد کاری

 

عفو بین‌الملل تحقیقات میدانی خود را در بازه زمانی اول تا ۱۵ اوت سال جاری میلادی انجام داد و با تلفن با قربانیان و شاهدان از طریق ویدئوی امن و تماس‌های تلفنی از اوت تا نوامبر ۲۰۲۱ مصاحبه داشت.

 

عفو بین‌الملل با ۶۵ نفر مصاحبه‌های رودررو در کابل و مصاحبه‌های از راه دور از طریق برنامه‌های رمزگذاری شده موبایل با ۳۶ نفر دیگر از مجموع ۱۰ ولایت انجام داد.

 

“لابراتوار شواهد بحران” سازمان عفو بین‌الملل همچنین تصاویر ماهواره‌ای، فیلم‌ها و عکس‌ها، اطلاعات پزشکی و سایر شواهد را بررسی و در صورت لزوم با کارشناسان مربوطه مصاحبه کرده است.