چین با هدف تکمیل پازل راه ابریشم جدید، توسعه بازرگانی و نوسازی زیرساخت‌های اوکراین را در دستور کار قرارداده است که البته این سیاست، با ملاحظاتی در ارتباط با اروپا و روسیه همراه خواهد بود.

به گزارش روز شنبه مجله ژاپنی دیپلمات، چین همزمان با ارتقای جایگاهش به عنوان قدرت نوظهور جهانی، جای پای خود را در اروپا نیز مستحکم می‌کند. سرمایه‌گذاری چین در اروپا طی یک دهه اخیر، ۵۰ درصد افزایش یافته است. تک تک کشورهای اروپایی از نظر اقتصادی، جغرافیایی یا سیاسی برای پکن دارای اهمیت هستند و اوکراین هم از این قاعده مستثنی نیست.

بیشترین منافع چین در ارتباط با اوکراین، به موقعیت راهبردی و جغرافیایی کی‌یف مربوط است. این کشور، در مسیر راه ابریشم جدید و تجارت چین با اروپا قرار دارد. منابع طبیعی غنی در اوکراین و فرصت‌های موجود برای توسعه زیرساخت‌های آن کشور از دیگر جاذبه‌های کی‌یف به شمار می‌رود.

اوکراین از سال ۲۰۱۷ به پروژه جاده و کمربند (راه ابریشم جدید) پیوست و سپس، “مرکز بازرگانی و تشویق به سرمایه‌گذاری جاده و کمربند” در آن کشور تاسیس شد تا راه ابریشم به ابزاری برای توسعه زیرساخت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری خارجی از چین و اجرای پروژه‌های انرژی و کشاورزی تبدیل شود. سیاست‌مداران اوکراینی حتی از علاقه خود برای عضویت در ابتکار ۱+۱۶ که برای همکاری میان چین و کشورهای اروپای شرقی و مرکزی ایجاد شده است، سخن گفته‌اند.

از سوی دیگر، ارزش بازرگانی میان چین و اوکراین در سال‌های اخیر، جهشی چشمگیر یافته و پکن با پشت سر گذاشتن مسکو، به بزرگترین شریک تجاری کی‌یف تبدیل شده است.

البته اتحادیه اروپا، روی هم، بزرگترین شریک بازرگانی اوکراین است. در سال ۲۰۱۸، تقریبا ۴۳ درصد از صادرات اوکراین به کشورهای اروپایی ارسال شد که این میزان بالغ بر ۱۸ میلیارد دلار بوده است. ایتالیا، لهستان و آلمان نیز به‌ترتیب، بزرگترین شریکان اروپایی اوکراین بوده‌اند.

اما رشد روابط پکن با کی‌یف، چند دلیل مشخص دارد. نخستین دلیل این است که به خاطر جنگ تجاری آمریکا و چین، نیاز چینی‌ها به محصولات کشاورزی افزایش یافته است و اوکراینی‌ها سرگرم تامین نیازهای پکن به محصولات کشاورزی هستند. دلیل دیگر این است که به دنبال افزایش تنش‌ها میان مسکو و کی‌یف، ارزش بازرگانی اوکراین و روسیه از ۳۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به ۱۱.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ سقوط کرد و چینی‌ها بخشی از این خلاء را پر کردند.

در سال ۲۰۱۸، چین با صدور هفت میلیارد دلار کالا، دومین شریک اوکراین در عرصه واردات بود. در شش‌ماهه نخست ۲۰۱۹، چینی‌ها با پشت سر گذاشتن روسیه، به شریک نخست اوکراین تبدیل شدند. چینی‌ها در سال ۲۰۱۸ با واردات دو میلیارد و دویست میلیون دلاری از اوکراین، ششمین شریک آن کشور در عرصه صادرات بودند. پکن در شش‌ماهه نخست امسال این رتبه را نیز ارتقا بخشید و به سومین واردکننده بزرگ محصولات اوکراینی تبدیل شد.

در بخش توسعه زیرساخت‌ها، شرکت مهندسی بندرگاه چین (CHEC)، پیشاپیش، فاز نخست از نوسازی بندر دریایی پیودنیی در اوکراین را به پایان رسانده و پیشنهاد رسمی برای توسعه بندر چورنومورسک در کرانه دریای سیاه را دریافت کرده است. گروه عمران چین و پاسیفیک (CPCG) نیز با قراردادی دو میلیارد دلاری، ساخت خط جدید متروی کی‌یف را برعهده گرفته است. شرکت‌های دولتی چین و نیز شرکت‌های خصوصی با پشتیبانی دولت چین، میلیون‌ها دلار برای توسعه راه‌آهن، جاده‌ها و زیرساخت‌های رودخانه‌ای و دریایی در اوکراین سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ هرچند ارقام در این حوزه، شفاف نیست و آمارهای دقیق ارائه نمی‌شود.

چین حتی به صنایع دفاعی اوکراین هم چشم دوخته است. از سال ۲۰۱۷، اوکراین پس از روسیه، دومین صادرکننده سلاح‌های نظامی به چین بوده است. تلاش چین برای خرید شرکت بزرگ “موتور سیچ” که تولیدکننده مشهور بالگرد و موتور هواپیما در اوکراین به شمار می‌رود، توجه متحدان غربی اوکراین را به خود جلب کرده است. این تلاش با وجود چالش‌های فراوان، همچنان ادامه دارد. تکنیک ادغام و خرید برای دسترسی به فناوری‌های تحقیق و توسعه، روشی بوده که چین از سال ۱۹۹۸ و با خرید ناو هواپیمابر واریاگ اوکراین آزموده است. اکنون خرید موتور سیچ، می‌تواند به رشد فناوری نظامی چین در ساخت هواپیماهای نظامی و غیرنظامی، کمک فراوانی کند.

با این همه، پکن در دوراهی انتخاب نیز قرار دارد. چینی‌ها از نقش روسیه به عنوان بازیگر سیاسی در اوکراین حمایت می‌کنند، اما همزمان، می‌خواهند برای افزایش اثرگذاری در اروپا، نفوذ اقتصادی و سیاسی خود را در اوکراین توسعه دهند.

احساسات و افکار عمومی اوکراین از سال ۲۰۱۴ و با ضمیمه شدن شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه و پس از آن بالاگرفتن ناآرامی در شرق اوکراین، به‌شدت علیه روس‌ها شکل گرفت. در عوض، اوکراینی‌ها به چین نگاه مثبتی دارند و آن کشور را شریک راهبردی خود می‌دانند. به نظر می‌رسد نوع حضور و ایفای نقش روسیه در اوکراین، بر آینده روابط چین و اوکراین نیز اثرگذار باشد.

پکن حتی از طرح مسیر “اوکراین-گرجستان-جمهوری آذربایجان-قزاقستان” که عملا روسیه را دور می‌زند، به عنوان یکی از مسیرهای راه ابریشم پشتیبانی سیاسی کرده است؛ هرچند این طرح هنوز توجیه اقتصادی ندارد.

از سوی دیگر، چین و روسیه از این نظر که هر دو مخالف نظم جهانی مورد نظر غرب به رهبری آمریکا هستند، با یکدیگر اتحاد راهبردی دارند و این موضع را می‌توان در بیانیه مشترک رئیسان جمهوری چین و روسیه در ژوئیه ۲۰۱۹ نیز مشاهده نمود. در واقع، روسیه احتمالا نفوذ اقتصادی چین را به نفوذ سیاسی غرب در اوکراین ترجیح خواهد داد.

در نهایت، اوکراین نیازمند پول و سرمایه‌گذاری است و چین آمادگی دارد به این نیاز پاسخ بگوید. اما این موضوع، چالش‌هایی هم پیش رو دارد. اوکراین باید میان گسترش روابط اقتصادی با چین و ریسک‌های بلندمدت آن توازنی برقرار کند؛ همچنان که باید میان منافع خود در ارتباط با پکن و منافعش در ارتباط با اروپا نیز موازنه‌ای ایجاد نماید.
ایرنا