نوشتۀ مارک واکر، از دبیران نشریات حزب کمونیست آفریقای جنوبی و نشریۀ ”کمونیست آفریقا“

از زمان برگزاری ۵۴مین همایش سراسری کنگرهٔ ملّی آفریقا (ANC) در دسامبر ۲۰۱۷ و پیروزی رفیق سیریل رامافوسا در رقابت برای رهبری این حزب با اختلافی اندک نسبت به رقبایش، کنگرهٔ ملّی آفریقا و ائتلافش با دو سازمان عمدهٔ دیگر، یعنی با حزب کمونیست و فدراسیون سندیکایی ”کوساتو»، در وضعیتی ناپایدار قرار داشته و در معرض تغییرهای پی‌درپی بوده است.

در دورهٔ گذشته که جاکوب زوما قدرت دولتی و رهبری کنگرهٔ ملّی را به دست داشت، و به‌ویژه در پنج سال آخر دورهٔ ریاست‌جمهوری‌اش و ریاستش بر کنگره مّلی، با پارتی‌بازی و فساد آشکار و فزاینده‌ای همراه بود که حرکت کشور را در مسیر پیشرفت به سوی تحقق هدف‌هایی مثل زندگی بهتر برای همهٔ مردم، دچار اختلال کرد. نیروهای ترقی‌خواه گوناگونی مانند حزب کمونیست آفریقای جنوبی به اجبار موضع بی‌سابقه‌ای گرفتند و خواستار کنار کشیدن زوما از مقام ریاست‌جمهوری و ریاست کنگرهٔ ملّی آفریقا شدند. از همان زمان، هدف همیشه این بود که با ترفیع رفیق سیریل رامافوسا به مقام رهبری، فرصت‌های از دست رفته بار دیگر بر اساس اصول “منشور آزادی” و به‌ویژه از راه طرد تبعیض‌نژادی و تبعیض جنسیتی، تحکیم دموکراسی، و ایجاد کشوری شکوفا و پیشرفته، بازیابی شود. رامافوسا توانست اکثریت جمعیت کشور را با خود همراه کند و دوباره جنبش ترقی‌خواهی را با پایگاه توده‌یی‌اش پیوند دهد. این پیوند بر اثر قدرت‌گیری سرمایه‌داری رانت‌خوار، پارتی‌بازی و رشوه‌خواری، غارت منابع کشور، و سلطهٔ شرکت‌های خصوصی بر دولت از هم گسسته شده بود. رامافوسا در مقام ریاست با اقتدار و قاطعانه عمل کرده است و کمیسیون‌های قانونی لازم را به وجود آورده است که وظیفه‌شان تحقیق و بررسی این موارد (فسادو غیره) و پیگیرد قانونی و جنایی آمران و عاملان آنهاست. همهٔ اینها باعث شد آنهایی که مورد بازرسی کمیسیون ”بررسی سلطه بر دولت “قرار داشتند، در مقابل این روند صف‌آرایی کردند و پرچم مخالفت را برافراشتند. یکی از هدف‌های این استراتژی، آسیب زدن به کارزار تبلیغ و ترویج کنگرهٔ ملّی آفریقا بود تا جایی که نتواند اکثریت پارلمانی را به دست آورد، و در نتیجهٔ آن، شورای عمومی سراسری (شبیه به مجلس مؤسسان) تشکیل شود و رأی عدم اعتماد به رفیق رامافوسا بدهد و او را از قدرت برکنار کند.

با توجه به این زمینه است که کارزار تبلیغی و ترویجی انتخاباتی کنگرهٔ ملّی در انتخابات اخیر حائز اهمیت زیادی بود. کنگرهٔ ملّی آفریقا که در مقابل چالش‌هایی عینی و ذهنی قرار داشت، از زمانی که فعالیتش آزاد شد تا کنون در چنین موقعیت ضعیفی قرار نگرفته بود. احتمال نتیجهٔ ضعیف کنگرهٔ مّلی در صندوق‌های رأی و آبروریزی برای آن زیاد بود. حزب کمونیست آفریقای جنوبی بر اساس قطعنامه‌ای که در چهاردهمین کنگره‌اش دربارهٔ ”قدرت دولتی و مردمی “تصویب کرده بود، تصمیم گرفت که با گردآوری و صف‌آرایی همهٔ نیروهایش به منظور شکست دادن نیروهای ارتجاعی و فرقه‌گرا، قاطعانه از انقلاب دموکراتیک ملّی دفاع کند، آن را تعمیق کند، و به پیش برد. حزب کمونیست آفریقای جنوبی با آگاهی به چالش‌های واقعی‌ای که ”چپ “در همه‌جای دنیا با آنها روبروست، از جمله مسئلهٔ فساد (واقعی یا ساختگی)، کوته‌فکری، و جزم‌گرایی، با جدیّت به پیشبُرد پیگیرانهٔ استراتژی‌اش، کاربرد آگاهی و هشیاری تحلیلگرانه‌اش، و انعطافش در تاکتیک همّت گماشت تا با وضعیتی که روبرو بود مقابله و با موفقیت از آن گذر کند. با توجه به این شرایط، حزب کمونیست آفریقای جنوبی از اینکه ائتلافِ انتخاباتی‌اش توانست حملهٔ عوام‌گرایان شبه‌انقلابی و فاشیست‌ها، و از جمله نیروهای راست‌گرای نولیبرال محافظه‌کار و نسخه‌های مذهبی آنها را دفع کند، از نتیجهٔ کار خود رضایت دارد.

باید از این فرصتِ پیروز انتخاباتی برای تحکیم و پیشبُرد انقلاب دموکراتیک ملّی سود برد و به سوی مرحلهٔ دوّم و پیشرفته‌تر انقلاب حرکت کرد. اجرا و تحقق تعهدهای برنامه‌یی حزب اقدامی بنیادی است در تلاش حزب برای ادامهٔ راهش در مسیر ایجاد بنیان‌های سوسیالیسم در شرایط آفریقای جنوبی.

***

در ارتباط با انتخابات سراسری اخیر در آفریقای جنوبی، رفیق مارک واکر، از دبیران نشریات حزب کمونیست این کشور نیز به درخواست حزبمان گزارشی را در اختیار نامهٔ مردم قرار داد که در ادامه می‌خوانید.

کنگرهٔ ملّی آفریقا با شکست دادن رقیبانش در حزب‌های عمدهٔ مخالف مانند حزب عوام‌گرا و ظاهراً چپ‌گرای ”مبارزان آزادی اقتصادی “و حزب بزرگ‌تر راستِ میانه ”ائتلاف دموکراتیک “در انتخابات دشوار سراسری و استانی اخیر، بار دیگر توانست قدرت دولتی را در دست بگیرد.

کنگرهٔ ملّی آفریقا ۵۷درصد آرای مردمی را از آنِ خود کرد که باید گفت که ضعیف‌ترین نتیجهٔ این حزب سیاسی در دوران فعالیتش است. با وجود این، برای حزبی که پس از لطمه دیدن بر اثر رسوایی‌های مالی و فساد زیر رهبری جاکوب زوما (که در فوریهٔ ۲۰۱۸ مجبور به استعفا شد) برای بقای خودش می‌جنگید، این نتیجه را می‌توان نوعی پیروزی دانست. همچنین، کنگرهٔ ملّی توانست اکثریت را در همهٔ‌ استان‌های کشور به دست آورد، به‌جز در استان وسترن کِیپ که ائتلاف دموکراتیک همچنان در قدرت باقی ماند. در مجمع ملّی (پارلمان کشور)، کنگرهٔ ملّی آفریقا ۲۳۰ نماینده خواهد داشت که کمتر از ۲۴۹ نماینده‌ای است که در انتخابات ۲۰۱۴ به مجمع فرستاد.

امسال میزان شرکت در انتخابات نیز کمتر از گذشته بود. در مقایسه با انتخابات سراسری پیشین در سال ۲۰۱۴ که ۷۳ درصد واجدان شرایط در رأی‌گیری شرکت کردند، امسال فقط نزدیک به ۶۶ درصد از واجدان شرایط به پای صندوق‌های رأی رفتند. به عبارت دیگر، در حدود ۱۷٫۶ میلیون نفر از ۲۶٫۷ میلیون واجد شرایط در رأی‌گیری شرکت کردند.

یکی از علّت‌های این کاهش میزان شرکت در انتخابات، بی‌علاقگی و بی‌اعتنایی رأی‌دهندگان، به‌ویژه جوانان بود. در همهٔ نقاط کشور، چه در استان‌های زیر کنترل کنگرهٔ ملّی و چه در استان‌هایی که ائتلاف دموکراتیک در قدرت بود، وضعیت خراب خدمات اجتماعی، نابرابری و بیکاری فزاینده، و افزایش میزان جرم و جنایت همگی منجر به کاهش حمایت مردمی از هر دو حزب عمدهٔ کشور شده است. فقط در سال ۲۰۱۸، بیشتر از ۲۳۰ مورد تظاهرات بزرگ (و تعداد خیلی بیشتری تظاهرات کوچک) در اعتراض به قطع یا کاهش خدمات اجتماعی در سراسر کشور برگزار شد که در تاریخ کشور بی‌سابقه بود و بیشتر معترضان هم دولت‌های محلی کنگرهٔ ملّی یا ائتلاف دموکراتیک را در بروز بحران‌های موجود مقصر می‌دانستند.

حمایت از ائتلاف دموکراتیک از ۲۲ درصد در سال ۲۰۱۴ امسال به ۲۰ درصد کاهش یافت. این ائتلاف ۸۴ کرسی در مجمع ملّی (پارلمان) به دست آورد که ۵ کرسی کمتر از تعدادی است که قبلاً در اختیار داشت. ائتلاف دموکراتیک که سال‌هاست حزبی محافظه‌کار و مدافع امتیازهای سفیدپوستان شناخته شده است، در سال‌های اخیر تلاش زیادی کرده است که رأی سیاه‌پوستان طبقهٔ متوسط و حمایت ساکنان شهرک‌های کوچک ایجاد شده در زمان آپارتاید برای سکونت سیاهان و دیگر رنگین‌پوستان را به دست آورد. این تلاش در انتخابات اخیر نتیجهٔ معکوس داد و بخش قابل‌توجهی از حامیان سفیدپوست راست‌گرای این ائتلاف به ”جبههٔ آزادی“ روی آوردند که پیوندهایی با گرایش‌های جدایی‌طلبانهٔ ”آفریکانِر“ دارد که پس از فروپاشی آپارتاید بالا گرفت. جبههٔ آزادی اکنون ۱۰ کرسی در مجمع ملّی دارد که ۶ کرسی بیشتر از سابق است. شعاری که امسال روی پوسترهای جبههٔ آزادی به چشم می‌خورد، این بود: ”مقابله کن».

از سوی دیگر، حزب ”مبارزان آزادی اقتصادی“ با کسب ۱۰ درصد آرای ریخته شده به صندوق‌ها، یعنی ۴ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۴، موقعیت بهتری به دست آورد. این سازمان در مجمع ملّی ۴۴ کرسی خواهد داشت که ۱۹ کرسی بیشتر از تعداد کرسی‌هایی است که پنج سال پیش به دست آورده بود. ”مبارزان آزادی اقتصادی“ به خوبی از نارضایتی و خشم سیاه‌پوستان در مناطق فقیرنشین نسبت به آهنگ کُند یا نبودِ فقرزدایی در این مناطق سود برد. شعار برنامه‌یی این حزب این بود:‌ ”زمین و کار، الآن! “ این حزب با پوشش (لباس و کلاه و پرچم) سرخ به میدان آمده است و بسیاری از شعارهای چپ انقلابی را سر می‌دهد، اگرچه به‌هیچ‌وجه تحلیل علمی چپ انقلابی از وضعیت ندارد. منتقدان این حزب، از جمله حزب کمونیست آفریقای جنوبی، آن را سازمانی ”بی‌تجربه و گردن‌کلفت“ می‌دانند که قول تغییرهای فوری و بهبود اوضاع را می‌دهد بدون اینکه هیچ علاقه و تمایلی به فرایند گذار و تحوّل سوسیالیستی داشته باشد. زاپیرو، که از کارتونیست‌های سیاسی برجستهٔ آفریقای جنوبی است، این حزب را ”فاشیستی و همه‌چیزش قلابی“ می‌خواند.

همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، موضوع‌های عمده و اساسی در این انتخابات عبارت بودند از مبارزه با فساد و رشوه‌خواری، رشد اقتصادی، اشتغال و معضل بیکاری، و خدمات اجتماعی عمومی.

دولت رامافوسا واکنشی سریع به بحران فساد دولتی، که معمولاً از آن با عنوان ”سلطه بر دولت“ یا گرفتنِ دولت یاد می‌شود، نشان داد. در ماه اوت [مرداد] پارسال، دولت او کمیسیون” بررسی سلطه بر دولت“ را ایجاد کرد. روند بازرسی و تحقیق این کمیسیون در مورد فسادی که در دورهٔ دولت جاکوب زوما آغاز شده بود و به بسیاری از نهادهای دولتی سرایت کرده بود، مورد استقبال گستردهٔ مردم قرار گرفت. به این ترتیب، با وجود اینکه مسئلهٔ فساد و رشوه‌خواری و پارتی‌بازی موضوعی عمده در این انتخابات اخیر بود، نمی‌توان حزب حاکم را متهم کرد که از کنار این موضوع گذشته است و توجهی به آن نداشته است.

موضوعی که در این انتخابات زیاد مطرح نشد، اصلاحات ارضی بود. سرخ‌پوشان حزب ”مبارزان آزادی اقتصادی“ خودشان را پیشگام اصلی توزیع زمین معرفی می‌کنند. این حزب در این انتخابات هم همین موضوع را پیش کشید و از اعضایش خواست که زمین‌های بی‌استفاده افتاده را تصاحب کنند. از سوی دیگر، دولت هم متمّمی را بر قانون اساسی پیشنهاد داده است تا بازتوزیع زمین‌ها بدون پرداختِ خسارت تسریع شود. این موضوع از لحاظ برخورد به مسئلهٔ نابرابری و تبعیض (آپارتاید) در مالکیت زمین موضوع بسیار حسّاس و مهمی است، زیرا که ریشه در روند سلب مالکیت زمین از ساکنان سیاه‌پوست در دورهٔ استعمار و آپارتاید دارد. حل‌وفصل این معضل تا حدّ زیادی بستگی به سرنوشت ”لایحهٔ سلب مالکیت“ دارد که اکنون بررسی آن در جریان است و هنوز در مجمع ملّی به تصویب نرسیده است.

عامل مهم در پیروزی کنگرهٔ ملّی آفریقا در انتخابات اخیر کارزار سراسری و گستردهٔ متحدان کنگره در ائتلاف سه‌گانه‌اش با حزب کمونیست و کنگرهٔ سندیکاهای آفریقای جنوبی (کوساتو) بود که اعضایشان منزل به منزل رفتند و با مردم صحبت کردند. مثل موارد پیشین، این بار نیز این دو متحد کنگرهٔ ملّی در بسیج طبقهٔ کارگر در ادامهٔ حمایت از کنگرهٔ ملّی آفریقا نقشی محوری داشتند. حزب کمونیست آفریقای جنوبی و کوساتو متحدان درازمدّت کنگرهٔ مّلی آفریقا هستند، و بیشتر اعضایشان نیز عضو کنگرهٔ ملّی‌اند. این دو سازمان پیشگامان و مبتکران اصلی کارزار مبارزه با فساد در درون خودِ کنگرهٔ ملّی آفریقا و به طور گسترده‌تر در دولت بوده‌اند، و در این راه همواره شانه به شانهٔ رئیس‌جمهور سیریل رامافوسا و همراه او برای پیشبُرد اصلاحات در درون کنگرهٔ ملّی حرکت کرده‌اند.

حزب کمونیست آفریقای جنوبی در کنگرهٔ سراسری خود در سال ۲۰۱۷ تصمیم گرفت که بسته به وضعیتی که در کشور وجود خواهد داشت، شرکت در انتخابات به طور مستقل و با نام خودِ حزب (به‌جای عضوی از کنگرهٔ ملّی آفریقا) را در نظر بگیرد. در آن زمان هنوز روشن نبود که آیا کنگرهٔ‌ ملّی آفریقا خواهد توانست خودش را از آنچه به نظر می‌رسید سقوط آزاد به فساد و اختلاس بود نجات بدهد یا نه. چرخش و تغییر اوضاع در درون کنگرهٔ ملّی، همراه با انتخاب شدن رامافوسا در کوران مخالفت‌های جناحی از سوی گروه‌بندی‌هایی که دست‌کم بخشی از اوضاع خراب کنگره به خاطر کارهای آنها بود، و تلاش‌های بعدی برای مبارزه با فساد و از بین بردن آن در درون این سازمان، تا حدّ زیادی حاصل کوشش و مشاورهٔ متحدان کنگرهٔ ملّی، یعنی حزب کمونیست و کوساتو بود.

ولی حزب کمونیست آفریقای جنوبی هشدار داده بود که پشتیبانی‌اش از کنگرهٔ ملّی در انتخابات اخیر و در دورهٔ کار دولت بعدی، چک سفید و بدون قید و شرط نخواهد بود. پایان دادن به فساد موضوعی مهم و اساسی است، ولی تنها موضوع نیست. آفریقای جنوبی باید انقلاب دموکراتیک ملّی‌اش را به پیش ببرد. از میان بردن میراث گذشتهٔ نژادگرایی و حرکت کشور در مسیر سوسیالیسم استراتژی محوری این انقلاب است. حزب کمونیست آفریقای جنوبی و کوساتو خواهان آنند که نکات کلیدی برنامهٔ انتخاباتی کنگرهٔ ملّی آفریقا اکنون به سیاست اجرایی دولت فراروید. از آن جمله‌اند:

اشتغال بیشتر، کار شایسته و انسانی، آموزش مهارت‌های شغلی

اقتصاد مردم-محور و برای مردم، با هدایت فعال و مؤثر دولت

آموزش بهتر؛ گشودن واقعی راه‌ها و درهای آموزش به روی همگان

نظام بهداشت و درمان همگانی با اجرای بیمهٔ درمانی ملّی برای همه

تأمین اجتماعی همه‌جانبه و همه‌شمول، مسکن مناسب برای تنگدستان، و وسایل رفت‌وآمد عمومی ایمن و با قیمت مناسب برای همه

تأمین امنیت مردم، و ایجاد و تحکیم اتحاد و وحدت در ملّت آفریقای جنوبی

پیش‌زمینهٔ این نکتهٔ آخر ریشه در این نگرانی و ترس بسیار واقعی دارد که ممکن است بافت اجتماعی شکنندهٔ کشور از هم گسیخته شود. سیاست‌های عوام‌گرایانه‌ای که بر بستر نژادگرایی و وطن‌پرستی افراطی و متعصبانه شکل می‌گیرد، پیامدهای فاجعه‌بار سیاست‌های نولیبرالی که نابرابری کنونی آفریقای جنوبی را از آنچه است بدتر می‌کند، افزایش خشونت علیه زنان و دختران، گسترش فراگیر و نگران‌کنندهٔ بیماری‌های روحی و روانی، و محرومیت‌های اجتماعی عظیم، همگی آیندهٔ کشوری را که نزدیک به ۲۵ سال پیش با خوش‌بینی آن را ”ملّت رنگین‌کمان “می‌خواندند، زیر علامت سؤال می‌برد.

نامۀ مردم