دلار آمریکا برای تقریبا یک قرن، پول اصلی «ذخیره ارزی» کشور‌های جهان بوده است. از این رو، امروز بسیاری از سرمایه‌گذاران، حتی خارج از آمریکا، در سرمایه‌گذاری‌های خود به طرز چشمگیری از دلار آمریکا استفاده می‌کنند. اما به نظر می‌رسد اکنون با تحول اقتصاد جهانی، این وضعیت در حال تغییر است.

در همین رابطه، بزرگترین بانک خصوصی آمریکا طی گزارشی درباره کاهش نفوذ دلار در سیستم مالی جهانی هشدار داد.

به گزارش فرارو، با امضای توافقات کنفرانس بریتون وودز پس از جنگ جهانی دوم، دلار آمریکا جای پوند انگلیس به عنوان ذخیر ارزی بین‌المللی را گرفت. ارزش استرلینگ، چندین دهه قبل از کنفرانس یادشده ارزشش را از دست داده بود و با امضای توافقات مزبور بیش از پیش به حاشیه رفت. در مقابل، ارزش دلار آمریکا با تاسیس سیستم فدرال رزرو در آمریکا کمی بیش از صد سال پیش و نیز به دلیل ظهور این کشور به عنوان قدرت اقتصادی پس از جنگ جهانی اول، بالا رفت.

اما اکنون بزرگترین بانک خصوصی آمریکا درباره افول هژمونی دلار در جهان هشدار می‌دهد. بانک جی پی مورگان، اخیرا طی گزارش مفصلی درباره به خطر افتادن موقعیت دلار به عنوان ذخیره ارزی کشور‌های جهان هشدار داده است. در گزارش این بانک آمده است: «هیچ چیزی وجود ندارد که نشان دهد سیطره دلار باید تا ابد باقی بماند. در حقیقت، از هزاران سال پیش، همزمان با تغییر مرکز اقتصادی جهان، ارز مسلط بین‌المللی هم چند بار تغییر کرده است.»

این گزارش ادامه داد: «پس از پایان جنگ جهانی دوم، بزرگترین سهم تولید ناخالص داخلی (GDP) جهان، به مقدار بیش از ۲۵ درصد، متعلق به آمریکا بود. اگر قدرت‌های اروپای غربی را هم اضافه کنیم، این رقم به بیش از ۴۰ درصد می‌رسد. از آن زمان، مهمترین عامل رشد اقتصادی به ضرر آمریکا و غرب، به سمت شرق در آسیا رفته است. چین، به دلیل رشد قوی و تعهد به اصلاحات داخلی، در کانون این تغییر اقتصادی اخیر قرار دارد. طی ۷۰ سال گذشته، چین سهمش از GDP جهانی را چهار برابر کرده است. یعنی حدود ۲۰ درصد؛ که این تقریبا به اندازه سهم آمریکاست و پیش بینی می‌شود که در سال‌های آینده این سهم همچنان رشد کند. چین دیگر فقط تولید کننده کالا‌های کم هزینه نیست. چرا که سهم فراینده درآمد‌های شرکتی، از بخش‌های دارای ارزش افزوده بالا نظیر بخش فناوری به دست می‌آید.»

علاوه بر چین، اقتصاد‌های جنوب شرق آسیا، مانند هند هم به دلیل جمعیت جوان و گسترش فناوری‌ها عملکرد اقتصادی خوبی دارند. منطقه اقتصادی آسیا – از شبه جزیره عربستان و ترکیه در غرب تا ژاپن و نیوزیلند در شرق و از روسیه در شمال تا استرالیا در جنوب- اکنون ۵۰ درصد GDP و دو سوم رشد اقتصادی جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. به گفته بانک جی پی مورگان، با افزایش رشد در این منطقه، سهم تراکنش‌های غیردلاری هم لاجرم افزایش خواهد یافت. امری که وضعیت دلار به عنوان ذخیره ارزی را تضعیف خواهد کرد، حتی اگر پول دیگری به عنوان ارز مسلط بین المللی جایگزین دلار نشود.

این بانک آمریکایی ادامه داد: «به عبارت دیگر، ما فکر می‌کنیم در دهه‌های آینده اقتصاد جهان از آمریکا و سیطره دلار آمریکایی به سیستمی منتقل خواهد شد که آسیا در آن قدرت بیشتری خواهد داشت. در فضای ارزی، این بدین معناست که دلار آمریکا، احتمالا در مقایسه با سبدی از سایر ارزها، من‌جمله کالا‌های ارزشمندی نظیر طلا، ارزش خود را از دست خواهد داد.»

طبق ارزیابی بانک جی پی مورگان، وضعیت دلار به عنوان ذخیره ارزی اصلی بانک‌های مرکزی جهان هم تضعیف شده است. داده‌های اخیر نشان می‌دهد که برای نخستین بار پس از معرفی یورو در سال ۱۹۹۹، بانک‌‎های جهانی به طور همزمان دلار فروختند و یورو خریدند. علاوه بر این، بانک‌های مرکزی جهان با سرعتی بی‌نظیر در حال افزودن ذخایر طلای خود می‌باشند. در سال ۲۰۱۸ بانک‌های مرکزی بیشترین تقاضای خرید طلا را از سال ۱۹۷۱ به بعد داشتند. طلا ارزش ثابتی دارد و هزاران سال است که انسان به آن اعتماد دارد.

سیاست‌های دولت فعلی آمریکا در این تغییر نقش دارد. این دولت توافقات تجاری با همه شرکای بزرگ آمریکا را زیر سوال برده است. بر کالا‌های چین، مکزیک و اتحادیه اروپا تعرفه بسته و از برخی توافقات تجاری هم خارج شده است. براساس گزارش جی پی مورگان، سیاست خصمانه‌تر آمریکا ممکن است کشور‌ها را ترغیب کند که وابستگی‌شان به دلار آمریکا در تجارت را کمتر کنند. در حال حاضر، به رغم اینکه حدودا فقط ۲۵ درصد GDP جهان متعلق به آمریکاست، اما ۸۵ درصد همه تراکنش‌های ارزی با دلار آمریکا انجام می‌شود. کشور‌های سراسر جهان، در حال طراحی سازوکار‌هایی هستند تا از به کار گیری دلار آمریکا اجتناب کنند. این سیستم‌ها کوچک و در حال توسعه هستند. اما احتمالا گسترش خواهند یافت.