طرح ایجاد کانال کشتیرانی خزر-خلیج فارس واقع در پروژه کریدور شمال – جنوب که به موضوع روز رسانه‌های تاجیکستان تبدیل شده است، این سوال را برای کارشناسان تاجیک مطرح کرده که در صورت تحقق، این آبراهه چه مزایایی می‌تواند برای این کشور داشته باشد.

به گزارش روز شنبه ایرنا، خبرگزاری آسیا پلاس در گزارشی نوشت: پروژه ساخت کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج فارس پس از اعمال تحریم های دسته جمعی کشورهای غربی علیه روسیه به موضوعی روز تبدیل شده است و در همین راستا امکان احداث این آبراهه از سوی روسیه و ایران با همکاری سایر کشورهای حوزه خزر در سطوح مختلف مطرح است.

در تابستان امسال، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در جریان نشست خزر در عشق آباد، گفت که از پیشنهاد همکارانش در مورد راه‌اندازی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب کاملاً حمایت می‌کند. او تاکید کرد که کانال کشتیرانی خزر-خلیج فارس بخش کلیدی این کریدور است.

پوتین گفت: «در واقع، این یک پروژه حمل و نقل بزرگ با مسافت ۷۲۰۰ کیلومتر – از سن پترزبورگ تا بنادر ایران و هند است. وی افزود: راه اندازی کریدور برنامه ریزی شده با هدف تبدیل منطقه خزر به یک حلقه لجستیکی بزرگ بین‌المللی است.

کارشناسان معتقدند اجرای این پروژه به روسیه این امکان را می دهد که بدون عبور از تنگه های ترکیه، کوتاه‌ترین دسترسی را به حوزه اقیانوس هند داشته باشد، زنجیره‌های تجاری را احیا کند، آنها را گسترش دهد و زیرساخت‌های حمل و نقل مدرن ایجاد کند.

در ابتدا پیش‌بینی می‌شد که کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال-جنوب» از طریق دریای خزر، کشورهای بالتیک و هند را به هم متصل کند و تنها یک مسیر ترانزیتی برای روسیه باشد. با این حال، در شرایطی که اروپا بسته است، می‌تواند به یکی از مسیرهای اصلی حمل و نقل بار به و از روسیه تبدیل شود. “

سال‌ها پیش ایران اعلام کرد که اولین گام در ساخت کانال از دریای خزر به خلیج فارس، احداث خط آهن بین بنادر انزلی و بندرعباس خواهد بود. این انشعاب هم اکنون در دست ساخت است و قرار است در آینده نزدیک به بهره برداری برسد که امکان تملک خاک و ساخت حلقه‌های متعدد را فراهم می‌کند.

سایر کشورهای نزدیک بالتیک – آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان، کشورهای اقیانوس هند و چین نیز علاقه مند به ساخت کانال برنامه‌ریزی شده هستند و آماده تامین مالی بخشی از این پروژه هستند.

ایده ساخت این کانال بیش از یک قرن سابقه دارد. روسیه تزاری و سپس اتحاد جماهیر شوروی (اتحاد جماهیر شوروی) نیز چندین بار در مورد ساخت کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج فارس با ایران مذاکره کردند.

در اینجا صحبت از احداث کانال کشتیرانی در خاک ایران به مسافت حدود ۷۰۰ کیلومتر است. اما طبق برخی منابع، ۷۰۰ کیلومتر طول تقریبی یک خط مستقیم از دریای خزر تا خلیج فارس است.

اشاره می‌شود که در واقع دو مسیر غربی و شرقی در ایران مطرح بوده است.

احداث مسیر غربی به طول حدود ۱۰۰۰ کیلومتر در کنار رودخانه‌های قابل کشتیرانی پیش‌بینی شده است.

احداث مسیر شرقی از سواحل جنوب شرقی دریای خزر به دریای عمان در دست بررسی است. فاصله آن حدود ۱۵۰۰ کیلومتر است.

بر اساس محاسبات متخصصان ایرانی که در سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ انجام شده، حداقل ۱۰ میلیارد دلار برای ساخت این مسیر نیاز است. اما خودکفایی پروژه می‌تواند از سال پنجم بهره برداری آغاز شود.

از زمان راه اندازی این کانال، درآمد حاصل از ترانزیت برای روسیه می‌تواند حدود ۱.۴ میلیارد دلار و برای ایران – حدود ۱.۷ میلیارد دلار باشد.

دریای خزر بزرگترین توده آبی محصور در خشکی روی زمین است. خط ساحلی آن ۷۰۰۰ کیلومتر طول دارد و از خاک روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، ایران و آذربایجان می‌گذرد.

چه سودی برای تاجیکستان خواهد داشت؟

کارشناسانی که «آسیا پلاس» در این باره با آنها صحبت کرده، تنها نظرشان این است که وجود کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج فارس قطعاً برای تاجیکستان مفید است، زیرا جمهوری عملاً رو به اقیانوس جهانی است نه جنوب. ایران یا پاکستان است، اما در غرب ترکمنستان یا قزاقستان قابل دسترسی خواهد بود.

این موقعیت بسیار ساده و به وضوح قابل توجیه است، یعنی حمل و نقل از طریق دریا همچنان ارزان‌ترین راه برای تحویل محموله است. همچنین بخش زیادی از ارزش واقعی کالاها و محصولات به دلیل حمل و نقل یا خود حمل آن از مکانی به مکان دیگر شکل می گیرد.

کاهش هزینه های حمل و نقل بار، هزینه اصلی آن را کاهش می‌دهد و به تبع آن درآمد فرستنده را افزایش می‌دهد که به کاهش قیمت نهایی کالاها و محصولات کمک می‌کند. یعنی همه فعالان بازار برنده می‌شوند.

اما تقریباً همه طرفین «آسیا پلاس» بر شکست پروژه پیشنهادی اتفاق نظر دارند.

به ویژه نظراتی وجود دارد که غرب به هر نحوی از ساخت این کانال جلوگیری خواهد کرد، زیرا ساخت آن وسیله ای برای دور زدن تحریم ها برای روسیه تلقی می شود.

ضمناً این پروژه در بسته تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه ایران در پایان قرن گذشته گنجانده شده است. کار به جایی رسید که تمامی شرکت‌ها و کشورهایی که قصد کمک در اجرای این پروژه را داشتند با شدیدترین تحریم‌ها تهدید شدند.

آسیاپلاس نوشـت: برای توضیح این پروژه به نمایندگان برخی از سازمان‌های بین‌المللی شاغل در دوشنبه مراجعه کردیم. و همه به شدت از صحبت در مورد این موضوع خودداری کردند.

همچنین پیشنهاداتی وجود دارد که روسیه در شرایط کنونی که هزینه های مالی بالایی دارد، توان سرمایه گذاری در این پروژه را ندارد که این امر نیز مستلزم هزینه‌های بالایی است.

علاوه بر این، برخی از کارشناسان عدم امکان ساخت کانال فرامرزی را با این واقعیت توضیح می‌دهند که ترکیه مخالف اصلی این پروژه است، زیرا بزرگراه ناوبری پیشنهادی رقابت مستقیمی با تنگه‌های ترکیه – بسفر و داردانل ایجاد می‌کند. علاوه بر روسیه و ایران، تمامی کشورهای حوزه دریای خزر ترک زبان هستند و در سال‌های اخیر به رهبری آنکارا، سازمان‌های ادغامی مختلفی ایجاد شده است.