بارش‌های «مونسون» حجم قابل‌توجهی روان‌آب در سیستان و بلوچستان جاری می‌کند؛ نعمتی بی‌نظیر که بخش قابل‌توجهی از آن یا از مرزها خارج می‌شود یا به دریا می‌ریزد و بخش استحصال‌شده توسط سدها نیز تقریباً بلااستفاده می‌ماند و تبخیر می‌شود.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، سازمان هواشناسی در روزهای اخیر سیستان و بلوچستان را به‌عنوان پربارش‌ترین استان کشور از ابتدای تابستان تاکنون اعلام و خاطرنشان کرده است: “بارش‌های فرانرمال «مونسون» امسال سبب شد میانگین بارش سیستان و بلوچستان در ۱۸ روز نخست تابستان به بیش از ۱۱ میلی‌متر برسد و پربارش‌ترین استان کشور از ابتدای تابستان تاکنون شود؛ بر اساس داده‌های تاریخچه‌ای سازمان هواشناسی میانگین بارش نرمال سیستان و بلوچستان در ۱۸ روز نخست تابستان ۲.۴ میلی‌متر است که امسال ۳۶۹ درصد افزایش یافته است. اگرچه سهم بارش‌های مونسون در رژیم بارشی جنوب شرق کشور اندک است اما تاکنون ۱۸ درصد از بارش‌های سال آبی جاری سیستان و بلوچستان در فصل مونسون دریافت شده است.

بیش از ۹۰درصد مساحت سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی

این حجم از بارندگی در شرایطی در سیستان و بلوچستان رخ داده است که در همه اخبار سال‌های اخیر از این استان به‌عنوان بی‌آب‌ترین استان کشور که تقریباً همه مساحت آن درگیر خشکسالی است یاد می‌شود. مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان اردیبهشت‌ماه سال جاری در گفت‌وگو با تسنیم در مورد پدیده خشکسالی در این استان ابراز نگرانی کرد و گفت: ۶۰ درصد مساحت سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی بسیار شدید است.

محسن حیدری در مورد درصد مساحت تحت تأثیر خشکسالی استان ابراز کرد: براساس شاخص بارش، تبخیر و تعرق استانداردشده (SPEI)، در مدت زمان یک‌ساله تا پایان اسفندماه سال گذشته ۹۲.۱ درصد از استان سیستان و بلوچستان درگیر پدیده خشکسالی است که این مقدار در منطقه سیستان ۹۸.۷ درصد و در منطقه بلوچستان ۹۱ درصد بوده است.

وی پیش‌تر در آذرماه ۱۴۰۰ نیز در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به اینکه سیستان و بلوچستان با بحران خشکسالی مواجه است، اظهار داشت: طی ۱۰ سال اخیر تا پایان آبان‌ماه ۱۴۰۰ ادامه کم‌بارشی انباشته و کاهش شدید بارندگی در سیستان و بلوچستان موجب شد تا استان بیش از ۹۵ درصد درگیر بحران خشکسالی شود. ادامه‌دار بودن این بحران سبب وقوع خشکسالی اجتماعی و اقتصادی می‌شود که معیشت و زندگی طیف وسیعی از افراد جامعه را که اقتصاد خانواده آنها وابسته به منابع آب است تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بدون شک فعالیت سامانه بارشی «مونسون» در منطقه بلوچستان واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان با حجم قابل توجه بارندگی که در کمتر از چند دقیقه جاری شدن روان‌آب و پرآب شدن رودخانه‌های فصلی را در پی دارد، فرصتی بی‌نظیر برای ذخیره‌سازی آب در استان خشک سیستان و بلوچستان است؛ اما در کمال ناباوری باید گفت بخش عمده این نزولات آسمانی هدر می‌رود.

هدررفت سالانه ۳۲۰میلیون مترمکعب آب تنها از مرزهای سراوان

فرماندار سراوان در این خصوص در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به اینکه سالیانه ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب از طریق مرزهای شهرستان سراوان از کشور خارج می‌شود، اظهار داشت: این‌که ما در سیستان و بلوچستان که با خشکسالی درگیر است شاهد هدررفت چنین حجم وسیعی از آب باشیم، قابل قبول نیست.

سعید تجلیلی با اشاره به اینکه آب حاصل از بارندگی در صورت استحصال توسط سد و بندهای خاکی می‌تواند منبع ذخیره‌ای برای استفاده در بخش‌های مختلف باشد، افزود: تمرکز بر فعالیت‌های آبخیزداری برای تغذیه سفره‌های آبی، آبگیری چاهک‌ها و قنوات و نیز استقرار پوشش گیاهی در منطقه یک ضرورت است.

بارش سامانه مونسون در نهایت روانه دریا می‌شود

رئیس شورای اسلامی شهرستان دشتیاری نیز به خبرنگار تسنیم گفت: همه‌ساله در فصول تیر و مردادماه شاهد فعالیت سامانه بارشی «مونسون» در جنوب استان هستیم که حجم قابل‌توجهی روان‌آب در منطقه جاری می‌کند اما این آب‌ها در نهایت بدون هرگونه بهره‌برداری هدر می‌رود و روانه دریا می‌شود.

خالد ایزدپناه تصریح کرد: متأسفانه در حوزه مدیریت منابع آب در این منطقه با ضعف جدی مواجه هستیم به‌نحوی که کشاورزان هزاران هکتار از زمین‌های مستعد کشاورزی شهرستان دشتیاری با وجود قرار گرفتن شهرستان در پایین‌دست دو سد بزرگ “زیردان و پیشین”، چشم‌انتظار قطره‌ای آب است.

ایزدپناه بااشاره به برخی از شیوه‌های اصولی و تأییدشده افزود: در برخی از کشورها با اقلیم مشابه و شرایط همسان با ایران راهکارهایی استفاده می‌شود که آب‌های روان را به سفره‌های زیرزمینی هدایت می‌کنند تا منابع زیرزمینی هم تقویت شود و برای استفاده مجدد قابلیت داشته باشد اما هنوز این نوع فرآیندها در منطقه شکل نگرفته و بیشتر به ذخیره‌سازی سطحی اقدام شده است.

۲۲میلیون مترمکعب آب در سدهای بلوچستان ذخیره شد

مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان اخیراً با اشاره به اینکه بارش‌های فصلی حاره‌ای در جنوب استان حجم آب ذخیره‌شده در سدهای این منطقه را ۲۲ میلیون مترمکعب افزایش داده است، اعلام کرد: حجم آب موجود پشت سد «زیردان» قبل از وقوع سیلاب ۱۴۵ میلیون مترمکعب بود که اکنون به ۱۶۵ میلیون مترمکعب رسیده است، همچنین حجم فعلی آب پشت سد «پیشین» ۷۰ میلیون مترمکعب بوده که حدود دو میلیون مترمکعب آب به این سد وارد شده است.

محمدامین بارانی با بیان اینکه سد «شی‌کلک» در شهرستان چابهار سرریز شده است، اضافه کرد: سدهای زیردان با حجم مخزن ۲۰۷ میلیون مترمکعب، سد پیشین با حجم مخزن ۱۷۵ میلیون مترمکعب و سد «شی‌کلک» با حجم مخزن ۱۰ میلیون مترمکعب با هدف کنترل سیلاب‌های فصلی و تأمین نیازهای مردم در جنوب استان احداث شده است.

سدهای بلوچستان به “تشتک تبخیر آب” تبدیل شده‌اند

صرف‌نظر از حجم قابل‌توجهی از آب حاصل از بارندگی در سیستان و بلوچستان که به‌دلیل عدم استحصال یا از کشور خارج می‌شود و یا به دریا می‌ریزد، متأسفانه از همان حجم آب ذخیره‌شده در منطقه نیز به‌دلایل مختلف از جمله “نبود شبکه پایین‌دست سد” به‌درستی بهره‌گیری نمی‌شود. در منطقه سیستان نیز که “چاه نیمه‌ها” منبع اصلی ذخیره‌سازی آب محسوب می‌شوند، به‌دلیل عدم مدیریت صحیح منابع آب طبق اعلام رسمی مسئولان سالانه با ۳۵۰ میلیون مترمکعب تبخیر مواجه هستیم، موضوعی که در صورتی که برای آن تدبیر نشود در آینده نه‌چندان دور شمال سیستان و بلوچستان را با چالش جدی در زمینه تأمین آب مواجه خواهد کرد.

احمدعلی موهبتی استاندار سابق سیستان و بلوچستان تیرماه ۹۹ در جلسه شورای اداری شهرستان چابهار اعلام کرده بود: “عمده سدهای احداث‌شده در سیستان و بلوچستان در سالیان گذشته به‌دلیل اینکه شبکه پایین‌دست ندارند، بهره لازم را به مردم نمی‌رساند و به‌نوعی این سدها به تشتک تبخیر تبدیل شده‌اند”.

حسین مدرس خیابانی استاندار سیستان و بلوچستان نیز آذرماه ۱۴۰۰ در نشست شورای آب استان بر جلوگیری از هدررفت آب از مرزهای سیستان و بلوچستان تأکید و بیان کرد: “ضروری است مسئولان دستگاه‌های اجرایی استان با هماهنگی فرمانداران از طریق ارائه راهکارهای مناسب از هدررفت آب از مرزهای کشور جلوگیری کنند. تهیه پک کامل در زمینه تأمین آب مورد نیاز سیستان و بلوچستان در زمان‌های تنش آبی باید مورد توجه قرار گیرد. هرساله در یک بازه زمانی حدود ۶ ماه به‌دلیل کاهش نزولات آسمانی شاهد تنش آبی در استان هستیم که باید در این زمینه برنامه جامع تدوین شود”.