دگرگونی علمی و فنّی واقعیتی است انکارناپذیر که البته بر همهٔ جنبه‌های زندگی واجتماع و اشتغال اثر می‌گذارد. می‌تواند در خدمت کارگران باشد، یا بر اثر تصاحب [مزایای] آن توسط سرمایه، در خدمت شدیدتر کردن استثمار و یورش به حقوق کارگران قرار بگیرد.

می‌دانیم که امروزه در پی افزایش خودکارسازی فرایندهای تولید، که ترکیبی است از به‌ویژه هوش مصنوعی و کاربست کامپیوتر، سازمان‌دهی کار و فعالیت تولیدی در خیلی از موقعیت‌ها به جدایی فیزیکی در بخش‌های متعدد واحدهای تولیدی منجر می‌شود. این جدایی هم در بیرون از یک واحد معین می‌تواند رخ دهد و حتّی هم در درون یک کشور، و بخش‌های گوناگون تولید [شامل زنجیرهٔ تأمین] را از آن واحد تولیدی که فراوردهٔ نهایی را می‌سازد [مثل کارخانهٔ‌ خودروسازی]، جدا می‌کند.

به‌علاوه، شیوه‌های کامپیوتری و فرایندهای دیجیتالی کردنِ خیلی از فعالیت‌های تولیدی، شالودهٔ اطلاعاتیِ کار را غیرمادّی [غیرحضوری] کرده است و امکان جدایی فیزیکی شخص را از محلی که اطلاعات در آن پردازش و استفاده می‌شود، پدید آورده است. میزان کامپیوتری کردن فرایندهای تولید، ماشین‌آلات، و تجهیزات این امکان را به وجود می‌آورد که بتوان آنها را از راه دور اداره یا نگهداری کرد.

قابلیت‌های رشدیابنده و سرعت‌های فزایندهٔ برقراری ارتباطات از طریق شبکه‌های ارتباطاتی الکترونیکی [اینترنت و مشابه آن] این امکان فنّی را به وجود می‌آورد که حتی در حالت جدایی فیزیکی و وجود فاصلهٔ صدها یا هزاران کیلومتری بین شخص و دستگاه یا فرایند، در شرایط یا قابلیت دسترسی افرادی که در فاصلهٔ خیلی دوری قرار دارند، با شرایط یا قابلیت دسترسی دیگرانی که از طریق همان نوع شبکه‌ها ولی در فاصلهٔ چند متری دستگاه یا فرایند تولیدی هستند، تفاوت زیادی احساس نشود.

در چنین بستری از پیشرفت‌های فنّی است که از دورکاری صحبت می‌شود. ولی مقولهٔ دورکاری موقعیت‌های متفاوتی را در بر می‌گیرد: کار کردن از فاصلهٔ دور در خودِ محل شرکت؛ کار کردن از راه دور در مکانی مشترک بین چند شرکت؛ یا کار کردن شخص از منزل، که این آخری همان چیزی است که بیشتر درباره‌اش صحبت می‌کنند و از آن تعریف و تمجید می‌شود. از دید حزب کمونیست پرتغال، به کار گرفتن فنّاوری‌های نوین برای رشد و توسعه و بهبود شرایط کار و زندگی به‌خودی‌خود پدیدهٔ بدی نیست. مسئله آنجا پیدا می‌شود- و بارها و بارها شاهدش بوده‌ایم- که سرمایه‌های کلان از فنّاوری‌های نوین به منظور ایجاد توهّم [در مورد بهبود شرایط کار] در میان کارگران ولی در واقع تضعیف آنها استفاده می‌کنند. وضعیت کنونی همه‌گیری کووید-۱۹ شرایط مناسبی را برای کاربرد گسترده‌تر همهٔ شکل‌های دورکاری از منزل به وجود آورده است. خیلی‌ها از این وضع برای عمومی و دائمی کردن دورکاری استفاده می‌کنند. اینها دربارهٔ مزایای دورکاری برای کارگران صحبت می‌کنند و توهّم‌هایی ایجاد می‌کنند، ولی از پیامدهای منفی آن که در همین دورهٔ‌ کوتاه شاهدش بوده‌ایم، سخنی به میان نمی‌آورند.

توجه و تمایل افراد به دورکاری به عنوان راه‌حلی قابل‌قبول در شرایط کنونی قابل درک است؛ از جمله به خاطر صرفه‌جویی در رفت‌وآمد میان خانه و محل کار، انعطاف بیشتر در زندگی شخصی، کمتر شدن رودررویی مستقیم با افراد مافوق در شرکت به خاطر مداخله یا تعیین تکلیف آنها، و دور بودن از برخی از شرایط نامناسب محیط کار. ولی اِشکال‌های دورکاری خیلی بیشتر از اینهاست. سرمایهٔ کلان واقعاً دنبال چیست؟ حواستان باید به چه چیزی باشد؟ از چه چیزی باید پرهیز کنید؟ آنها می‌خواهند با شدّت بخشیدن به کار، از لحاظ مدّت و سرعت کار، اعمال فشار بیشتر برای طولانی‌تر کردن زمان کار، درخواستِ آمادگی دائم [هر ساعت از روز و شب و هر روز از هفته] برای انجام کار، و در عین حال، پیچیده کردن تعریف و تعیین، و کنترل و نظارت بر زمانِ کار، شدّت استثمار را زیاد کنند.

با این کار آنها می‌خواهند که با انداختن هزینهٔ محل، آب، برق [اینترنت] و… به دوش شخصی که دورکاری می‌کند، و نیز فشار آوردن به او که از ابزار کار خودش [کامپیوتر و غیره] استفاده کند، هزینه‌های شرکت را کاهش دهند. با این کار در واقع قصد آنها این است که تغییری کیفی در زندگی‌ها بدهند و کار بیرون را وارد زندگی داخلی افراد کنند. افراد را به نصب و روشن نگه داشتن دوربین‌های نظارتی، و استفاده از دوربین‌هایی با کنترل از راه دور مجبور می‌کنند تا از این راه بتوانند زمان کار را زیر نظر داشته باشند، و در ضمن مطمئن شوند که اشخاص ناشناس به اطلاعات شرکت دسترسی پیدا نمی‌کنند. امّا مشکل اینجاست که این تحمیل نظارت بر محیط کار در خانه، در عمل به معنای نظارت و کنترل بر محیط خانوادگی است. این شیوه‌ها نوعی مزاحمت است که به همین‌جا هم ختم نخواهد شد. از همین حالا درخواست‌هایی توسط شرکت‌ها برای امکان دسترسی به محل کار (و زندگی) و نظارت دائم بر محل زندگی- به بهانهٔ اطمینان از اینکه شخص کار می‌کند و کار و فعالیت او را زیر نظر داشته باشند- مطرح شده است.

از جنبه‌ای دیگر، هدفشان این است که از همین حالا یا در درازمدّت راه را برای کاهش حقوق و مزایای کارکنان باز کنند، از جمله با قطع کردن کمک‌هزینهٔ خوراک [ناهار و شام که در برخی از کشورها رایج است]، کمک‌هزینهٔ رفت‌وآمد [بلیت اتوبوس و مترو یا بنزین یا استفاده از ماشین شرکت]، و دیگر مزایا.

به‌علاوه، در صورت دورکاری، مسئولیت ایمنی و بهداشت محیط کار و حفاظت در برابر سوانح ناشی از کار به عهدهٔ خودِ شخص خواهد بود نه شرکت. با مخلوط کردن حریم شخصی با حریم کار در شرایط دورکاری از خانه، از مسئولیت‌های شرکت سر باز می‌زنند. قابل توجه است که بر اثر دورکاری، به خاطر افزایش تنهایی و تمایز نگذاشتن بین محیط و محل کار و زندگی، احتمال بروز و تشدید بیماری‌های شغلی افزایش می‌یابد. زیان جدایی فیزیکی و تنها کار کردن افراد، جدا از یکدیگر، این امکان را نیز از آنها می‌گیرد که بتوانند دانسته‌ها و تجربه‌های خود را به سود رشد شغلی و شخصی با یکدیگر مبادله کنند و به اشتراک بگذارند. این وضع باعث تعضیف، و در بدترین حالت، باعث از میان رفتن کامل پیوندهای کار اجتماعی و تشریک مساعی سازنده بین افراد می‌شود که بی‌تردید تأثیری منفی بر اطلاعات و آگاهی، اتحاد، تشکیلات، و در نهایت مبارزهٔ کارکنان و زحمتکشان دارد.

اینها نگرانی‌هایی است که ما داریم و با شما در میان می‌گذاریم. مایل و مشتاق هستیم که نظر شما را در این باره بدانیم، ولی در عین حال تأکید می‌کنیم که حزب کمونیست پرتغال خودش در این زمینه کارش را می‌کند و برای انجام اقدام مشخص، موضوع را تحلیل و بررسی می‌کند. ما به روشنگری دربارهٔ توهّم‌هایی که دربارهٔ مزایای کاربست گستردهٔ دورکاری از خانه، به مثابه راه‌حلی برای وضعیت کنونی اشتغال، به آنها دامن زده می‌شود ادامه می‌دهیم. ما به مبارزهٔ خود با روند تضعیف موقعیت کارکنان ادامه می‌دهیم. ما برای تثبیت و تضمین حقوق کارگران و کارکنان در شرایط دورکاری مبارزه می‌کنیم.

ما از توسعهٔ متوازن کشور دفاع می‌کنیم. ما با جمعیت‌زدایی در داخل کشور مبارزه می‌کنیم. در این راه باید از همهٔ منابع و توانایی‌ها در روستاها و کشاورزی، در صنعت و تولید، و در بخش خدمات استفاده شود. ما از برنامه‌ریزی و مدیریت منطقه‌یی در خدمت فعالیت‌های تولیدی و تأمین مسکن به مثابه راهی لازم برای کاهش رفت‌وآمدها و صرفه‌جویی در وقت و منابع حمایت می‌کنیم.

چنین است موضع کلی حزب کمونیست پرتغال در این مورد. ما طرح‌هایی در این زمینه در مجمع جمهوری [پارلمان پرتغال] مطرح خواهیم کرد و برای پیشبُرد آنها خواهیم کوشید، که پیشنهادهایی است در دفاع از کارگران و دیگر زحمتکشان در شرایط دورکاری، از لحاظ مزد و حقوق و همهٔ مزایای مربوط، مراعات اکید برنامه و ساعت کار، حق برخورداری از حریم شخصی، و حقوق سندیکایی. ما همیشه با کارگران و زحمتکشان همراه هستیم و از حقوق آنها دفاع می‌کنیم.

نامهٔ مردم