“بدیهی است که تا زمانی که این بخش از صنایع راهبردی کشور [معدن‌ها] وسیله‌ای باشند برای سوداندوزی و سوداگری سرمایه‌داران وابسته به رژیم ولایت فقیه، جان و مال کارگران و خانواده‌های آن‌ها پشیزی ارزش ندارند”۱.

صحت ناگوار این گفته بار دیگر با فاجعه جان باختن ۵۲ نفر از کارگران معدن در معدن زغال‌سنگ معدنجو طبس اثبات شد. این ۵۲ تن معدنچی در وضعیتی فاجعه‌بار با سال‌های سال پیشینه زمانی جان می‌بازند که آمار موجود فقط در بخش زغال‌‌سنگ نشان می‌دهد هر سال برای هر هزار نفر از کارگران معدن در ایران بیش از صد حادثه کاری وجود داشته است. این تعداد حادثه از حد متوسط رقم مشابه‌اش در بخش معدن در دیگر کشورهای جهان بیشتر است. حادثه‌ها اجتناب‌پذیرند. در صورت بها دادن به شرایط ایمنی کار و بهبود مداوم آن از وقوع‌ حادثه‌ها می‌توان پیشگیری کرد.

شواهد امر نشان می‌دهد معدن زغال‌سنگ معدنجو پس از خصوصی‌سازی سال‌های ۱۳۷۰ تا به حال تجهیزات و امکانات ایمنی لازم را نداشته است. این معدن به سیستم تهویهٔ مطابق با استانداردهای ایمنی پذیرفته شده مجهز نیست. سنسور گاز سنجی وجود نداشته است یا به‌کار گرفته نشده است تا با آژیر هشدارباش کارگران را از خطر آگاه کند و جان‌شان را نجات دهد. علاوه بر فرسوده و قدیمی بودن تجهیزات و ماشین آلان معدن، تجهیزات ایمنی، دستگاه‌های هشدار دهنده میزان جمع شدن گاز متان، سیستم‌‌های ضد جرقه، تهویه مطلوب، و امکانات مربوط به نگهداری و حفاظت از سقف و دیواره‌های معدن کارایی لازم را نداشته‌اند و بازرسی از تجهیزات و برنامه‌های ایمنی هم وجود نداشته و این وضعیت تا لحظه وقوع فاجعه بر این معدن حاکم بوده است.

احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی (کسی که سابقه برنامه‌‌های شکست خورده‌اش در جایگزین کردن پرداخت یارانه‌‌های نقدی با طرح توزیع کردن سبد کالا یا یارانهٔ کالایی و طرح شفافیت شرکت‌های زیر پوشش سازمان تأمین اجتماعی همگی به وخامت هرچه بیشتر وضعیت معیشتی زحمتکشان انجامیده است) در کمال بی‌مسئولیتی و بدون این‌که از چندوچون فاجعه انفجار معدن مطلع باشد، گفت: “براساس بررسی‌های صورت گرفته [کدام بررسی‌ها؟ هنوز که بررسی‌ای صورت نگرفته بود] این معدن ایمنی‌های لازم را داشته و مشکلی نداشته است. در نوبت قبلی کاری میزان گاز در تونل‌ها بررسی شده بوده و این عدد متعادل بوده‌ است. … به نظر می‌‌رسد معدن تمام ضوابط و استانداردها را رعایت کرده بود.” برخلاف وزیر کار، محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، گفت: “کمیته زغال‌سنگ خانه معدن ایران به این نتیجه رسیده‌اند که وضعیت ایمنی معادن زغال‌سنگ کشور تا چه اندازه پایین بوده و از استانداردهای مرسوم خارج است. وضعیت ایمنی و سلامت کارگران در معدن‌های زغال‌سنگ کشور در بدترین حالت خود قرار گرفته است. از سال ۱۳۹۶ به صورت رسمی در رسانه‌ها نسبت به وضعیت ایمنی معادن زغال سنگ در کشور گوشزد کرده و تذکر داده‌ایم. هر لحظه این خطر وجود دارد که با انفجاری مهیب و یا ریزش سقف و دیواره‌ها، معدن‌کاران را از دست بدهیم.” رئیس خانه معدن ایران در ادامه، به‌تفصیل درباره وضعیت ضعیف ایمنی و تجهیزات معادن، احتمال به‌خطر افتادن جان ده‌‌ها کارگر، تکنسین، و مهندس از یک سو و از بین رفتن سرمایه‌‌های ملی در بخش معادن کشور و خسارت‌های جبران‌ناپذیر آن صحبت کرد و گفت که معادن زغال‌سنگ با کم‌ترین بهره‌وری کار می‌کنند.

روشن است که سبب فاجعه معدن زغال‌سنگ معدنجو طبس در سمت‌گیری اقتصادی- اجتماعی حکومت جمهوری اسلامی به‌ویژه اجرای برنامه تعدیل ساختاری ریشه دارد. مقررات‌زدایی و آزاد گذاشتن دست کارفرماها محور چنین برنامه‌های ضدکارگری است چندان که به زحمتکشانی که در عسرت قرار دارند و نیازمند اشتغال هستند وضعیتی ناامن و خطرناک را تحمیل می‌کنند. بدین گونه نبودِ تجهیزات ایمنی پیشرفته در محیط کار با هدف کاهش هزینهٔ سرمایه‌‌گذاری و به‌دنبال آن افزایش سود‌آوری هرچه بیشتر از معدن‌ها از کارگران قربانی می‌‌گیرد. بدیهی است با سرکوب سندیکاهای کارگری و پیگرد مبارزان سندیکایی که در این موارد مطابق منشور حقوق سندیکایی و مقاوله‌نامه‌های سازمان جهانی کار باید در این امور نقش و نظارت داشته‌ باشند، کارگران معدن هم وحشیانه استثمار می‌شوند و هم از وسایل و امکانات ایمنی و بهداشت کار محروم‌اند.

———————————–

۱.‌ مقالهٔ “اهمیت مبارزه برای تضمین شرایط ایمنی در معدن ‌ها: چرا جان کارگر معدن این ‌قدر بی ‌بهاست؟”، در “ضمیمهٔ کارگری نامۀ مردم”، شماره ۸۷، ۲۵ تیرماه ۱۴۰۳.

به نقل از ضمیمۀ کارگری «نامۀ مردم»، شمارۀ ۹۰، ۱۶ مهر ۱۴۰۳