فتح معره النعمان، خان طومان و سراقب و تلاش برای کنترل کامل ادلب از سوی ارتش سوریه، ترکیه را در وضعیت دشواری قرار داده اما دولت اردوغان به جای گفت‌وگو، به دنبال تهدید و استفاده مداوم از ابزار نظامی است.

تحولات روزها و هفته‌های اخیر در سوریه، چنان روند شتابانی داشته که پیش و بیش از همه، دولت ترکیه را سردرگم کرده است.

نیروهای ارتش سوریه، شهر مهم سراقب را نیز در اختیار گرفتند و رفته رفته پازل فتح ادلب، در حال کامل شدن است.

به نفع اسد، به ضرر اردوغان

فتح سراقب، از این لحاظ مهم است که ارتش سوریه توانسته مسیر بین‌المللی حلب – سراقب را تحت تسلط آتشباری خود قرار دهد و برای نخستین بار پس از چند سال، حاشیه و مرکز شهر بزرگ ادلب را هدف حملات توپخانه‌ای قرار دهد. دومین بُعد مهم فتح سراقب، این است که حالا، ارتش تحت امر بشار اسد، از سمت حومه جنوبی حلب، مانع از نقل و انتقال نیرو و مهمات شده و خطوط امدادرسانی به تروریست‌ها را مسدود کرده است.

با توجه به آن که در چند سال اخیر٬ ادلب در بحران سوریه به یک نقطه کانونی مشکلات و یک معمای بزرگ تبدیل شده بود٬ حالا شرایط له اسد و علیه اردوغان تغییر یافته است. کارشناسان نظامی بر این باورند که فتح معره النعمان٬ خان طومان و سراقب و تلاش برای کنترل کامل ادلب، ترکیه را در وضعیت دشواری قرار داده و برای سربازان ترک و معارضین اسد، راهی جز خروج باقی نمانده است.

اما دولت اردوغان به جای گفت‌وگو٬ به دنبال تهدید و استفاده مداوم از ابزار نظامی است.

چالش در روابط مسکو – آنکارا

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه٬ در نشست سران آستانه از مواضع تهران و مسکو راضی نبود و تنها چند روز پس از نشست تهران٬ راهی سوچی شد تا در آنجا در مورد ادلب٬ بدون حضور روحانی٬ با پوتین به نتیجه برسد.

او در آنجا در ظاهر با رئیس جمهور روسیه٬ به یک توافق مهم دست یافت. اما جالب اینجاست که حالا و در شرایطی که ترکیه امید چندانی به حفظ جایگاه و نفوذ خود در ادلب ندارد٬ اردوغان به جای آن که در مورد توافق سوچی اظهار نظر کند٬ مداوماً می‌گوید: چیزی به نام توافق آستانه باقی نمانده است.

شاید اردوغان به این دلیل از موضع‌گیری مستقیم در برابر پوتین و روسیه ابا می‌کند که نمی‌خواهد به خاطر اختلاف در ادلب٬ منافع کلان رابطه با مسکو٬ آسیب و لطمه جدی ببیند.

البته همین جا باید به این موضوع مهم نیز اشاره شود که ترکیه تعهد داده بود٬ گروه تروریستی هیات تحریرالشام را از ادلب خارج کرده و آنان را اقناع کند که در برابر روسیه و سوریه دست به سوی سلاح نبرند. اما این تعهد در هوا معلق ماند و تعلل در مورد فرجام هیات تحریرالشام٬ یکی از اصلی ترین دلایل حمله گسترده دمشق برای فتح ادلب است.

نقشه بالا نشان می‌دهد که از مجموع ۱۲ نقطه دیده بانی نظامی ترکیه در خاک ادلب٬ ۶ نقطه عملاً در مناطق صورتی رنگ تحت کنترل نیروهای بشار اسد محاصره شده‌اند و این نقاط یا باید برچیده شده و به مناطق دیگری منتقل شوند٬ یا این که نیروهای ترکیه باید در اسرع وقت٬ از این مناطق خارج شوند و یا این که گزینه درگیری با نیروهای اسد را بر میز بگذارند.

آیا آنکارا کوتاه می‌آید؟

پس از سقوط خان طومان و معره النعمان و در هم شکسته شدن مقاومت مخالفین اسد، انتظار می‌رفت که ترکیه در یک روند تدریجی٬ این واقعیت را بپذیرد که نمی‌تواند برای ادلب کار خاصی انجام دهد. اما اظهارات چهارشنبه و پنجشنبه اردوغان و سخنگوی او و همچنین مواضع وزیر امور خارجه ترکیه نشان می‌دهد که دست کم در شرایط فعلی٬ آنکارا نمی‌خواهد کوتاه بیاید. ولو اگر مقاومت در برابر واقعیت صحنه، هزینه‌های قابل توجهی بر دست ترکیه بگذارد.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، به منظور پایان دادن به تنش درادلب با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به صورت تلفنی گفت‌وگو کرد. اما ظاهراً این تماس تلفنی نتیجه قابل توجهی به دنبال نداشت و حالا اردوغان امیدوار است که در گفت‌وگو با دو هیات نظامی و سیاسی روسیه، نتایج جدیدی حاصل شود.

پس از کشته شدن ۸ تن از نظامیان ترکیه در ادلب سوریه٬ مخالفین دولت بر این مساله تاکید کردند که سیاست خارجی آنکارا در سوریه غلط است و دلیل و هدف مقدسی وجود ندارد که به خاطر رسیدن به آن٬ خون سربازان ترکیه ریخته شود.

آنان به اردوغان توصیه کردند که سیاست تغییر رژیم را از روی میز بردارد و واقعیت صحنه را بپذیرد. اما اردوغان در مورد تحولات ادلب به شکل تند علیه سوریه موضع‌گیری کرده و تا پایان ماه جاری میلادی به دولت سوریه فرصت داد که نیروهای خود را عقب بکشد! یعنی به عبارتی روشن٬ رئیس جمهور کشوری که بدون مجوز وارد خاک کشور همسایه شده و مخالفین دولت آن کشور را نیز تحت حمایت خود قرار داده٬ از پیشروی نظامیان طرف مقابل در خاک وطن خودشان٬ گله‌مند است و تهدید می‌کند اگر عقب نکشید به شما حمله خواهد شد!

جالب اینجاست که دستگاه دیپلماسی ترکیه و شخص وزیر امور خارجه یعنی مولود چاووش اوغلو نیز از این تصمیم حمایت کرده و به این افتخار می‌کند که ترکیه، در ماجرای کشته شدن ۸ نظامی‌اش در خاک ادلب، چند برابر آن٬ به طرف مقابل ضربه زده است.

سخنان ابراهیم کالین سخنگو و مشاور اردوغان در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی نیز حاوی نکاتی محل تامل است. کالین در کنفرانس مطبوعاتی شب گذشته خود به نکات مهمی اشاره کرد که برخی از آنها عبارتند از:

«اگر سوریه به بهانه مبارزه با گروه‌های تروریستی پیشروی کرده و به نیروهای ترکیه ضربه بزند، نتایج سنگینی در انتظارش خواهد بود.»

«برای محافظت از سربازانمان در ادلب، هر اقدامی لازم باشد انجام می‌دهیم. کسی در این مورد تردید نداشته باشد.»

«در مورد مرزهای منطقه عاری از تنش٬ پذیرای هیچ تغییری نیستیم و بر اساس آن چه در توافق سوچی مورد اشاره قرار گرفته٬ نقاط دیده‌بانی نظامی ما در آن مناطق به قوت خود باقی می مانند. آنها نه خارج می‌شوند. نه جایشان را تغییر خواهیم داد.»

«با مقامات روسی و ایرانی به طور مداوم در حال گفت‌وگو هستیم.»

«تا پایان ماه جاری میلادی٬ نیروهای اسد باید عقب‌نشینی کنند و به همان مناطقی بازگردند که قبلاً در ترسیم منطقه عاری از تنش٬ تعریف شده بود.»

سخنان اولتیماتوم‌وار مشاور و سخنگوی اردوغان٬ دربردارنده پیام‌های تهدیدآمیزی علیه سوریه است و ‌نشان می‌دهد که دولت ترکیه دست کم در شرایط فعلی٬ قصد ندارد از سیاست‌های مداخله‌جویانه و نفوذ در شمال غربی سوریه کوتاه باید. اما در عین حال٬ دمشق و مسکو نیز بر کنترل کامل ادلب مصمم هستند و اگر در روزهای آتی بین مسکو و آنکارا توافق جدیدی صورت نگیرد٬ احتمال بروز تنش و درگیری‌های جدید، دور از ذهن نیست.

تسنیم