ائتلاف روسیه – چین – کره شمالی، حامل پیامی آشکار پایان دوران انحصارطلبی و آغاز عصر مشارکت قدرت‌ها در تنظیم معادلات جهانی است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، معصومه محمدی کارشناس مسائل روسیه: تحولات ژئوپلیتیکی چند سال اخیر، به‌ویژه پس از آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲، نشان‌دهنده بازگشت تدریجی جهان به ساختارهای تقابلی مبتنی بر ائتلاف‌های سخت قدرت است.
در حالی که غرب به رهبری آمریکا با گسترش ناتو در شرق اروپا، اعمال تحریم‌های گسترده علیه روسیه و محاصره فناورانه علیه چین، مسیر یکجانبه‌گرایی و بازسازی نظم لیبرال را دنبال می‌کند، بازیگران مستقل شرقی با نگاه به امنیت جمعی، دفاع از حاکمیت ملی و تقویت استقلال راهبردی، به سمت ایجاد نوعی نظم چندقطبی مقاومتی پیش می‌روند.
در این میان، کره شمالی به عنوان بازیگری که همواره تحت فشار چندوجهی غرب بوده، نقش مهمی در بازتعریف معادلات قدرت در شرق آسیا ایفا می‌کند.
پیونگ‌یانگ، با اتکا به توان بازدارندگی نظامی، موشکی و هسته‌ای خود و با کنار زدن انزوای تحمیلی، به حلقه پیوندی فعال میان چین و روسیه بدل شده است. همزمان، تحولات در تایوان، شرق اوکراین و دریای جنوبی چین نیز به بسترهای تنش‌زایی دامن زده‌اند که همگرایی بین مسکو، پکن و پیونگ‌یانگ را به ضرورتی امنیتی و راهبردی تبدیل کرده است.
دیدارهای متوالی میان سران روسیه، چین و کره شمالی، نشانه‌ای از گذار این اتحاد از مرحله واکنش تدافعی به کنش‌گری فعال است. به‌ویژه دیدار اخیر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه با وانگ یی، همتای چینی‌اش در پکن (ژوئیه ۲۰۲۵)، که تنها چند روز پس از نشست مشابه در مالزی انجام شد، سطح هماهنگی راهبردی میان این دو قدرت را به نمایش گذاشت.
در این دیدار که همزمان با اجلاس سازمان همکاری شانگهای برگزار شد، لاوروف و وانگ بر تعمیق همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های امنیتی، مالی، اطلاعاتی و هماهنگی در مجامع بین‌المللی تأکید کردند.
محورهای گفت‌وگو شامل مسائلی چون بحران اوکراین، وضعیت شبه‌جزیره کره، تحولات غرب آسیا، امنیت انرژی و همکاری در بریکس و SCO بوده است.
در بیانیه مشترک، دو طرف ضمن رد یکجانبه‌گرایی غرب، از ضرورت حفظ نظم بین‌المللی بر مبنای منشور ملل متحد و احترام به حاکمیت کشورها دفاع کردند. این مواضع، در شرایطی بیان می‌شوند که ایالات متحده و متحدانش در تلاش برای بین‌المللی‌سازی بحران‌ها و استفاده از سازوکارهای حقوقی علیه روسیه و چین هستند؛ اقدامی که از منظر این دو کشور، مصداق «استفاده ابزاری از حقوق بین‌الملل» در جهت منافع هژمونیک غرب تلقی می‌شود.
اهمیت دیدار روسیه و کره شمالی: از نمادگرایی به ائتلاف دفاعی
در حالی که دیدار لاوروف – وانگ جنبه دیپلماتیک و هماهنگی عملیاتی داشت، دیدار اخیر ولادیمیر پوتین و شی جین‌پینگ در پکن، بار راهبردی و نمادین مضاعفی داشت.
این دیدار که در ژوئیه ۲۰۲۵ برگزار شد، تجلی اراده سیاسی مشترک برای ساخت نظمی جدید مبتنی بر برابری، استقلال، عدم‌مداخله و مقابله با هژمونی غرب بوده است.
رهبران دو کشور در بیانیه‌ای مشترک، رسماً از «همکاری راهبردی جامع ضد سلطه غرب» سخن گفتند و تاکید کردند که سیاست خارجی مستقل خود را در چارچوب اصول چند جانبه گرایی واقعی دنبال خواهند کرد.
از جمله مهم‌ترین توافقات این نشست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– تدوین طرح امنیت اشتراکی اوراسیایی: این طرح، بر اساس ضرورت بازتعریف ساختار امنیتی منطقه آسیا–اوراسیا و کاهش وابستگی به سازوکارهای غرب‌محور مانند ناتو تنظیم شده است.
تسریع در حذف دلار: توافق برای کنار زدن دلار از مبادلات تجاری و جایگزینی آن با ارزهای ملی، نقطه عطفی در مبارزه با سلطه مالی غرب به شمار می‌رود.
همکاری در حوزه فناوری‌های پیشرفته، سایبری و انرژی: این همکاری‌ها به‌ویژه در بستر بریکس پلاس و سازمان همکاری شانگهای، ظرفیت‌های جدیدی برای استقلال فناورانه شرق ایجاد خواهد کرد.
تقویت پیوند با کره شمالی: پوتین و شی نقش کره شمالی را به عنوان بازیگر راهبردی در شرق آسیا مورد تایید قرار دادند و بر اهمیت حفظ ثبات در شبه‌جزیره کره تأکید کردند.
کره شمالی که همواره هدف تحریم‌ها، تهدیدها و ایزولاسیون از سوی غرب بوده، اکنون به بازیگری فعال در هندسه امنیتی شرق بدل شده است. سفر تاریخی پوتین به پیونگ‌یانگ و امضای پیمان همکاری جامع با کیم جونگ اون، نقطه عطفی در مناسبات مسکو–پیونگ‌یانگ محسوب می‌شود.
بر اساس این پیمان، هرگونه تعرض به یکی از دو کشور، به مثابه تهدید مشترک تلقی شده و پاسخ متقابل خواهد داشت.
تحلیل‌گران این رویداد را احیای نسخه‌ای مدرن از اتحادهای دفاعی دوران جنگ سرد می‌دانند. نقش پیونگ‌یانگ در این ائتلاف نه‌تنها به عنوان حلقه نظامی–بازدارنده در برابر آمریکا، ژاپن و کره جنوبی اهمیت دارد، بلکه از منظر ژئوپلیتیک، نوعی احیای بلوک مستقل شرقی در شرق آسیاست. انتقال فناوری فضایی از روسیه، تبادل داده‌های نظامی و هماهنگی در مواضع سازمان ملل، از جمله مؤلفه‌های کلیدی این پیوند استراتژیک جدید هستند.
پیامدهای منطقه‌ای برای غرب آسیا: بازتعریف اتحادها و فرصت‌های راهبردی
ائتلاف مسکو–پکن–پیونگ‌یانگ پیام‌هایی چندلایه برای بازیگران بین‌المللی دارد. نخست آن‌که این ائتلاف، به‌ویژه در صورت گسترش به بازیگرانی مانند ایران، سوریه و کشورهای آسیای مرکزی، می‌تواند موازنه قدرت را در سطح منطقه‌ای تغییر دهد.
دوم آن‌که این ائتلاف برخلاف ناتو، از خاستگاه مقابله با تهدیدات ساختگی شکل نگرفته، بلکه محصول فشارهای واقعی، تهدیدات موجود و محاصره‌های سیاسی–اقتصادی است.
سوم آن‌که قدرت‌های شرقی به جای تکرار مدل‌های سلطه‌گرایانه، بر اصول احترام متقابل، استقلال، توسعه مشترک و هم‌افزایی تأکید دارند.
به طور کلی چنین می توان اذعان داشت ائتلاف مسکو – پیونگ‌یانگ – پکن، محصول شرایط اضطراری نیست، بلکه نتیجه تراکم تاریخی فشارهای غرب و بلوغ راهبردی قدرت‌های شرقی است.
برخلاف ناتو که بر مبنای فشار، مداخله و اعمال استانداردهای دوگانه شکل گرفته، محور شرق بر مقاومت، استقلال و همکاری برابر استوار است. در نظم نوین جهانی، این ائتلاف می‌تواند به بدیلی کارآمد در برابر نهادهای فرسوده غربی تبدیل شود.
از منظر رسانه‌ای، تحلیل این تحولات باید فراتر از بازتاب صرف وقایع، به سمت افق‌گشایی برای مخاطب حرکت کند. ائتلاف مسکو – پیونگ‌یانگ – پکن، حامل پیام آشکار پایان دوران انحصارطلبی و آغاز عصر مشارکت قدرت‌ها در تنظیم معادلات جهانی است.
