به علّت افزایش نشر گازهای گلخانه‌ای مثل دی‌اکسید کربن و متان در جوّ کرهٔ زمین که سبب محبوس شدن گرمای خورشید می‌شود، کرهٔ زمین با سرعتی بی‌سابقه در حال گرم شدن است و مردم جهان به عیان می‌بینند که اکثر شرکت‌های بزرگ و سیاستمداران جهان چنان که باید و شاید به این مسئلهٔ جدّی توجه نشان نمی‌دهند و کاری دربارهٔ آن نمی‌کنند.

همین عدم توجه کافی در خیلی از کشورهای جهان باعث شد که در آستانهٔ برگزاری نشست سران برای اقدام در مورد آب‌وهوا در روز دوشنبه اوّل مهر (۲۳ سپتامبر) در نیویورک، نشستی که سازمان ملل متحد سازمان‌دهی می‌کند، خودِ مردم و به‌ویژه جوانان تظاهرات اعتراضی گسترده‌ای را در شمار بسیار زیاد از شهرهای جهان تدارک ببینند که روز جمعه ۲۹ شهریور برگزار شد.

رهبران کشورهای جهان امسال در نشست سران برای اقدام در مورد آب‌وهوا به این منظور گرد هم آمدند تا دربارهٔ وضعیت اضطراری آب‌وهوای کرهٔ زمین و نیز طرح و برنامه‌های هر کشور در زمینهٔ سیاست‌هایی که باید در پیش بگیرند تا بتوان به تحقق هدف‌های تعیین شده در توافق پاریس کمک کرد، بحث و گفت‌وگو کنند. نزدیک به چهار سال پیش،‌ در ماه دسامبر ۲۰۱۵، ۱۹۵ کشور جهان توافق پاریس را امضا کردند که هدفِ آن، شتاب بخشیدن و گسترده کردن واکنش جهانی به تغییرهای زیانبار آب‌وهوایی بود.

از سوی دیگر، تظاهرات توده‌یی تاریخی و عظیمی با شعار اصلی مراقبت از آب‌وهوای کرهٔ زمین و نجات نوع بشر در بیش از ۱۵۰ کشور جهان (در حدود ۳۰۰۰ شهر) برگزار شد که به طور مشخص هم شرکت‌های بزرگ ملّی و بین‌المللی جهان و هم رهبران کشورهای شرکت کننده در نشست سران را هدف گرفته بود تا به آنها نشان دهد که مردمی که در کشورهای آنها زندگی می‌کنند، خواهان انجام اقدام‌های جدّی در راه دفاع از کرهٔ زمین و حیات بر روی آنند. تظاهرات روز جمعه از جزیره‌های اقیانوس اطلس و زلاند نو و استرالیا آغاز شد که از لحاظ زمانی جلوتر از بقیهٔ جهان‌اند. قرار تجمع‌ها در همه‌جا برای ظهر جمعه ۲۹ شهریور (۲۰ سپتامبر) در مراکز معین شهری تعیین شده بود. در شهر ملبورن (استرالیا) در حدود ۱۰۰هزار نفر گرد هم آمدند تا اعتراض خود را به بی‌توجهی و بی‌عملیِ دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ نشان دهند و از نسل آینده حمایت کنند که به طور جدّی نگران وضعیت آب‌وهوای کرهٔ زمین و زندگی خود در دهه‌های آتی است. تظاهرکنندگان خواهان پایان دادن به عصر سوخت‌های فسیلی بودند و با صدای بلند اعلام کردند که بحران آب‌وهوایی و گرمایش زمین منتظر ما و شما (دولت‌ها و شرکت‌ها) نمی‌ماند، و ما نیز منتظر شما (دولت‌ها و شرکت‌ها) نمی‌مانیم. بار دیگر، میلیون‌ها نفر از مردم دنیا و در پیشاپیش آنها جوانان و دانش‌آموزان و دانشجویان و زنان جهان و فعالان محیط‌زیست و نیروهای دموکرات و چپ دست به اقدامی گسترده زدند تا در درجهٔ اوّل شرکت‌ها و دولت‌ها را به برداشتن گام‌های عملی در راه کاهش زیان‌های تغییرهای آب‌وهوایی و حفظ محیط زیست نسل‌های آینده وادارند. سازمان‌دهندگان این اقدام جهانی معتقدند که مبرم بودن مقابله با بحران کنونی آب‌وهوا، شیوه‌هایی نوین و واکنش‌هایی مناسب را با توجه مرکزی به حقوق بشر، برابری، و عدالت می‌طلبد. تظاهرات روز جمعه در شهرهایی در رومانی، لهستان، آلبانی، انگلستان، آلمان، کانادا، پورتوریکو، قبرس، یونان، فرانسه، کنیا، ایرلند، پاکستان، برزیل، هند، اوگاندا،‌ کلمبیا، هاوایی، گوادولوپ، شیلی، جاماییکا، کوبا، ونزوئلا، مکزیک، بولیوی، پرو،‌ آفریقای جنوبی، تانزانیا، مراکش، نیجریه، ترکیه، ابوظبی، افغانستان، روسیه، ارمنستان، قرقیزستان، تایلند،‌ کامبوج، چین، بنگلادش، سریلانکا، ژاپن، اندونزی، مالزی، و فیلیپین، فیجی و… برگزار شد. فقط در ایالات متحد آمریکا ۸۰۰ مورد تظاهرات در شهرهای سراسر کشور سازمان‌دهی شده بود. در حالی که میلیون‌ها تن در سراسر جهان برای حفاظت از محیط‌زیست به خیابان‌ها آمدند، متأسفانه در ایران حرکتی دیده نشد، یا اجازه داده نشد، که نشان از بی‌توجهی کامل حاکمان کشور به این مسئلهٔ حیاتی نوع بشر است.

در برزیل، که در چند هفتهٔ اخیر بخش‌های وسیعی از جنگل آمازون در آن در آتش سوخت (یا به‌عمد و با اجازهٔ دولت دست‌راستی آن کشور سوزانده شد تا زمین‌های آن به استفادهٔ کشاورزی و دامداری برسد)، تظاهرکنندگان لبهٔ تیز حملهٔ اجتماعی و سیاسی خود را متوجه ژاییر بولسونارو رئیس‌جمهور راست افراطی کشور کردند و خواستار “عدالت آب‌وهوایی” شدند. جنگل آمازون در مجموع در حدود یک‌چهارم اکسیژن سطح کرهٔ زمین را تولید می‌کند. سوختن این جنگل مایهٔ نگرانی بسیار جدّی مردم جهان شد به طوری که حتی در نشست اخیر ۷ کشور بزرگ جهان در فرانسه نیز دربارهٔ آن و دربارهٔ کمک به دولت برزیل برای خاموش کردن آتش‌سوزی صحبت شد.

یکی از بزرگ‌ترین تظاهرات و راه‌پیمایی‌ها در شهر نیویورک، محل برگزاری نشست سران و مجمع عمومی سازمان ملل متحد، بود که دانش‌آموزان نقش برجسته‌ای در آن داشتند. مسیر راه‌پیمایی تظاهرکنندگان از وال استریت نیز می‌گذشت تا پیام تظاهرکنندگان را به گوش و چشم شرکت‌های بزرگ دنیا برساند. در همین روز، و در شهر سیاتل ایالت واشنگتن در آمریکا، صدها تن از کارکنان شرکت غول‌پیکر آمازون دست از کار کشیدند تا با تظاهرکنندگان همبستگی کنند. در دست این عده نوشته‌هایی دیده می‌شد که از شرکت آمازون می‌خواست که از همکاری با شرکت‌های نفت و گاز خودداری کند و از حمایت مالی سیاستمدارانی که تغییرهای زیانبار آب‌وهوایی را انکار می‌کنند دست بردارد.

گرتا تونبرگ، دانش‌آموز ۱۶ سالهٔ سوئدی که الهام‌بخش و بنیادگذار این تظاهرات اعتراضی به نام “جمعه‌ها برای آینده” است که از سال ۲۰۱۸ آن را به راه انداخت، در شهر نیویورک در پیشاپیش تظاهرکنندگان حضور داشت. عکس‌های او در بسیاری از تظاهرات روز جمعه اوّل مهر دیده می‌شد. او در بخشی از صحبت‌هایش در تظاهرات نیویورک گفت: “در حال حاضر، این ما هستیم که داریم کاری می‌کنیم. اگر هیچ‌کس دیگری اقدامی نکند، ما اقدام خواهیم کرد… ما خواهان آینده‌ای ایمن و مطمئن هستیم. آیا این زیاده‌خواهی است.

داده‌های علمی گوناگونی که تا کنون منتشر شده است، حاکی از تغییر آب‌وهوای زمین بر اثر فعالیت بشر است. در کل کرهٔ خاکی، ماه ژوییهٔ (تیر-مرداد) امسال در مجموع داغ‌ترین ماه ثبت شده بود. و پنج سال گذشته نیز داغ‌ترین سال‌های روی کرهٔ زمین از سال ۱۸۸۰ تا کنون (۲۰۱۹) بودند. سال گذشته، هیئت بین‌دولتی تغییرهای آب‌وهوایی هشدار داد که برای مقابله با پیامدهای وخیم و نگران‌کنندهٔ تغییرهای آب‌وهوایی ناشی از فعالیت بشر روی کرهٔ زمین، و برای محدود کردن گرم شدن کرهٔ زمین به ۱٫۵ درجهٔ سلسیوس بیشتر از دمای زمین تا پیش از انقلاب صنعتی قرن هجدهم، به دگرگونی‌های اساسی بی‌سابقه‌ای در همهٔ عرصه‌های زندگی اجتماعی نیاز است. در چند سال اخیر،‌ جهان شاهد توفان‌ها و گردبادهای مهیب، سونامی‌های ویرانگر، خشک‌سالی، گرمای شدید، آتش‌سوزی‌های گستردهٔ جنگل‌ها، بر هم خوردن نظم چرخهٔ زایش و رشد گیاهان و حشرات و مهاجرت پرندگان، و مهاجرت‌های گستردهٔ مردم به دلیل رخدادهای ناشی از تغییرهای آب‌وهوایی بوده است. یکی از هدف‌های توافق پاریس (۲۰۱۵) محدود کردن افزایش دمای میانگین روی کرهٔ زمین به زیر ۲ درجهٔ سلسیوس در مقایسه با دمای زمین در پیش از انقلاب صنعتی، و بهتر از آن، محدود کردن این افزایش دما به ۱٫۵ درجه تا پایان قرن میلادی جاری (۲۰۱۹) بود. گزارش هیئت بین‌دولتی را ۹۱ محقق و متخصص علوم گوناگون از ۴۰ کشور جهان تهیه کرده‌اند که در آن به شش‌هزار مرجع علمی اشاره شده است.

به گفتهٔ پانمائو ژای، عضو هیئت رئیسهٔ کارگروه شماره‌ٔ ۱ هیئت بین‌دولتی که وظیفه‌اش بررسی و ارزیابی پایه‌های علوم طبیعی و فیزیکی تغییرهای کنونی آب‌وهواست، “یکی از پیام‌های اصلی و برجستهٔ این گزارش این است که ما هم‌اکنون شاهد پیامدهای گرمایش یک‌ درجه‌یی جهان هستیم که از آن جمله‌اند: تغییرهای افراطی آب‌وهوا در مقایسه با گذشته، بالا آمدن سطح دریاها و کاهش یخ‌های قطبی.” گفتنی است که کشورهای جزیره‌یی، به‌ویژه جزیره‌هایی که در اقیانوس آرام و اطلس قرار دارند، از کشورهایی‌اند که در معرض بزرگ‌ترین خطر ناشی از بالا آمدن سطح اقیانوس‌ها و دریاها قرار دارند و به‌شدّت نگران حیات ملّت خود هستند. طبق برآورد دانشمندان، در صورت افزایش ۲ درجه‌یی دمای زمین، سطح اقیانوس‌ها ۱۰ سانتی‌متر بیش از حالتی خواهد بود که دمای زمین ۱٫۵ درجه سلسیوس افزایش یابد. همین نیم درجه تفاوت باعث می‌شود که ۱۰ میلیون نفر دیگر از مردم جهان در جزیره‌ها و نواحی ساحلی جهان در معرض سیل و دیگر خطرهای ناشی از بالا آمدن سطح آب‌ها قرار بگیرند. گرمایش زمین، باعث گرم شدن دمای اقیانوس‌ها و اسیدی‌تر شدن آنها و کاهش محتوای اکسیژن آنها خواهد شد که تأثیر زیانباری بر گونه‌های دریایی، اکوسیستم آبی، و ماهی‌گیری خواهد داشت. افزایش ۲ درجه‌یی دمای زمین، پیامدهایی نیز برای بهداشت و سلامت ساکنان کرهٔ زمین خواهد داشت. بیماری‌ها و مرگ‌ومیر ناشی از گرمای شدید، شیوع بیماری‌هایی مثل مالاریا، و کاهش بازدهی کشتزارهای غلات از زمرهٔ این پیامدهای منفی‌اند.

با همهٔ اینها، گزارش هیئت‌ بین‌دولتی تغییرهای آب‌وهوایی خوش‌بین است که بتوان افزایش دمای زمین را به ۱٫۵ درجه حداکثر محدود کرد، ولی تحقق این هدف، مستلزم برداشتن گام‌هایی فوری در راه انجام “اقدام‌هایی گسترده و بی‌سابقه” در همهٔ عرصه‌های شهرسازی، تولید انرژی (از جمله مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر)، صنعت، ساختمان‌سازی، و جز آن است. اگر بتوان تا سال ۲۰۳۰ میلادی میزان نشر گاز دی‌اکسید کربن بر اثر فعالیت انسان را در حدود ۴۵درصد در مقایسه با سال ۲۰۱۰ کاهش داد، آنگاه می‌توان به تحقق هدف ۱٫۵درجه امیدوار بود. برآورد تهیه‌کنندگان گزارش هیئت بین‌دولتی این است که برای به‌روز کردن سیستم انرژی جهان، به سرمایه‌گذاری سالانهٔ ۲٫۴ تریلیون (هر تریلیون=۱۰۰۰میلیارد) دلاری نیاز است. انکارکنندگان تغییرهای آب‌وهوایی و مدافعان سرسخت صنایع سوخت‌های فسیلی با اشاره به همین ارقام برای مقابله با تغییرهای زیانبار آب‌وهوایی می‌گویند که این کار “پرهزینه و غیراقتصادی” است؛ گویی که پول و سودآوری برای آنها ارزشمندتر از جان میلیادرها انسان- از جمله خود آنها- است و کرهٔ دیگری هم برای ادامهٔ زندگی وجود دارد! برای نمونه، دونالد ترامپ حدود شش ماه پس از آنکه رئیس‌جمهور آمریکا شد، اعلام کرد که دولت آمریکا دیگر خود را پایبند به توافق ۲۰۱۵ پاریس نمی‌داند چون زیان اقتصادی برای آن کشور دارد.

خانم دِبرا رابرتز، عضو هیئت رئیسهٔ کارگروه شماره ۲ هیئت بین‌دولتی، که کارش بررسی و اظهار نظر دربارهٔ پیامدهای تغییرهای آب‌وهوایی، آسیب‌پذیری ساکنان کرهٔ زمین، و تطبیق دادن شیوهٔ زندگی اجتماعی با وضعیت موجود است، می‌گوید: “این گزارش، اطلاعات لازم را در اختیار سیاست‌گذاران و مجریان دولتی قرار می‌دهد تا تصمیم‌های لازم را برای مقابله با تغییرهای آب‌وهوایی متناسب با نیازهای محلی و مردم خود بگیرند… چند سال آینده احتمالاً مهم‌ترین سال‌ها در تاریخ ما خواهد بود.”

بشر برای تحقق این هدف هنوز راه درازی در پیش دارد و متأسفانه هنوز در مسیر درست قرار نگرفته است. علم و داده‌های علمی در این مورد روشن و انکارناپذیر است. برای معکوس کردن آنچه بر سر کرهٔ زمین آمده است و برای حفظ بقای نوع بشر و نسل‌های آینده، به اقدام فوری جهانی نیاز است.

https://newatlas.com/environment/climate-strikes-roll-out-around-the-globe/

نامۀ مردم