خبرگزاری‌های جهان مدت‌هاست خبرهای مربوط به شرکت هواوی را در راس اخبار خود گزارش داده‌اند. درگیر شدن دولت دونالد ترامپ با این شرکت فن‌آوری چینی که بیشتر توسط گوشی‌های همراه فوق پیشرفته‌اش شناخته می‌شود، با دستگیری ونژو منگ، نایب رئیس شرکت هواوی در ونکوور کانادا بالا گرفت[۱].

او به فعالیت‌های غیر‌قانونی و از جمله دور‌زدن تحریم های دیکته شده توسط آمریکا متهم شده است. شرکت هواوی که پدرش بنیان‌گذاری کرده نیز متهم است که در ساخت تلفن های نسل جدیدش تدابیری را اتخاذ کرده که می‌تواند جاسوسی کند و این خطری جدی برای «امنیت آمریکا و متحدانش» ایجاد می کند. دولت آمریکا در طی ماه های گذشته مرتبا بر دامنه‌ی تحریم‌ها و فشارهایش بر شرکت‌های فن‌آوری ارتباطات چینی افزوده، و تلاش داشته مهمترین متحدانش در ناتو را وادار به تحریم فن‌آوری پنج جی[۲] شرکت هواوی کند که صدها میلیارد دلار سرمایه گذاری در آن صورت گرفته است.

برخوردهای بسیار شدید در برابر شرکت‌هایی نظیر هواوی این پرسش را مطرح می کند که چرا دولت آمریکا برخلاف معمول، به جاسوسی از اطلاعات شخصی افراد توسط گوشی های همراه که هر روز توسط فیس بوک، گوگل، اپل، مایکرو سافت، و صدها و صاها شرکت پشت پرده‌ی دیگر صورت می گیرد، توجه نشان داده است. مگر اطلاعات کسب شده در بازار خرید و فروش نمی شده یا نمی شود؟

جاسوسی از اطلاعات شخصی افراد و جمع آوری اطلاعات تنها توسط گوشی‌ همراه صورت نمی گیرد، اما گوشی همراه بی‌شک یکی از مهم‌ترین و مناسب‌‍‍‍‍‍‍ترین ابزار برای جمع‌آوری اطلاعات شخصی ست. شرکت هواوی چین در طی سال های گذشته موفق شده با ساخت گوشی های همراه و ارتقاء آن در کیفیتی به‌کلی متفاوت، بازار تلفن موبایل و دیگر محصولات الکترونیک دیجیتال را که رقیبان بسیار قدرتمندی داشته و دارد، قدم به قدم فتح کند و رتبه دوم یا فروش این محصول را به خود اختصاص دهد. سرمایه گذاری عظیم در نسل تازهٔ گوشی‌های همراهِ این شرکت که به فن آوری فوق پیشرفته‌ای موسوم به پنج جی مجهز است جایگاهی بلا رقیب برایش فراهم می آورد و چنانکه از هم‌اکنون پیداست، به تسلط قطعی اش بر این بازار منجر خواهد شد.

اخیرا پس از شکست مذاکرات چین و آمریکا، دونالد ترامپ دستوری صادر کرد که فروش برخی کالاها و خدمات به این شرکت و شرکت های مشابه را ممنوع می سازد. در پیامد همین تصمیم‌، گوگل طی چند روز گذشته اعلام کرد هواوی را از بکارگیری سیستم عامل آندروید بر روی گوشی هایش بر حذر داشته است[۳]. این در حالی ست که ده ها شرکت آمریکایی و اروپایی در سرمایه گذاری های این غول ارتباطات شریک اند و در ادامه‌ی کار آن ذینفع بوده اند. سوالی که مطرح می شود آن است که چرا چنین جنگی بر سر فن آوری پنج جی در گوشی‌های همراه براه افتاده و اهمیت آن در چیست، آیا این برخورد را باید تنها در چارچوب جنگ تجاری با چین ارزیابی کرد یا وجه‌های پنهان دیگری نیز دارد؟ برای پاسخگویی به این سوال، نیازمند آنیم که به پشت صحنه‌ی رقابت تنگاتنگ در تسلط بر اطلاعات فردی در سطح جهان نگاهی بیندازیم.

سرمایه داری حراستی

جمع‌آوری اطلاعات شخصی و بکارگیری آن برای پیشبینی رفتاری مشتریان بالقوه، و فروش این خدمات بازاریابی در بازار بزرگ تجاری جهانی، بزرگ‌ترین بخش در حال توسعه‌ی سرمایه داری معاصر را تشکیل می‌دهد. شرکت هایی همچون فیس بوک، گوگل، مایکروسافت، اپل، آمازون[۴] تنها بخشی از این سرمایه‌داری در حال گسترش اند و ارزش سهام آن ها نجومی شده است. بخش بزرگ‌تری از این شرکت‌ها البته ترجیح می دهند خیلی در صحنه دیده نشوند و اگر پرونده‌ی تخلف‌های مافیایی‌شان به دادگاه ها کشیده نشده بود، ما حتی نامی از آن ها را نمی شنیدیم. شرکت کمبریج آنالیتیکا که بوسیله استیفن بنن و رابرت مرسر بزرگ‌ترین پشتیبانان انتخاباتی دونالد ترامپ بنیان‌گذاری شده و افتضاح فعالیت‌های تبهکارانه‌اش در انتخابات رسانه ای شد، یکی از آن‌هاست[۵].

اخیرا کتابی با نام «عصر سرمایه داری حراستی» نوشته‌ی شوشانا زوبف انتشار یافته که تلاش کرده ابعاد و پیامدهای گسترده توسعه‌ی این بخش از سرمایه داری که «همه چیز ما را می داند و ما هیچ چیز از آن نمی دانیم» را روشن کند.

شوشانا زوبف در مصاحبه برای معرفی کتابش می‌گوید:

« در زمان ما، سرمایه داری حراستی تجربه های شخصی بشر را به تملک می گیرد و به‌عنوان منبع مجانی مواد اولیه‌ی تبدیل شده به داده‌های رفتاری، وارد دینامیزم بازار می کند. این داده ها با توان محاسباتی پیشرفته ترکیب می شود تا پیش بینی کند ما چه کاری خواهیم کرد، و چه رفتاری را هم‌اکنون، به زودی، و دیرتر خواهیم داشت. این پیش بینی ها، در نوع جدیدی از بازار که آن ها منحصرا آینده ی بشر را معامله می کنند، به مشتریان تجاری فروخته می شود.»

«فن‌آوری دیجیتال توسط یک منطق اقتصادی که ضرورت های اقتصادی آن با دموکراسی برخورد دارد، هم از بالا و هم از پایین، ربوده شده است. یکی از چیزهایی که سرمایه داران حراستی یاد گرفته اند این است که قدرتمندترین پیش بینی ها از رفتار انسان، عملا از دخالت در رفتار ما، دستکاری رفتار ما، تاثیر گذاشتن، تطبیق دادن، و هدایت گله وار رفتار ما به سمت نتایج تبلیغات تجاری آن ها پدید می آید. این مسئله آن ها را واداشته با رسانه های دیجیتال تمام ابزارها که از موبایل و لپ تاپ ها شروع شد را در کنترل بگیرند. هم اکنون سنسورها، شناسائی چهره، ظرفشوئی های هوشمند، تلویزیون های هوشمند، ماشین های هوشمند، شهرهای هوشمند و تمام این زیرساخت های دیجیتالی تحت کنترل سرمایه داری حراستی قرار گرفته و به‌عنوان راهی برای دستکاری، تطبیق دادن و هدایت گله‌وار رفتار ما برای رسیدن به نتایج تضمین شده ی آن ها بکار گرفته شده است.[۶]»

این بخش نوظهور از سرمایه داری که عمری حدود بیست سال دارد منبع تولید دانش، فن آوری و سود عظیم حاصل از کار بی‌مزد و برده‌وار میلیاردها انسان شده و می رود با تسلط بر منابع اطلاعات فردی و دانش تاثیرگذاری و کنترل رفتاری انسان ها، جایگاهی بدون رقیب در سلطه سرمایه های انحصاری بیابد. رقابت تنگاتنگ بین شرکت‌های غول‌پیکر این عرصه که به جنگی تمام عیار تبدیل شده، حاصل چنین وضعیتی بوده است.

ورود شرکت هواوی چینی و موفقیت هایش در این عرصه باعث می شود جایگاه کنترل کننده‌ به شرکتی داده شود که این بار نه آمریکایی، بلکه چینی ست و و توانسته این فن‌آوری را بومی کند و با صدها ثبت اختراع و مالکیت معنوی کنترل آن را در اختیار خود نگه دارد.

باید متوجه بود، قبلا این تنها سیستم عامل ها (اپل، اندروید و …) و اپ‌های تحت کنترل آن‌ها بودند که از انحصار دزدی اطلاعات از فعالیتهای روزانه‌ی افراد برخوردار بودند. تا همین ماه‌های قبل، حتی شرکت های اینترنتی و کابلی و تجهیزات انتقال اطلاعات نظیر مودم‌ها، روترها و غیره اجازه‌ی بهره برداری از این اطلاعات را نداشتند. قانونگذاران آمریکایی به جای جلوگیری از این دزدی آشکار که شوشنا زبوف به صراحت نشان می دهد به شکلی کاملا غیر دموکراتیک و غارتگرانه صورت می گیرد، دامنه‌ی آن را باز کردند و اجازه دادند بازیگران تازه ای وارد این غارت شوند.

تا کنون این امکان وجود نداشته که خود گوشی همراه مستقل از سیستم عامل آن امکان و اجازه‌ی جمع‌آوری اطلاعات مستقل از کاربران را داشته باشد و ظاهرا هنوز هم ندارد. به همین دلیل بخش بزرگی از نوع آمریکایی آن ها نظیر آیفون نیز در چین تولید شده و می شود و کسی نگرانی ای هم در این رابطه نداشته است، اما تحولات در فن‌آوری دیجیتال این مرز را در هم شکسته و قابلیت کنترل آن را به شدت محدود کرده است. چرا که با پیدایش «اینترنت چیزها»[۷] که اجزای سخت‌افزاری نسل جدید را انعطاف پذیر، قابل برنامه ریزی درونی و تحت کنترل مرکزی درمی آورد، مفهوم حفاظت اطلاعات نرم‌افزای بر این سخت افزارها دگرگون شده است. اگر تاکنون گوشی‌های چینی تنها به‌عنوان ابزار بهره‌کشی اطلاعاتی از افراد توسط شرکت های آمریکایی و توسط سیستم های عامل آندروید و اپل و … بکار گرفته می شد، فن آوری های مدرن و بسیار پیشرفته‌ی چینی که فن آوری نوع آمریکایی را پشت سر گذاشته، می تواند این انحصار را در هم بشکند و بر آن تسلط یابد. همین قابلیت ست که وحشت شرکت های مبتنی بر سرمایه‌ی حراستی آمریکایی را به وحشت انداخته و لابیست های آنان را راهی کارزاری برای کشاند نمایندهٔ مطبوعشان ترامپ به تشدید جنگ تجاری با چین در این زمینه و انجام عملیات امنیتی قضایی با استفاده از حربهٔ تحریم کرده است. آن ها تلاش می کنند کنترل سنتی انحصار‌گرایانه‌شان بر این بخشِ نوظهور از سرمایه داری را استمرار بخشند تا بتواند امر حفظ سلط‌ه‌ی جهانی خود را قطعی‌تر، بلند مدت‌تر و اختصاصی‌تر کنند.

یکی از پرچم‌داران این پروژه استیو بنن[۸] از استراتژیست‌های دارو دسته‌ی ترامپ است که به جای قرار گرفتن در پشت میله های زندان به خاطر تبهکاری‌هایش در دستکاری آرای انتخابات ریاست جمهوری با شرکت کمبریج آنالیتیکا، به صورت مستمر در فاکس نیوز حضور می یابد و بر این آتش می دمد. او ضمن توضیح ضرورت ادامه‌ی این جنگ تجاری، آن هم با همه‌ی پیامدهایش، این نبرد را در خدمت کارزار انتخاباتی این دُور از ریاست جمهوری برای ترامپ بکار می گیرد و به او خط می دهد که چگونه با شعارهای ناسیونالیستی فضا را در دستان خود نگه دارد.

جنگ تجاری با چین به شرکت هواوی که تلاش می شود نسخه های نوینی همچون شرکت زد تی ای[۹] برایش پیچیده شود (آمریکا موفق شد شرکت چینی زد تی ای را وادارد یک میلیارد دلار غرامت بپردازد، هیئت مدیره اش را با نظر دولت آمریکا تغییر دهد و یک دفتر حراست زیر نظر مقامات آمریکایی در دفتر مرکزی اش بوجودآورد) ختم نمی شود. چین نیز این‌بار دستان پرتری برای مقاومت دارد و تا کنون تسلیم نشده است. برای نمونه، بازدید رئیس جمهور شی‌ جین پینگ از استان جنوبی یانگ‌شی که مرکز تولید فلزات کمیاب ست و چین دست بالا و انحصار برخی از گونه‌های آن‌ها را در اختیار دارد و کل صنایع الکترونیک آمریکا بدان وابسته است، کافی بود تا دولت ترامپ بلافاصله اجرای تحریم‌های مصوبش را ۹۰ روز به تاخیر بیندازد[۱۰]، انگار که تازه از خواب بیدار شده باشد.

اما با این وجود، یورش به هواوی و تلاش برای وادار کردن آن به تسلیم یا به زبان «کارشناسی» مورد استفادهٔ آمریکایی ها: «تن دادن به شفافیت و مسئولیت پذیری»[۱۱] به جنگ بزرگی تبدیل شده که هر روز در رسانه ها شاهد آنیم. این نبرد جدا از نقشی که در جنگ تجاری بین چین و آمریکا دارد، از ویژگی های خاصی نیز برخوردار است که توجه به آن، می تواند ابهام آفرینی های خبری برای سرپوش گذاشتن بر اصل ماجرا را «شفاف سازی» کند.

تسلط سرمایه های حراستی بر اطلاعات و روح و روان تک تک ما و به طبع جوامع ما، به تولید مدارج قدرتی می انجامد که در تاریخ بی مانند است. باید نسبت به قدرت‌گیری این خفقان جهانی حساس بود و نسبت به آن اعتراض کرد.

[۱] www.bbc.com

[۲]۵G technology

[۳] www.bbc.com

[۴] فیلم مستند «آمازون، جف بزوس و جمع‌اوری اطلاعات» حاوی اطلاعات عمومی سودمندی در مورد این فعالیت هاست.https://www.youtube.com/watch?v=O90PShJVu58

[۵] برای مطالعه‌ی بیشتر در این زمینه مقالات زیر را مطالعه نمایید:
اطلاعاتی که جهان را زیر و رو کرد
www.akhbar-rooz.com
دمکراسی های پارلمانی و مداخلهٔ مخرب بازاریابی سیاسی شبکه ای iran-chabar.de

[۶] عصر سرمایه داری حراستی- مصاحبه‌ی امی گودمن با شوشانا زوبف
www.akhbar-rooz.com

[۷] fa.wikipedia.org

[۸] en.wikipedia.org

[۹] en.wikipedia.org

[۱۰] برای آشنایی با کارکرد این فلزات و قدرتمندی چین در این زمینه و تاریخچه ی جابجایی اینگونه صنایع به چین و برنامه‌های فعلی آمریکا برای بازگرداندن برخی از این صنایع، گزارش کوتاه سی ان بی سی گویاست:
www.youtube.com

[۱۱] www.youtube.com

احمد سپیداری

اخبار روز