در حالی که جنگ داخلی سوریه هنوز پایان نیافته و بخش‌های قابل‌توجهی از خاک سوریه هنوز خارج از کنترل رژیم بشار اسد قرار دارد، ایران به عنوان یکی از حامیان رژیم اسد، خواستار بازگرداندن هزینه‌هایی شده که در سوریه صرف کرده است.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، که در روزهای اخیر در راس هیاتی به سوریه رفته بود، در دیدار با “عماد خمیس”، نخست‌وزیر سوریه گفته است که کمک‌های ایران به سوریه باید در مناسبات بین تهران و دمشق تسویه شود.

به گزارش “باشگاه خبرنگاران جوان” فلاحت‌پیشه به نخست‌وزیر سوریه گفته است: «به هر حال در ایام غربت سوریه، جمهوری اسلامی ایران از هیچ کمکی برای شکست دشمنان سوریه دریغ نکرد؛ این کمک‌ها بدون آزادسازی خط اعتباری و مالی امکان پذیر نبود، کمک‌هایی که به هر حال حق‌الناس است و باید در روابط دو کشور تسویه شود.»

فلاحت‌پیشه افزوده: «خرسندم که با امضای برخی پروتکل‌ها سازوکار لازم در این رابطه پیش‌بینی شده شده است، ولی متاسفانه از فرصت‌سوزی و کم کاری در حوزه اجرا گلایه‌مند هستیم.»

فلاحت‌پیشه دومین مقام جمهوری اسلامی است که به صراحت از سهم‌خواهی ایران در سوریه سخن می‌گوید. حدود یک سال پیش یحیی رحیم صفوی، فرمانده سابق سپاه گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران بایستی هزینه‌هایی را که در سوریه کرده است برگرداند و سوری‌ها این آمادگی را دارند که از نفت، گاز و معادن فسفات سوریه [این هزینه‌ها را برگرداند]».

فرصت‌های بیشتر در اختیار روسیه

فلاحت‌پیشه تلویحا از فرصت‌های بیشتری که دولت اسد در اختیار روسیه قرار می‌دهد گلایه کرده و گفته است: «جمهوری اسلامی ایران و روسیه در موضوع دفاع از سوریه متحد هستند و البته متحد هم خواهند ماند، اما با این وجود در حوزه اقتصادی نیز دولت سوریه باید فرصت‌های اقتصادی را به گونه‌ای در اختیار دو کشور قرار دهد که احساس اختلاف و تبعیض پیش نیاید.»

روسیه حضوری بسیار قوی و تعیین‌کننده در جنگ داخلی سوریه دارد و اگر نیروی هوایی قدرتمند روسیه در پاییز سال ۲۰۱۵ وارد سوریه نشده بود، حکومت اسد مدتها پیش متلاشی شده بود. این حضور قوی روسیه سبب موقعیت برتر این کشور در تحولات سیاسی مربوط به آینده سوریه و بازسازی این کشور جنگزده نیز شده است.

فلاحت‌پیشه هم‌چنین از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سوریه انتقاد کرده که به قراردادهایش با ایران عمل نمی‌کند و “در تغییر کاربری زمین‌های محل سرمایه‌گذاری تعلل به خرج می‌دهد که این نوعی فرصت‌سوزی است و انتظار می‌رود نخست وزیر سوریه این مشکل را برطرف کند”.

رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم‌چنین گفته است که کشتی‌های ایران نمی‌توانند در بندر طرطوس سوریه پهلو بگیرند. او خطاب به نخست‌وزیر سوریه گفته است: «طرطوس و لاذقیه خط راهبردی بین ایران، عراق و سوریه است و این موضوع در قرارداد‌های بین این کشور‌ها ذکر شده است لذا باید برای دلگرمی دو ملت اهداف این خط راهبری محقق شود. متاسفانه اکنون کشتی‌های ایرانی برای پهلوگیری طرطوس با مانع مواجه هستند که این مانع باید از طرف دولت سوریه برطرف شود.»

ایران هم‌چنین در بهرهبرداری از میادین نفتی، زمین‌های کشاورزی که به گفته فلاحت‌پیشه “جزء پروتکل‌ها و توافقات فی‌مابین است” در حوزه اجرا با مشکلاتی روبروست. او از دولت سوریه خواست این مشکل را برطرف کند.

عماد خمیس، نخست وزیر سوریه از “صراحت بیان” رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران ابراز خرسندی کرد اما گفت: «بخشی از مشکل نزد طرف ایرانی است؛ در واقع تاکنون چندین مرتبه مسئولان مربوطه‌ای که وظیفه اجرای پروتکل‌ها را بر عهده دارند تغییر کرده‌اند و بخشی از دلایل فرصت سوزی به ایرانیان باز می‌گردد.»

حضور “مستشاری” و سهم‌خواهی برابر با روسیه

مقام‌های جمهوری اسلامی ایران از آغاز بحران سوریه در مارس ۲۰۱۱ حضور خود در این کشور را صرفا “حضوری مستشاری” اعلام ‌کرده‌اند. اما اکنون از سهم‌خواهی در سوریه سخن می‌گویند، آن هم سهمی برابر با روسیه و با قراردادهای درازمدت.

وبسایت “عصر ایران” که مواضع اصول‌‌گرا اما میانه‌روانه‌ای دارد در اشاره به این تناقض در نظرات مقام‌های ایران نوشته است: «انتظار قراردادهای طولانیمدت نظیر امتیازاتی که به روس‌ها داده شده است زمانی توجیه‌پذیر است که نقش ایران در سوریه فراتر از حضور مستشاری باشد.»

تاکنون هیچ ناظری ادعای “حضور مستشاری” جمهوری اسلامی ایران در سوریه را نپذیرفته است. نظامیان ایران و متحدانش بعد از روسیه، موثرین نیروی میدانی در جنگ داخلی سوریه به سود رژیم اسد بود که علاوه بر نیروهای ارتش و سپاه و لشکر فاطمیون متشکل از شیعیان افغانستان، نیروهای قابل‌توجه حزب‌الله لنبان را نیز در کنار خود داشت.

رسانه‌های ایران در سال‌های گذشته با آب و تاب می‌نوشتند که این ایران بود که نیروی هوایی روسیه را وارد جنگ داخلی سوریه کرد. این گزارش‌ها مدعی بودند که این قاسم سلیمانی بود که به مسکو رفت و مقام‌های روسیه را به حضور در جنگ و جلوگیری از سقوط رژیم اسد ترغیب و قانع کرد. اما اکنون روسیه سهم بالا و حضوری موثری در آینده سوریه به دست آورده و ایران برای ترک سوریه، از هر سو زیر فشار است.

وبسایت “عصر ایران” در عین‌حال انگیزه “سهم‌خواهی علنی” مقام‌های ایران از سوریه را نیز مورد توجه قرار داده است، در حالی که چنین چیزی پیشتر سابقه نداشته و جمهوری اسلامی در حمایت‌های خود از متحدانش در منطقه، هیچگاه از “بازگشت هزینه‌ها” سخن نگفته بود.

“عصر ایران” انگیزه طرح علنی موضوع “بازگشت هزینه‌ها” را افزایش مشکلات و فشارهای اقتصادی ایران و تحریم‌های بین‌المللی می‌داند؛ موضوعی که به نوشته این وبسایت، در اعتراضات دی‌ماه ۹۶ در شعارهای معترضان خود را نشان داد. در این اعتراض‌ها شعار “سوریه را رها کن، فکری به حال ما کن” از جمله شعارهای فراگیر معترضان بود.

مقام‌های ایران با پیگیری علنی بازگشت هزینه‌های مداخله‌های خود در منطقه، درصدد هستند که برای این دخالت‌ها توجیه اقتصادی بتراشند و آن را به سود کشور جلوه دهند.

صدای آلمان