پس از اعلام خروج آمریکا از سوریه برای نخستین بار چاووش‌اوغلو و خلوصی آکار، وزیران خارجه و دفاع ترکیه با همتایان روس خود دیدار و بر سر عملیات در سوریه به توافقاتی دست یافتند.

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز شنبه هشت دی (۲۹ دسامبر) پس از دیدار میان هیئت‌های عالی رتبه روسیه و ترکیه در مسکو در نشست خبری مشترک با همتای ترک خود گفت که در مورد وضعیت میدانی سوریه به توافق دست یافته‌اند.

در پی اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، دو کشور روسیه و ترکیه به توافق رسیده‌اند که از این پس عملیات نظامی خود در سوریه را هماهنگ خواهند کرد. درباره جزئیات توافق حاصله اطلاعات بیشتری انتشار نیافته است.

چاووشاوغلو اعلام کرد که ترکیه قصد دارد همکاری نزدیک خود را با روسیه و ایران در سوریه ادامه دهد. او همچنین گفت که آنکارا متعهد به تمامیت ارضی سوریه است.

به گفته وزیر خارجه ترکیه در نشست مسکو درباره تفاهم‌نامه مربوط به ایجاد یک منطقه غیرنظامی در ادلب هم مذاکره انجام شده است.

نیروهای زرهی ارتش ترکیه در مرز سوریه

به نوشته روزنامه حریت، مقامات ترک در سفر به مسکو اهدافی بسیار مهم را دنبال می‌کردند. یکی از مهم‌ترین این اهداف کسب اجازه استفاده از حریم هوایی سوریه بوده است.

اوغور ارگان و نورای باباجان تحلیل‌گران روزنامه حریت نوشته‌اند که ترکیه با استفاده از حریم هوایی سوریه به دنبال عملیات هوایی نقطه به نقطه در شرق فرات و مبارزه با داعش در جنوب شرق سوریه است. به نوشته این روزنامه، ترکیه برای نابودی داعش که در ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتری مرز ترکیه مستقر است به حریم هوایی سوریه احتیاج دارد.

‌آیا ترکیه از روسیه ضمانت‌های لازم را گرفته است؟

به گفته کارشناسان اما هنوز روشن نیست که نشست مسکو تاچه حد موفقیت آمیز بوده است. محمد صالح خاتم کارشناس امور منطقه در استانبول در پاسخ به این پرسش دویچه وله فارسی می‌گوید ترکیه سیاستی چند وجهی را دنبال می‌کند. ساده‌اندیشی است اگر بپذیریم که ترکیه در زمینۀ منبج و سوریه تنها با آمریکا مذاکره کرده باشد. ترکیه همزمان با مذاکره با آمریکا در زمینه شمال سوریه از مدت‌ها قبل با روسیه و به واسطۀ روسیه با جناح “اسد – ایران” نیز در حال مذاکره بوده است.

این کارشناس خاطرنشان می‌کند که ترکیه ارتش سوریه را به گروه‌های مسلح کرد در مرزهای خود ترجیح می‌دهد و یگان‌های مدافع خلق هم ارتش بشار اسد را به ارتش ترکیه ترجیح می‌دهند.

پیش از این ابراهیم کالین سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در نشست خبری اذعان کرده بود گفت‌وگوی تلفنی اردوغان با ترامپ در ۱۴ دسامبر سیر تمامی حوادث را در سوریه تغییر داده است. او گفت با اعلام رسمی خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، در میدان سوریه موازنه‌ی قدرت دوباره دستخوش تحول شده است.

به گفته محمد صالح خاتم، مذاکرات ترکیه با آمریکا در باره خروج این کشور از سوریه با اطلاع روسیه انجام شده است و دو طرف از مدت‌ها قبل در این زمینه مذاکراتی را پیش برده‌اند.

او تاکید کرد: «ترکیه ضمانت‌های لازم را از روسیه گرفته و سفر هیئت ترک به مسکو نیز در این راستا صورت گرفته است تا مذاکرات نهایی را در این زمینه انجام دهد. تنها بازندۀ این میدان نیروهای یگان‌های مدافع خلق هستند که مدام در حال عوض کردن جبهه بوده و الان هم سعی دارند خود را به روسیه و حکومت اسد نزدیک کنند.»

صالح در ادامه صحبت‌های خود اضافه کرد که ترکیه می‌داند که در زمینه حضور یا عدم حضور ارتش سوریه در شمال این کشور نه با دمشق بلکه باید با روسیه مذاکره کند. ترکیه برای روسیه از جهات گوناگون کشور بسیار مهمی است.

او ضمن مقایسه اهمیت ترکیه و ایران برای روسیه گفت: «ایران برای پوتین به دلیل عدم رابطه با آمریکا و غرب اهمیتی به مراتب کمتر از ترکیه دارد. ترکیه رابطه‌ای تنگاتنگ با آمریکا و کشورهای غربی دارد. حتی اگر به یاد بیاوریم سرنگون کردن هواپیمای جنگی روسیه از سوی ترکیه نیز تنها با تحریم اقتصادی آنکارا از سوی مسکو مواجه شد و دولت پوتین هیچگاه در این زمینه وارد فاز نظامی نشد.

ضمانت پوتین برای ترکیه

به گفته محمد صالح خاتم روسیه به دنبال آن است که تمامی شمال سوریه در دست نیروهای ارتش سوریه باشد. اما ترکیه در صورتی با ورود ارتش سوریه موافقت خواهد کرد که تهدیدی علیه مرزهایش از سوی سوریه صورت نگیرد و در این زمینه ضمانت‌های لازم را از سوی شخص پوتین گرفته است.

به باور این کارشناس هم اسد حاکمیت ملی خود را در شمال سوریه اعمال خواهد کرد، هم ترکیه بدون هیچ عملیات نظامی خطر ی‌پ‌گ را که دشمن تمامیت ارضی خود می‌خواند از مرزهایش برطرف خواهد کرد. “در صورتی هم که بشار اسد بخواهد از برگ ی‌پ‌گ علیه ترکیه استفاده کند، ترکیه بهانۀ لازم را برای مداخله در شمال سوریه به دست خواهد آورد که این نه به نفع روسیه است و نه به نفع بشار اسد.”

مسئولیت روسیه بعد از خروج آمریکا از سوریه

النا دونایوا، کارشناس ارشد در “انستیتوی شرق‌شناسی علوم روسیه” در مسکو به دویچه وله فارسی گفت که روسیه با خروج آمریکا از سوریه باید مسئولیت بیشتری بر عهده بگیرد.

دونایوا درباره “هماهنگی نظامی” روسیه و ترکیه هم گفت: «فقط هماهنگی نیست بلکه پذیرش مسئولیت هم هست. نقش ایران هم بایستی دوباره تعریف شود. ایران متوجه خواهد شد که زمان آن فرار رسیده است که به جای اعمال قدرت نظامی در سوریه باید از عوامل اقتصادی و سیاسی استفاده کند. ایران در هر صورت تاثیر خود را بر سوریه خواهد داشت. مستشاران نظامی ایرانی می‌مانند. حزب الله هم نفوذ خود را خواهد داشت اما حضور گسترده ایران جوابگوی منافع اسرائیل، اروپائی‌ها ، ترکیه و روسیه نیست و ایران حضور نظامی خود را باید کاهش دهد و از کانال‌های اقصادی، مالی و دیپلماتیک سیاست‌هایش را اعمال کند.»

این کارشناس روس تاکید کرد که پس از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه شرایط و فرصت واقعی برای همکاری سه کشور روسیه، ترکیه و ایران به عنوان “ضامن صلح در سوریه” فراهم می‌آید.