دکتر فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در نشستی در مؤسسه دین و اقتصاد که با حضور دکتر حسن تاش اقتصاددان انرژی و با موضوع «بررسی نسبت میان تحریم‌ها و بخش نفت در اقتصاد ایران» برگزار شد؛ به آن چه که برخوردهای متناقض سیاستگذاران کشور در ارتباط با تحریم ها می خواند، اعتراض کرد.

وی گفت: طی چند ماهه‌ی اخیر مشاهده می‌شود که ما با برخورد تناقض آلودی در ارتباط با مساله‌ی تحریم‌ها در سطح نظام تبلیغاتی و نظام برنامه‌ریزی برای مواجهه‌ی با این تحریم‌ها روبرو هستیم. از یک سو به حق، اعتراضاتی به آمریکا و به طور مشخص رییس جمهور این کشور می‌شود؛ درباره‌ی اینکه به نحوی کم سابقه در قبال یک توافق بین‌المللی نقض عهد کردند و به دنبال آن گفته می‌شود که کشور با شرایطی روبروست که از آن با عنوان جنگ اقتصادی نام برده می‌شود.

دکتر مومنی افزود: وقتی نظام رسمی تبلیغاتی کشور شرایطی را با جنگ مشابه می‌داند، می‌پذیرد که در اینجا مساله‌ی مرگ و زندگی است و مساله‌ی یک امر بسیار خطیر و سرنوشت ساز است که نیازمند بسیج همه ظرفیت‌های فکری و انسانی و مادی کشور است. اما از طرف دیگر زمانی که جستجو می‌کنیم تا بدانیم چه برنامه‌ای برای بسیج همه‌ی ظرفیت‌های انسانی و مادی کشور برای روبرو شدن با این جنگ اقتصادی در دستور کار قرار می‌گیرد آنچه مشاهده می‌شود این است که باز در اینجا نظامِ تبلیغات رسمی کشور، تحریم کنندگان را از ناتوانی محض در هر نوع اثرگذاری بر امور کشور برخوردار می‌کند و همه‌ی آنچه به طور مشخص از ۱۳ آبان ۱۳۹۷ تا به امروز گذشته است را نماد و نمودی از شکست مفتضحانه‌ی بد عهدان به شمار می‌آورند. اگر واقعیت اینگونه باشد که ما همیشه دعا می‌کنیم اینگونه باشد پس اطلاق عنوان جنگ به ماجرایی که سرنوشت آن تا به این اندازه برای بد عهدان افتضاح آمیز بوده خیلی محلی از اعراب نباید داشته باشد.

این صاحب نظر اقتصاد ایران افزود: در عرصه‌ی سیاستگزاری و برنامه‌ریزی هم چیزی که مشاهده می‌شود این هست که در زمینه‌ی نحوه‌ی مواجهه با آثار و پیامدها عموما به صورت‌های غیر رسمی و به صورت بریده بریده و فاقد انسجامِ برنامه‌ای، نکاتی از سوی مسوولان برنامه‌ریزی کشور مشاهده می‌شود که از یکسو حکایت از فقدان برنامه به معنای مشخص برای روبرو شدن با این شرایط است و از سوی دیگر نکاتی که مطرح می‌شود یا جهت گیری‌هایی هم که اعلام می‌شود شبهه‌ناکی بیشتری دارد؛ به این معنا که عموما بر یک مجموعه‌ای از سیاست‌ها تاکید و تکیه می‌شود که این سیاست‌ها به گواه تجربه‌ی سه دهه‌ی گذشته‌ی ایران حتی در شرایط عادی هم برای یک اقتصادی که مشکل حاد ندارد می‌تواند بحران سازی کند. متاسفانه ما مشاهده می‌کنیم که این‌ها این نوع جهت گیری‌ها را به عنوان برنامه‌ی مواجهه‌ی با تحریم‌ها مطرح می‌کنند.

دکتر مومنی گفت: تا آنجایی که مساله به رجزخوانی طرف متجاوز و بد عهد و طرفی که مظلوم واقع شده برمی‌گردد هر قدر این‌ها شعار دهند که آن‌ها شکست خوردند و ناتوان بودند و هیچ کاری نتوانستند انجام دهند و هیچ تاثیری نتوانستند بگذارند، ما به عنوان رجزخوانی در یک شرایط جنگی آن را می‌توانیم توجیه کنیم. اما اگر خدایی ناکرده این طرز برخورد بیش از حد کوچک بیننده‌ی مساله و بیش از حد سهل گیرنده‌ی مساله برای خود گویندگان و ادعا کنندگان این ادعاها هم جدّی گرفته شود می‌تواند برای کشور ما خطرناک باشد.

وی در یک نتیجه گیری گفت: به نظر می‌رسد ما باید به گونه‌ای هم حوزه عمومی و هم نظام تصمیم‌گیری کشور را متوجه این واقعیت کنیم که طی سه دهه‌ی گذشته به اعتباری و در یک ابعاد بی‌سابقه‌ از دوره‌ی ۱۳۸۴ تا به امروز کشور ما با یک شیوه‌ی اداره‌ی امور اقتصادی روبرو بوده که این شیوه کشور ما را به طرز غیر متعارفی آسیب پذیر کرده است.

دکتر مومنی تاکید کرد: نباید کاری کنیم این شبهه ایجاد شود که گویی کسانی می‌خواهند از طریق ایجاد حساسیت زدایی درباره‌ی طول و عرض تحریم‌ها و آثاری که بر همه‌ی شئون حیات جمعی ایرانیان می‌گذارد قصد دارند آن را ابزاری کنند که از طریق آن پشت تحریم پنهان شوند تا نارسایی‌ها و کاستی‌ها و خطاهای فاحش آن‌ها نادیده گرفته شود. اگر خدایی ناکرده چنین چیزی وجود داشته باشد برای کشور ما می‌تواند بسیار خطرناک و پر هزینه باشد.

وی متذکر شد: وقتی شما گزارش رسمی آن طرف را مشاهده می‌کنید تقریبا همه‌ی گزارش‌ها تایید کننده‌ی جنگ اقتصادی است و از دل این جنگ اقتصادی کاملاً معلوم می‌شود که این‌ها در جستجوی هدف برانداز‌ی در ایران هستند. وقتی شما کتاب ریچارد نفیو را ملاحظه می‌فرمایید به وضوح می‌بینید تقریباً همه‌ی جهت‌گیری‌ها و ابزارهایی که این‌ها در اختیار می‌گیرند از اساس برای شدت بخشی به تخریب رابطه‌ی بین دولت و ملت در ایران اهتمام دارد. این را از یک سو از طریق به حداقل رساندن توانایی‌های حکومت ایران برای مواجه شدن با پیامدهای تحریم‌ها دنبال می‌کند و از سوی دیگر کاملاً معلوم هست که تلاش می‌کنند به تعبیر خودشان به نحوی به رخ بکشند که آنچه بر سر ملت و دولت در اثر تحریم‌ها دارد می‌آید نتیجه‌ی طرز برخورد‌هایی هست که در سطوح بالای کشور ما وجود دارد. برداشت من این است که باید در این زمینه به مقامات گرامی کشورمان هشدارهای صریح و بی‌پرده‌ای داده شود مبنی بر اینکه تا آنجا که بحث در حد رجزخوانی و مبارزه‌ی تبلیغاتی هست و هر چه دلشان می‌خواهد بگویند اما اگر به معنای غافل شدن از این باشد که آن‌ها دارند برای ما چه خوابی می‌بینند و ما باید چه برنامه‌ای داشته باشیم می‌تواند برای کشور ما خیلی خطرناک باشد.

این صاحب نظر اقتصاد توسعه در ادامه هشدار داد: جهت‌ گیری‌های کلیدی تحریم‌ها، عموماً جهت گیری‌هایی است که حتی اگر به براندازی هم منجر نشود بنیان‌های توسعه‌ای کشور را به شدت تخریب می‌کند. مطالعه‌ی آثاری که این‌ها منتشر کردند به وضوح نشان می‌دهد که این‌ها قصد دارند ضربه‌های مهلک و سهمگینی به بنیه‌ی تولید صنعتی مدرن در ایران وارد کنند، ضربه‌های بسیار سنگینی می‌خواهند به ظرفیت‌های خلق فرصت‌های شغلی مولّد ایجاد کنند، قصد دارند به هر طریقی که ممکن هست از طریق ترغیب ایران به اعمال سیاست‌های تورم زا و رکود آفرین نابرابری‌های شکنندگی آور را در ایران افزایش دهند و در این مسیر به طور مشخص در صفحات مختلف کتاب هنر تحریم‌ها ملاحظه می‌کنید که آگاهانه می‌گویند ما برنامه‌ای می‌ریزیم تا آن‌ها را به سمت تضعیف ارزش پول ملی بکشانیم و یک نوع آینده هراسی در ایران و در بین مردم ایجاد کنیم.

وی افزود: آن‌ها می‌گویند آگاهانه بستری می‌کنیم که ورود کالای لوکس و تجملی حتی در مقایسه با شرایط عادی در ایران بیشتر تشویق شود و از این طریق تفاوت نابرابری‌های ناموجه به رخ ندارها کشیده شود. همه‌ی تلاش‌های خودشان را روی این معطوف می‌کنند که صنعت ساخت در ایران هر چه امکان داشته باشد محدودیت‌های بیشتری تحمیل کنند. تصریح شده که باید اقتصاد ایران را به سمتی ببرند که هزینه‌های تأمین اعتبار مالی برای بنگاه‌های تولیدی ایران بالاتر و بالاتر برود و در این حال که مسیرهایی را برای اتلاف‌های ضد توسعه‌ای منابع ارزی کشور با می‌کنند هدف اصلی و راهبری آن‌ها این است که همه‌ی ظرفیت‌های دسترسی کشور به منابع ارزی را هم با اختلال‌های متنوع روبرو کنند.

وی افزود: نکته‌ی آخر بخش نفت در اقتصاد ایران است که برای آن‌ها یک بخش راهبردی تلقی می‌شود به این اعتبار که در شرایطی که سهل انگارهای غیر متعارف بیش از پانزده‌ ساله‌ی گذشته ضربه‌های مهلکی به توان تولیدی کشور زده، منابع ارزی یکی از مؤلفه‌های کلیدی ایجاد انعطاف برای مواجهه‌ی با شوک‌های گوناگون تلقی می‌شود و بنابراین یکی از کانون‌های اصلی توجه آن‌ها وارد کردن ضربه‌های هر چه سهمگین‌تر به امکان ارزآوری ایران از طریق صنعت نفت است و همه‌ی اجزاء و لوازم آن‌ مسئله را هم دنبال می‌کنند.

این استاد اقتصاد گفت: به شرحی که اشاره کردم در کوتاه مدت هیچ مسئله‌ای به اندازه‌ی آنچه که در بازار جهانی نفت می‌گذرد و آنچه قرار است بر بخش صدور نفت در ایران و فرآورده‌هایش تأثیر بگذارد، برای ایران تعیین کننده نیست. به نظر می‌رسد که این جنبه باید با دقت و توجه بیشتری مورد تأکید قرار گیرد.

اصلاحات نیوز