عبدل، عبدل پرتاب کن؛ پسر نوجوان با موهای طلایی بار دیگر فریاد می‌زند عبدل همین الان پرتاب کن! عبدل نوجوانی که ۱۷ ساله‌ به نظر می‌رسد با موهای فر و چهره سبزه رنگ به سرعت در بطری پلاستیکی کوکاکولا را محکم می‌کند و کمی بعد آن را به سمت نیروهای گارد ویژه در خیابان شانزه‌لیزه پرتاب می‌کند. خیابان پر از جلیقه‌زردهایی است که به وضعیت کنونی در فرانسه اعتراض دارند.

بطری پرتاب می‌شود و کمی بعد صدای مهیب بوم در فضا می‌پیچد. عبدل و دوستانش با جلیقه‌های زردشان عقب‌نشینی می‌‌کنند، اما رودرروی نیروهای گارد ویژه تا چشم کار می‌کند مردم با جلیقه‌های زرد پشت در پشت هم ایستاده‌اند و شعار می‌دهند، مکرون مکرون، استعفا استعفا. پلیس و نیروهای گارد ویژه اما نظاره‌گر این صحنه نیستند و با پرتاب گاز اشک‌آور معترضان را متفرق می‌کنند. هر از چندگاهی نیز نیروهای ضدشورش با شلیک گلوله پلاستیکی معترضانی را که قصد جلو آمدن و شکستن سد دفاعی پلیس را دارند، به عقب می‌رانند.‌

شانزه‌لیزه و خیابان‌های فرعی‌اش چهره روزهای معمولِ گذشته خود را ندارد، هر گوشه و کنارش آتشی برپاست، برندهای مشهور در و پنجره‌های شیشه‌ای خود را با چوب‌های ضخیم پوشانده‌اند. نمایشگاه‌های خودرو، محصولات خود را خارج کرده‌اند، ساختمان‌های مسکونی و هتل‌‌ها نیز در خیابان‌های فرعی در اصلی را چهار قفله بسته‌اند؛ اما برخی از مردم از پنجره آپارتمانشان نظاره‌گر حوادث درون خیابان هستند. موضوعی که خشم بسیاری از جلیقه‌زردها را به دنبال دارد و گاهی موجب مشاجره لفظی جلیقه‌زردها با مردم پشت پنجره می‌شود. جلیقه‌زردها مردم پشت پنجره را دعوت به حضور در خیابان می‌کنند و برخی آنها را هو می‌کنند. نوجوان، جوان، میانسال و پیر به میدان اعتراض آمده‌اند و در حالی که سرود ملی فرانسه را می‌خوانند و از اتحاد با هم سخن می‌گویند، یک صدا خواستار کناره‌گیری امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه هستند.

نبرد طبقاتی در پاریس

ساعت حدود ۲:۳۰ روز شنبه در پاریس است، دودهای سفید و سیاه از خیابان‌ شانزه‌لیزه و خیابان‌های فرعی‌اش در فضا پیچیده است. صدای بوم، بوم، بوم از هر گوشه و کنار به گوش می‌رسد، شانزه‌لیزه با آن ساختمان‌های به سبک گوتیک و مغازه‌های مجلل برندهای مختلف، کافه و رستوران‌‌های اعیانی‌اش حالا به صحنه جنگ تن به تن جلیقه‌زردها و پلیس و از سوی دیگر مشاجره مردم با جلیقه‌زردهایی تبدیل شده که با آنها همسو نیستند.

شهروندان فرانسوی که در اعتراضات سراسری علیه افزایش مالیات سوخت از روز ۱۷ نوامبر در خیابان‌ها و بزرگراه‌های شهرهای مختلف فرانسه شرکت می‌کنند خود را «جلیقه‌زرد» می‌نامند. جلیقه‌زرد، جلیقه‌ای به رنگ زرد شبرنگ است که طبق قوانین راهنمایی و رانندگی در فرانسه هر خودرو باید به آن مجهز باشد تا در صورت نقص فنی و توقف خودرو در میان بزرگراه، صاحب خودرو باید جلیقه زرد رنگ را بر تن کند. جلیقه‌زردها بیشتر شهروندانی هستند که با وجود داشتن کار و درآمد توانایی گذران زندگی خود را ندارند. هر چند این اعتراضات در ابتدا به منظور افزایش مالیات و قیمت سوخت صورت گرفته اما حالا دامنه آن وسیع‌تر شده و به مسائل معیشتی زندگی مردم گسترش یافته است.

اوج درگیری‌های چند هفته اخیر در فرانسه و پاریس نیز خیابان شانزه‌لیزه بوده است. برهمین اساس شانزه‌لیزه که از میدان کنکورد آغاز شده و به میدان شارل دوگل ختم می‌شود، از همه سو بسته است. نیروهای ضدشورش اسلحه‌های با گلوله پلاستیکی و گاز اشک‌آور را برشانه دارند، پشت سرشان نیز با ماشین‌های پلیس و آب‌پاش بسته شده است، تمام خیابان‌های ورودی به طاق نصرت یا طاق پیروزی نیز بسته است. کاخ الیزه نیز که در نزدیکی خیابان شانزه‌لیزه قرار دارد، توسط نیروهای ضدشورش و ماشین‌های زرهی محافظت می‌شود. معترضان سودای تصرف این کاخ را در سر دارند. صدای پرواز دائمی هلی‌کوپترها در آسمان و کنترل مسیر معترضان نیز حکایت از این دارد که نیروهای پلیس نیز نگران این موضوع هستند. معترضان اما به شوخی می‌گویند این آخر هفته بازدید از الیزه رایگان است.

هر چند خیابان شانزه‌لیزه یکی از معابر اصلی شهر پاریس برای گردهمایی مردم در موضوعات مختلف است؛ اما این بار صحنه اعتراضات در این خیابان و خیابان‌های اطرافش که محل استقرار قشر مرفه جامعه فرانسه است با دیگر مناطق پاریس تفاوت دارد. درواقع اعتراضات در این خیابان به صحنه نبرد طبقاتی تبدیل شده است. جلیقه‌زردها ابایی از آسیب به اموال قشر مرفه جامعه ندارند؛ به‌طوری که آنها در این خیابان و اطرافش آسفالت و سنگ‌فرش‌های کف خیابان را با استفاده از تابلوهای راهنمایی رانندگی تکه‌تکه می‌کنند تا به سمت پلیس پرتاب کنند، ماشین‌ها و سطل زباله‌ها را آتش می‌زنند و در و پنجره شیشه‌ای مغازه‌های بدون حفاظ را می‌شکنند و اجناس آن را غارت می‌کنند، گاردریل‌های فلزی کنار خیابان را کنده و به وسط خیابان آورده‌اند؛ تنش در خیابان اما به مشاجره میان جلیقه‌زردها و مردم نظاره‌گر در پنجره‌ها نیز رسیده است. معترضان مردم درون پنجره را بی‌عمل و سرمایه‌داران خواهان وضع موجود می‌دانند. اما در سایر مناطق همچون میدان Republic (یا همان جمهوری) و میدان باستیل (که شهروندان طبقه متوسط و متوسط رو به پایین در آن ساکن هستند) اعتراضات شکل مدنی‌تری دارد.

از آنجا که وضعیت اعتراضات در مناطق مختلف پاریس متفاوت است به همین دلیل این پرسش را با یکی از جلیقه‌زردهای حاضر در خیابان شانزه‌لیزه مطرح می‌کنم. او که زنی ۳۲ ساله است در پاسخ به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: گسترش اعتراض جلیقه‌زردها درواقع به دلیل شرایط اقتصادی حاکم بر فرانسه است. تضاد طبقاتی در فرانسه و به خصوص پاریس بیداد می‌کند. شما شاهد مردمی هستید که حقوق چند ماه شما را برای خرید یک کیف کوچک دستی هزینه می‌کنند و از سوی دیگر مردمی که قدرت تامین نیازهای اولیه زندگی خود را ندارند. به اعتقاد وی، شانزه‌لیزه نماد طبقه پولدار فرانسه است به همین دلیل معترضان در این بخش دلسوزی نسبت به اموال ندارند چرا که ضرر رساندن به اینجا فشار چندانی به طبقه ثروتمند وارد نمی‌کند. بسیاری از جوانان وضعیت زندگی خود را با مردمی که در این بخش ساکن هستند، مقایسه می‌کنند.

هر چند وی معتقد است که در تخریب‌های صورت گرفته در اینجا برخورد پلیس و بستن و محاصره خیابان‌ها نیز موثر بوده است.

دولت فرانسه قصد دارد از ابتدای سال آینده میلادی مالیات بر هر لیتر گازوئیل را ۵/ ۶ و هر لیتر بنزین ۹/ ۲ سنت افزایش دهد. جلیقه‌زردها که عمدتا جزو طبقه متوسط فرانسه هستند، در ابتدا به افزایش قیمت‌ بنزین، گازوئیل و مالیات بر آن اعتراض داشتند. اما آنها در چهارمین هفته از تجمعات خود خواهان تغییر دولت و بهبود وضعیت معیشتی طبقه متوسط هستند. آن‌گونه که از صحبت‌های جلیقه‌زردها به نظر می‌رسد، دیگر خواسته آنها تنها جلوگیری از افزایش قیمت سوخت مصرفی وسایل حمل و نقل نیست بلکه تغییر دولت و سیاست‌های اقتصادی کشورشان است. هر چند دولت فرانسه هفته گذشته از طرح افزایش مالیات بر قیمت سوخت عقب نشینی کرد اما این موضوع نیز نتوانسته معترضان را آرام کند، چرا که حالا انتظارات و خواسته‌های معترضان نیز ابعاد و شکل جدیدتری به خود گرفته است، آنها در حال حاضر به کاهش قدرت خرید، درآمد پایین و از همه مهم‌تر لیبرال شدن سیاست‌های اقتصادی دولت اعتراض دارند. سیاست‌هایی که به عقیده جلیقه‌زردها موجب حمایت هر چه بیشتر از ثروتمندان شده و در این میان فشار مضاعفی را به طبقه متوسط و متوسط رو به پایین وارد کرده است. تغییر قانون کار با دستور هیات دولت و بدون رای مجلس نمایندگان، حذف مالیات بر دارایی و کاهش کمک‌های نقدی برای اجاره‌بهای خانه‌های اجتماعی و سخت‌تر شدن شرایط پذیرش و پولی شدن دانشگاه‌های دولتی موجب شده شهروندان فرانسوی امانوئل مکرون را رئیس‌جمهوری طبقه سرمایه‌دار بدانند.

یکی از جلیقه‌زردهای معترض به وضعیت معیشتی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه از اواسط ماه دیگر پولی ندارد که بتواند هزینه زندگی‌‌اش را با آن پرداخت کند، می‌گوید بیشتر در اواخر هفته خرید می‌کند که فروشگاه‌ها قیمت محصولات فاسدشدنی خود را کاهش می‌دهند اما با این اوصاف نیز درآمد یک هزار و ۶۰۰ یورویی‌‌اش کفاف هزینه‌های زندگی شان را نمی‌دهد. وی با بیان اینکه وضعیت معیشتی در فرانسه با سال ۲۰۰۴ یا ۲۰۰۸ تغییرات جدی کرده و هزینه‌ها افزایش قابل توجهی داشته است، خواستار افزایش حقوق پایه در فرانسه است.حقوق پایه در فرانسه یک هزار و ۲۰۰ یورو است که با کاهش برخی هزینه‌ها یک هزار و ۱۰۰ یورو به حساب کارمندان واریز می‌شود. این میزان حقوق برای ۳۵ ساعت کار در هفته است. بسیاری از جلیقه‌زردها حقوق مشابه و حتی کمتری دارند.

آخرین مشاهدات در عصر یکشنبه نشان می‌دهد با اینکه جلیقه زردها برنامه‌ای برای تظاهرات در روز یکشنبه نداشتند اما همچنان فضای امنیتی در تمام مسیرهای منتهی به کاخ الیزه حاکم است وهرچه هوا به سمت تاریکی می‌رود برتعداد نیروهای ضد شورش افزوده می‌شود؛ حتی در مناطق توریستی نیز تعداد انگشت‌شماری از مغازه‌ها فعالیت‌شان را از سرگرفته‌اند.معترضان اعلام می‌کنند اعتراضات تا سرنگونی دولت مکرون ادامه می‌یابد.

انقلاب چهارم

جلیقه‌زردها سرود ملی فرانسه را می‌خوانند و پرچم کشورشان را در آسمان به چرخش درمی‌آورند. برخی از پرچم‌ها به انقلاب‌های گذشته فرانسه اشاره دارد. روی زمینه آبی انقلاب ۱۷۸۹و انقلاب ۱۸۴۸، بخش سفید شبه انقلاب ۱۹۶۸ و بخش قرمز که به نظر هشداری برای دموکراسی در فرانسه است به سال ۲۰۱۸ اشاره شده است. جلیقه‌زردهای معترض اعتراضات چهار هفته خود را انقلاب چهارم می‌دانند. هر چند آنها یک سال و نیم پیش با رای حداقلی خود به شعار «نه چپ، نه راست» امانوئل مکرون رای دادند اما امروز با سنگین شدن وزنه سیاست‌های لیبرالی و به گفته آنها دست راستی مکرون خواهان انقلاب جدیدی در فرانسه هستند تا حکومت کنونی که متعلق به بخش اقلیت جامعه فرانسه است را برکنار کنند. آنها خواستار بازتعریف قوانین مجلس، دولت و حتی احزاب درون کشور هستند.

در این میان اما مردمی نیز هستند که با خواسته جلیقه‌زردها موافق نیستند. موضوعی که در بحث‌های کنار خیابان‌های فرعی میان جلیقه‌زردها و شهروندان دیگر قابل مشاهده است. این دسته که تعدادشان بسیار نیست، حرکت جلیقه‌زردها را موجب برهم زدن نظم عمومی می‌دانند. به اعتقاد آنها فرانسه در پیچ دشواری قرار دارد و سیاست مکرون برای برداشتن مالیات بر درآمد موجب می‌شود بسیاری از ثروتمندان فرانسوی که سرمایه خود را به کشورهای دیگر برده‌اند، بازگردند. این دسته فرار سرمایه از فرانسه را یکی از عوامل اصلی افزایش بیکاری عنوان می‌کنند. این صحبت‌ها را پیرمرد دوچرخه‌سواری به جوانان بیست و اندی ساله در خیابان شارل دو گل می‌گفت، هر چند پیرمرد تک و تنها در دایره این جوانان فریاد می‌زد تا صدایش شنیده شود اما جوانان خشمگین در نهایت با هو کردنش او را راهی کردند. تغییر در همه ابعاد زندگی، فصل مشترک ۸ هزار نفری است که روز شنبه به خیابان‌های پاریس آمدند؛ اینکه سرنوشت اعتراض جلیقه‌زردها و آینده پیش روی آنها چه خواهد شد، مشخص نیست. اما در صورتی که آنها بتوانند به موفقیت دست پیدا کنند به نظر می‌رسد دولت باید تن به تغییرات اساسی در سیستم سیاسی و اقتصادی فرانسه بدهد. سیستمی که بنابر قانون اساسی آن بر سه شعار عدالت، آزادی و برابری تاکید دارد و به نوعی به سنت اصلی زندگی فرانسوی‌ها تبدیل شده است؛ موضوعی که شهروندان فرانسوی نیز به آن باور دارند اما معتقدند، در حال‌حاضر این سه شعار در زندگی‌شان آنچنان که باید دیده نمی‌شود.
صدیقه محمودی
دنیای اقتصاد