نوشتهٔ آتول چاندرا – ویجی پراشاد
بخشی از روند بازسازی جبههٔ آزادی‌بخش خلق شامل طرد سکتاریسم [خودمحوری] چپ‌روانه در آن حزب بوده است. این حزب برای شکل‌گیری ائتلاف قدرت ملی خلق (NPP) متشکل از بیست و یک گروه چپ و چپِ میانه کوشید. برنامهٔ مشترک این ائتلاف شامل مقابله با فساد و سیاست‌های صندوق بین‌المللی پول در ارتباط با بدهکار شدن کشور و تحمیل ریاضت اقتصادی به مردم سری‌لانکا است. به‌رغم وجود تفاوت‌نظرهای جدّی میان برخی از تشکیلات عضو این ائتلاف، همهٔ آنها به یک برنامهٔ حداقل مشترک در عرصهٔ سیاست‌گذاری و سیاست متعهد شده‌اند.
روز ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۴ [اول مهر ۱۴۰۳]، ستاد انتخابات سری‌لانکا اعلام کرد که آنورا کومارا دیسانایاک، نامزد ”ائتلاف قدرت ملی خلق ”(NPP) به رهبری حزب جاناتا ویموکتی پرامونا (JVP، [جبههٔ آزادی‌بخش خلق])، در انتخابات ریاست‌جمهوری آن کشور پیروز شده است. دیسانایاک که از سال ۲۰۱۴ رهبری حزب چپ‌گرای JVP را به عهده داشت است توانست ۳۷ نامزد دیگر از جمله رئیس‌جمهور کنونی رانیل ویکرمسینگ از حزب ملی متحد (UNP) و نزدیک‌ترین رقیبش ساجیت پرماداسا از حزب ساماگی جانا بالاوگایا [UPP، قدرت خلق متحد] را شکست دهد. حزب‌های کهنه‌کاری که معمولاً بر سیاست سری‌لانکا تسلط داشته‌اند- مانند سری‌لانکا پودوجانا پرامونا (SLPP، [جبههٔ خلق سری‌لانکا] و حزب ملی متحد- اکنون در رقابت‌ها فاصلهٔ زیادی با دیگران دارند. با این حال، این حزب‌ها هنوز بر پارلمان سری‌لانکا تسلط دارند (SLPP صاحب ۱۴۵ کرسی از ۲۲۵ کرسی پارلمان است، ضمن آنکه UNP نیز یک کرسی دارد). جبههٔ آزادی‌بخش خلق (JVP) دیسانایاک فقط سه کرسی در پارلمان دارد.
پیروزی دیسانایاک و نُهمین رئیس‌جمهور سری‌لانکا شدن رخداد مهمی است. نخستین بار است که حزبی از جریان سابقه‌دار مارکسیستی در آن کشور در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز می‌شود. دیسانایاک، که در سال ۱۹۶۸ [۱۳۴۷] به دنیا آمده و در آن کشور با حروف اول نامش AKD از او نام برده می‌شود، از میان طبقهٔ کارگر در سرزمین‌های شمالی سری‌لانکا، دور از پایتخت کلمبو، برخاسته است. جهان‌بینی او از دورهٔ رهبری‌اش در جنبش دانشجویی سری‌لانکا و نقشی که به‌مثابهٔ کادر حزبی در جبههٔ آزادی‌بخش خلق داشت شکل گرفت. دیسانایاک در سال ۲۰۰۴ به پارلمان راه یافت، یعنی زمانی که حزب او با چاندریکا کوماراتونگا- رئیس‌جمهور کشور از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۵ و دختر نخستین نخست‌وزیر زن جهان (سیریماوو باندارانایکه)- ائتلاف کرد. دیسانایاک وزیر کشاورزی، زمین، و دامداری در کابینهٔ کوماراتونگا بود، سمتی که در آنجا توانست شایستگی‌اش را در مقام مدیر دولتی نشان دهد و توجه مردم را به بحث دربارهٔ اصلاحات ارضی جلب کند (که احتمالاً موضوعی است که او در مقام رئیس‌جمهور نیز به آن خواهد پرداخت). تلاش او برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۹ ناموفق ماند، اما آن شکست نه دیسانایاک را از این تلاش باز داشت و نه ائتلاف قدرت ملی خلق (NPP) را.
آشفتگی اقتصادی
در سال ۲۰۲۲، بر اثر اعتراض‌هایی که با تصرف کاخ ریاست‌جمهوری و خروج عجولانهٔ رئیس‌جمهور گوتابایا راجاپاکسا به اوج رسید، شهر کلمبو- پایتخت سری‌لانکا- به لرزه درآمد. انگیزه این اعتراض‌های مردمی کاهش سریع امکانات اقتصادی مردم بود که با کمبود کالاهای اساسی از جمله مواد خوراکی، سوخت، و دارو مواجه بودند. به‌علاوه، سری‌لانکا نتوانست بدهی‌های خارجی‌اش را به‌موقع پرداخت کند و در عمل دچار ورشکستگی شد. رانیل ویکرمسینگ به‌جای تلاش برای تأمین رضایت معترضان، با گرایش نولیبرالی و طرفدار غربی که داشت ریاست‌جمهوری را به دست گرفت تا دورهٔ شش سالهٔ راجاپاکسا را که از سال ۲۰۱۹ آغاز شده بود ادامه دهد.
در دورهٔ ریاست‌جمهوری نیم‌بند و بی‌اثر ویکرمسینگ به هیچ‌یک از مسائل اساسی معترضان رسیدگی نشد. او در سال ۲۰۲۳ به صندوق بین‌المللی پول (IMF) مراجعه و درخواست یک کمک مالی ۲٫۹ میلیارد دلاری کرد (این هفدهمین بار از سال ۱۹۶۵ بود که صندوق بین‌المللی پول به سری‌لانکا وام می‌داد). حاصل و پیامد این درخواستِ وام حذف یارانهٔ اقلامی مانند آب و برق و گاز و دو برابر شدن نرخ مالیات بر ارزش افزوده و رساندن آن به ۱۸درصد بود. و البته بار مالی این بدهی به دوش طبقهٔ کارگر سری‌لانکا افتاد و نه وام‌دهندگان خارجی.
اکنون دیسانایاک گفته است که می‌خواهد این معامله را برعکس کند، در مورد شرایط توافق دوباره مذاکره کند، بار بیشتری از هزینهٔ وام را بر دوش وام‌دهندگان خارجی بگذارد، آستانهٔ معاف شدن از مالیات بر درآمد را افزایش دهد، و شماری از کالای ضروری (مواد خوراکی و مراقبت‌های بهداشتی و درمانی) را از افزایش مالیات معاف کند. اگر دیسانایاک بتواند این کارها را بکند و اگر با جدیّت بتواند فساد نهادینه‌شده در کشور را از بین ببرد، اثری جدّی بر سیاست سری‌لانکا خواهد گذاشت که سال‌ها گرفتار جنگ هراسناک داخلی و خیانت‌های قشر ممتاز سیاسی آن کشور بوده است.
حضور یک حزب مارکسیستی در کاخ ریاست‌جمهوری
جبههٔ آزادی‌بخش خلق (JVP) حزبی انقلابی است که در سال ۱۹۶۵ با اعتقاد به مارکسیسم-لنینیسم تأسیس شد. این حزب به رهبری روهانا ویجویرا (۱۹۴۳-۱۹۸۹) دو بار دست به قیام مسلحانه علیه نظامی زد که آن را ناعادلانه، فاسد، و ستیزه‌گر تلقی می‌کرد: یک بار در سال ۱۹۷۱ [۱۳۵۰] و بار دوم از سال ۱۹۸۷ تا ۱۹۸۹ [۱۳۶۶ تا ۱۳۶۸]. هر دو قیام به‌طرز وحشیانه‌ای سرکوب و منجر به کشته شدن هزاران نفر، از جمله ترور ویجویرا شد. پس از سال ۱۹۸۹، جبههٔ آزادی‌بخش خلق از مبارزهٔ مسلحانه دست کشید و وارد عرصهٔ سیاسی دموکراتیک شد. پیش از دیسانایاک، رهبر این حزب سوماوانسا آمراسینگ (۱۹۴۳-۲۰۱۶) بود که پس از کشته شدن رهبران اصلی حزب در اواخر دههٔ ۱۹۸۰ [۱۳۶۰] توانست حزب را بازسازی کند. دیسانایاک در دورهٔ رهبری‌اش هدف شکل دادن به یک حزب سیاسی چپ را پیش برد که در عرصه‌های انتخاباتی و اجتماعی از سیاست‌های سوسیالیستی هواداری می‌کرد. رشد چشمگیر این حزب حاصل تلاش‌های نسل دیسانایاک است که بیست سال جوان‌تر از بنیادگذاران حزب است. این نسل توانسته است ایدئولوژی حزب را به میان بخش‌های بزرگی از طبقهٔ کارگر، دهقانان، و تهی‌دستان سری‌لانکا ببرد. با توجه به تمایل برخی از رهبران حزب به لغزش به سمت ناسیونالیسم سینهالی [قوم اصلی کشور سری‌لانکا]، به‌ویژه در مورد نحوهٔ برخورد دولت با شورش‌های به‌رهبری ببرهای آزادی‌خواه تامیل ایلام، اکنون در مورد رابطهٔ حزب با جمعیت اقلیت تامیل پرسش‌هایی مطرح است که باید به آنها پاسخ داده شود.
موفقیت‌های شخصی دیسانایاک به‌دلیل صداقت او بوده است که در تضاد کامل با فساد و خویشاوندسالاری قشر صاحب امتیاز آن کشور است. همچنین، موفقیت‌های او به این دلیل بوده که نخواسته است سیاست سری‌لانکا را با معیارهای تفاوت‌های قومی تعریف و تثبیت کند.
بخشی از روند بازسازی جبههٔ آزادی‌بخش خلق شامل طرد سکتاریسم [خودمحوری] چپ‌روانه در آن حزب بوده است. این حزب برای شکل‌گیری ائتلاف قدرت ملی خلق (NPP) متشکل از بیست و یک گروه چپ و چپِ میانه کوشید. برنامهٔ مشترک این ائتلاف شامل مقابله با فساد و سیاست‌های صندوق بین‌المللی پول در ارتباط با بدهکار شدن کشور و تحمیل ریاضت اقتصادی به مردم سری‌لانکا است. به‌رغم وجود تفاوت‌نظرهای جدّی میان برخی از تشکیلات عضو این ائتلاف، همهٔ آنها به یک برنامهٔ حداقل مشترک در عرصهٔ سیاست‌گذاری و سیاست متعهد شده‌اند. این برنامه ریشه در الگویی اقتصادی دارد که خودکفایی، صنعتی شدن، و اصلاحات ارضی را در اولویت قرار می‌دهد. جبههٔ آزادی‌بخش خلق، نیروی پیشرو اصلی در ائتلاف قدرت ملی خلق، برای ملی کردن بخش‌هایی خاص (به‌ویژه آب و برق و تأمین انرژی) و بازتوزیع ثروت ملی از راه دریافت مالیات تصاعدی و افزایش بودجهٔ خدمات اجتماعی تلاش فراوانی کرده است. پیام ائتلاف سیاسی ”قدرت ملی خلق ”در مورد ضرورت تأمین استقلال اقتصادی مورد توجه مردم سری‌لانکا قرار گرفته است که مدت‌هاست بین آنها با معیار خطوط قومی تفرقه انداخته‌اند.
باید صبر کرد و دید که آیا دیسانایاک خواهد توانست این برنامهٔ استقلال اقتصادی را با موفقیت اجرا کند یا نه. با این حال، پیروزی او بی‌شک نسل جدیدی را تشویق کرده است که جان و نفس تازه‌ای بگیرد و احساس کند که می‌تواند کشورش را فراتر از برنامه‌های نفس‌گیر صندوق بین‌المللی پول ببرد و تلاش کند که سری‌لانکایی بسازد که الگویی برای دیگر کشورهای جنوب جهانی باشد.
از: کانترپانچ، ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴ [۶ مهر ۱۴۰۳]
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۲۱۸، ۱۶ مهر ۱۴۰۳