سخنان عباس عراقچی درباره احتمال اخراج مهاجران افغانستانی از ایران، با واکنش‌ دولت افغانستان مواجه شد و کابل از ایران خواست در قبال مهاجران افغانستانی مسئولانه عمل کند. سیاستمداران افغانستان هم در این باره اظهار نظر کردند.

محمود صیقل، نماینده پیشین افغانستان در سازمان ملل متحد هم به شبکه طلوع نیوز گفته است که ایران نباید روابطش با افغانستان را قربانی روابط جهانی و بین‌المللی خود کند. مقامات افغانستان همچنین تاکید کردند که موضوع مهاجران و تحریم‌های آمریکا علیه ایران دو بحث جداگانه هستند.

در باره اظهارات عراقچی، سایت یورونیوز نوشت: عباس عراقچی، معاون وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران روز گذشته و در واکنش به آن چه که کوتاهی اروپا در عمل به تعهداتش در قبال برجام تعبیر کرد، تهدید کرد که اگر فروش نفت‌‍ ایران به صفر برسد ممکن است جمهوری اسلامی از «برادران و خواهران افغانستانی بخواهد ایران را ترک کنند.» تهدید ضمنی اروپا به به راه انداختن بحران جدید در حوزه مهاجرت در شرایطی است که ادعاهای عراقچی در مورد تعداد مهاجران افغان، میزان حضور آنها در بازار کار ایران و هزینه‌ای که به دولت تحمیل می‌کنند، بحث برانگیز شده است. سازمان بین‌الملی مهاجرت ژانویه گذشته اعلام کرد، طی سال ۲۰۱۸ میلادی و در پی افزایش نرخ تورم در ایران و وخامت اوضاع اقتصادی این کشور بیش از ۷۷۳ هزار پناهجوی افغان به کشورشان بازگشته‌اند.

پیش‌تر آژانس پناهجویان سازمان ملل متحد نیز شمار پناهجویان افغان ثبت شده در ایران را حدود ۱ میلیون نفر اعلام کرده بود. ایران سالانه حدود ۲۰۰ میلیون دلار کمک مالی برای تامین نیازهای اساسی پناهجویان افغان از طریق آژانس پناهجویان سازمان ملل، اتحادیه اروپا و سازمان‌های خیریه بین‌المللی دریافت کرده است. اما دولت ایران مدعی بوده است که افزون بر گزارش رسمی نهادهای بین‌المللی، بین ۱.۵ تا ۲ میلیون مهاجر غیرقانونی افغان در ایران زندگی می‌کنند. بر این اساس، ایران تاکید دارد که کمک‌های مالی دریافتی این کشور تنها جوابگوی ۳ درصد هزینه‌های پذیرایی از مهاجران افغان بوده است.

عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران اعلام کرده که هزینه سالانه حضور ۳ میلیون مهاجر افغان در ایران ۸ میلیارد دلار است. فارغ از این که حضور ۳ میلیون مهاجر افغان در ایران با استناد به آمار رسمی پیشین چندان همخوانی ندارد، با احتساب نرخ ۱۵ هزار و ۶۵۰ تومانی دلار آمریکا، ادعای آقای عراقچی به این معناست که دولت ایران ماهانه بیش از ۳.۵ میلیون تومان برای هر پناهجوی افغان هزینه می‌کند. این رقم ۱۳.۵ برابر سرانه‌ای است که آژانس پناهجویان سازمان ملل برای تامین نیازهای تغذیه، بهداشت و درمان، آموزش و اسکان هر پناه‌جوی افغان در نظر گرفته بود.

اما آغاز اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در روزهای پایانی سال ۲۰۱۰ میلادی، رشد قیمت حامل‌های انرژی هزینه زندگی در ایران را افزایش داد. عدم پرداخت یارانه نقدی به مهاجران افغان موجب شد تا شرایط زندگی آنها در ایران دشوارتر شود. با تشدید تحریم‌های مالی، تجاری و نفتی غرب علیه ایران، ارزش برابری ریال روند نزولی به خود گرفت. به طوری که از دوازده هزار و ۲۶۰ ریال در اوایل سال ۱۳۹۱ به ۱۵۶ هزار و ۵۰۰ ریال در برابر دلار آمریکا رسیده است. تحت تاثیر این روند در حال حاضر هر افغانی در مقابل ۲ هزار ریال مبادله می‌شود. رخدادی که توجیه اقتصادی کار کردن در ایران را برای آن دسته از مهاجرانی که با هدف تامین مالی خانواده مستقر در افغانستان به ایران می‌آمدند را از میان برده است.

کارگرانی که از سال ۱۹۷۹ و همزمان با ورود اولین گروه مهاجران افغان به ایران، به ایفای نقش فعال در بازار کار امور عمرانی پرداختند و خلاء داوطلبان کم مشاغل سخت را با دریافت دستمزدهای پایین پر کردند. با این وجود، در ماه نوامبر سال ۲۰۱۲ میلادی، دولت ایران طی مصوبه‌ای به وزارت کشور اجازه داد تا ظرف ۳ سال نسبت به اخراج مهاجران غیرقانونی افغان اقدام کند. این مصوبه در عمل شرایط را برای دریافت اجازه کار دشوار کرد. با این وجود عراقچی اعلام کرد که افغان‌ها دو میلیون فرصت شغلی را در بازار ایران اشغال کرده‌اند و سالانه تا رقم پنج میلیارد یورو از ایران خارج می‌کنند.

هر چند که اشتغال به کار ۲ میلیون افغان نیز با آمار رسمی موجود چندان همخوانی ندارد ولی خروج سالانه ۵ میلیارد یورو از ایران به این معناست که بر پایه نرخ ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومانی یورو، هر کارگر افغانی ماهانه حدود ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان پس‌انداز دارد. رقمی که با توجه به شرایط اقتصادی ایران تحقق آن بسیار دشوار به نظر می‌رسد. این در حالی است که افغانستان طی سال‌های اخیر مامنی برای اقتصاد تحت تحریم ایران بوده است. بر پایه تازه‌ترین آمار سازمان توسعه تجارت ایران، افغانستان طی سال ۱۳۹۷ به چهارمین مقصد صادرات کالاهای ایرانی بدل شده است.

بر این اساس، طی سال گذشته خورشیدی نزدیک به ۳ میلیارد دلار کالای ایرانی به بازار افغانستان صادر شده و مرز این کشور به عنوان یکی از مبادی اصلی ورود چمدانی دلار آمریکا به ایران مطرح شده است. البته همواره اختلاف‌هایی در مورد آب‌های مرزی، قاچاق مواد مخدر و کالا و نیز دیپلماسی ایران در مورد شرایط سیاسی افغانستان و نحوه برخورد تبعیض‌آمیز با مهاجران میان دو کشور مطرح بوده ولی آن چه که پس از ۴۰ سال مانع اصلی ادامه حضور افغان‌ها در ایران است، دشوارتر شدن شرایط کار و معیشت در ایران به شمار می‌رود. بنابراین تهدید مهاجران افغان به اخراج از ایران به دلیل فشار تحریم‌های اقتصادی آمریکا از سوی معاون وزیر خارجه ایران پیش از اجرایی شدن به صورت گام به گام رخ داده و در حال اجراست.

۷۲۱ هزار مهاجر افغان در سال جاری از ایران رفتند

سازمان بین‌المللی مهاجرت گزارش داد که بیش از ۷۲۱ هزار مهاجر افغان در سال جاری میلادی به صورت داوطلبانه از ایران به افغانستان بازگشته و یا اخراج شده‌اند.

عراقچی در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما گفته بود:

ما در ۴۰ سال گذشته میزبان برادران از افغانستان، عراق و آذربایجان و … بودیم و ملت ایران سخاوتمندانه از آنها پذیرایی کردند. همین الان بیش از سه میلیون افغان در ایران حضور دارند، بیش از دو میلیون فرصت شغلی را برادران خوب افغان در ایران اشغال کرده‌اند و سه تا پنج میلیارد یورو در سال از کشور ما خارج می‌کنند.

حدود ۴۶۸ هزار دانش آموز افغان در مدارس ایران به صورت رایگان تحصیل می‌کنند و هر دانش آموز در سال به صورت متوسط برای ما ۶۰۰ یورو هزینه دارد. از خدمات درمانی بهره‌مند می‌شوند، برادران و خواهران ما هستند و با کمال میل پذیرای آنها هستیم، ولی برای ما هزینه دارد. سوبسیدها و …، نوش جانشان هر چقدر بتوانیم ادامه خواهیم داد.

ولی وقتی تحریم‌های آمریکا اثر کند و منابع مالی ایران محدود شود و درآمدهای نفتی ما کم شود که البته موفق نخواهند شد و فروش نفت ما به صفر نخواهد رسید.

اما آمریکایی‌ها باید بدانند وقتی این سیاست‌ها را اجرا کنند، ایران مجبور است سیاست‌های ویژه‌ای را برای اقتصاد خود اتخاذ کند و ممکن است یک روزی به نقطه‌ای برسیم که نتوانیم هزینه‌ها را تأمین کنیم و در آن صورت ممکن است از برادران و خواهران افغان خواهش کنیم که لطفا ایران را ترک کنند. به کشور خودشان برمی‌گردند، به کشورهای دیگری خواهند رفت، طبیعتا انتخاب با خودشان است.

نمی‌خواهم تنش یا نگرانی در بین اتباع افغان ایجاد کنم، ولی می‌خواهم صحنه را ترسیم کنم. اگر آمریکا بخواهد به سیاست تحریم ادامه دهد، ما در موقعیتی قرار می‌گیریم که ممکن است مجبور شویم، به لحاظ انسانی نمی‌خواهیم چنین کنیم و تا جایی که مجبور نشویم انجام نخواهیم داد، ولی اگر مجبور شویم مسئولیت آن به عهده آمریکا و کشورهای دیگر خواهد بود.

بهارنیوز