ابتکار مصر برای تشکیل یک نیروی دفاعی مشترک عربی در نشست دوحه با مخالفت قطر و امارات – و همچنین مداخله آمریکا – ناکام ماند؛ رخدادی که شکاف‌های عمیق جهان عرب بر سر نحوه مقابله با اسرائیل را آشکار کرد.
به گزارش ایسنا، نشریه انگلیسی در مقاله‌ای با عنوان «رد پیشنهاد مصر برای تشکیل ناتوی عربی در نشست دوحه»، به‌طور مشروح به اختلافات سیاسی در نشست دوحه بر سر ابتکار مصر برای ایجاد یک اتحاد نظامی مشترک عربی پرداخته و از شکست این طرح خبر داده است.
پایگاه تحلیلی «میدل‌ایست آی» در این مقاله یادآور شده است که مخالفان اصلی طرح مصر در واقع قطر و امارات متحده عربی بوده‌اند، مسأله‌ای که شکاف‌های عمیقی در خصوص امنیت منطقه و شیوه مواجهه با تهدید اسرائیل را آشکار کرده است.
پیشنهاد مصر و واکنش اولیه
میدل‌ایست‌آی تأکید کرده که طرح مصر ذیل «پیمان دفاع مشترک و همکاری اقتصادی ۱۹۵۰» ارائه شده است. یک دیپلمات ارشد مصری توضیح داده که هدف، ایجاد یک نیروی واکنش سریع برای دفاع از کشورهای عضو در برابر تهدیدات خارجی، «به‌ویژه اسرائیل» است. به گفته همین مقام، وزیر خارجه مصر این پیشنهاد را رسماً به همتایان عربی خود ارائه و آن را اقدامی دفاعی برای کاهش وابستگی به قدرت‌های خارجی معرفی کرد.
این مقاله خاطرنشان می‌کند که بلافاصله بر سر موضوع رهبری چنین ائتلافی، اختلاف پدید آمده است. مصر با اتکا به تجربه نظامی خود اصرار داشته که باید در رأس باشد، در حالی‌که عربستان نیز خواستار فرماندهی بوده است. در عین حال، به روایت مقاله، مخالفت اصلی از سوی قطر و امارات صورت گرفت که مانع پیشبرد این طرح شدند.
پایگاه انگلیسی اضافه می‌کند که اندکی پس از این نشست، عربستان سعودی یک پیمان دفاعی دوجانبه با پاکستان امضا کرد. این تحول، به گفته مقاله، بازتاب نگرانی‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس از میزان تمایل آمریکا به مهار تجاوزات اسرائیل است.
میدل‌ایست آی همچنین نوشته است که «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر پس از مخالفت با طرح قاهره، «به‌شدت سرخورده» شده و دوحه را ترک کرده است.
نفوذ آمریکا و فشارهای پشت‌پرده
یک دیپلمات ارشد دیگر مصری به میدل‌ایست‌آی گفته است که نفوذ آمریکا عامل تعیین‌کننده در این نشست بود. یک هیئت قطری حامل پیام‌هایی از واشنگتن به کشورهای عربی بازگشته و تأکید کرده است که نباید هیچ تصمیمی علیه اسرائیل اتخاذ شود.
به گفته این مقام، آمریکایی‌ها وعده دادند که رئیس‌جمهور ایالات متحده بحران را مدیریت کرده و نخست‌وزیر اسرائیل را از حملات مشابه علیه کشورهای خلیج فارس بازمی‌دارد. میدل‌ایست آی همچنین افزوده که امارات به‌شدت از این موضع حمایت کرده است.
این موضع، کشورهای عربی دیگر را در تنگنا قرار داده است. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که هرگونه اقدام مستقیم علیه اسرائیل بی‌فایده است و بهترین راه، فشار آمریکا بر تل‌آویو برای آتش‌بس در غزه خواهد بود. بخش عمده این رایزنی‌ها، میان وزرای خارجه کشورهای خلیج و وزیر امور خارجه مصر در حاشیه نشست و پشت درهای بسته انجام شد.
این رسانه تأکید کرده که بیانیه پایانی نشست، حمله اسرائیل به دوحه را محکوم کرده، اما این محکومیت به اقدامات ملموس نرسید.
واکنش‌ها و تحلیل‌ها
میدل‌ایست آی به نقل از یک تحلیلگر سیاسی برجسته نوشته که رد پیشنهاد مصر، شکاف‌های عمیق جهان عرب در زمینه مواجهه با اسرائیل را آشکار کرده است. این مقاله تصریح کرده که برای مصر، نتیجه این نشست یک عقب‌گرد جدی محسوب می‌شد. السیسی امید داشت مصر را به‌عنوان رهبر دفاع عربی و اسلامی مطرح کند، اما این نشست بدون تعهدات قاطع به پایان رسید.
رسانه انگلیسی همچنین گزارش داده که السیسی برای نخستین بار از زمان روی‌کارآمدن در ۲۰۱۴، اسرائیل را «دشمن» توصیف کرد؛ اقدامی که ناشی از نگرانی‌های شدید قاهره در خصوص تهدیدات حمله به رهبران حماس در مصر و احتمال آوارگی فلسطینیان به شمال صحرای سینا صورت گرفت.
میدل‌ایست آی همچنین به پیشینه تاریخی پیمان دفاع مشترک و همکاری اقتصادی ۱۹۵۰ اشاره کرده است. این پیمان با هدف اتحاد امنیتی و اقتصادی اعراب بر پایه اصل «حمله به یک عضو، حمله به همه است» امضا شد. اما به دلیل رقابت‌های سیاسی و تضاد منافع، کارایی چندانی نداشت.
به نوشته پایگاه تحلیلی انگلیسی، در سال ۲۰۱۵ نیز مصر کوشید در نشست «شرم‌الشیخ» این پیمان را احیا کرده و نیروی نظامی متحد عربی را تشکیل دهد، اما بار دیگر اختلافات بر سر رهبری و تأمین مالی مانع شد.
این مقاله نتیجه گرفته که شکست‌های پی‌درپی، نشانگر دشواری دیرینه در ایجاد انسجام نظامی عربی است. در عین حال، مصر نخستین کشور عربی بود که در ۱۹۷۹ با اسرائیل پیمان صلح امضا کرد، اما افکار عمومی مصر همچنان این رژیم را دشمن می‌دانند.
میدل‌ایست‌آی در گزارشی اختصاصی در ۱۲ سپتامبر نیز فاش کرده بود که مصر طرح اسرائیل برای ترور رهبران حماس در خاک خود را کشف کرده و به تل‌آویو هشدار داده است. این موضوع نگرانی‌های امنیتی مصر را تشدید کرده و به ابتکار دفاعی اخیر قاهره فوریت بیشتری بخشید.
