در نخستین روز سال نو میلادی ۲۰۲۱/ ۱۲ دی‌ماه ۹۹، انقلاب کوبا ۶۲ سال را پشت سر گذاشت. انقلاب سوسیالیستی به‌دست گروهی از افراد بسیار پرشور و پایبند به رهبری فیدل کاسترو و چه‌گوارا و شماری از مبارزان برجسته در این کشور کوچک جزیره‌ای در دریای کاراییب در سال ۱۳۳۷ به‌پیروزی رسید. از آن هنگام این کشور در تلاش است تا جامعه‌ای برابر‌طلب و برخوردار از زندگی‌ای مرفه برای همه و بدون بهره‌کشی بنا سازد. کوبا در شش دهه گذشته، توانسته است از تاخت و تاز پیوسته امپریالیستی جان سالم به‌در برد و همبستگی‌ای نیرومند را بین شهروندانش پی‌ریزی کند. این همبستگی اجتماعی نیرومند که به‌علت امکانات و قدرت سیاسی مشترک شکل گرفته آزمندی فردی را نمی‌پذیرد و احساسی از اشتراک و تعاون را زنده نگه می‌دارد.

انقلاب کوبا و قهرمانان آن با وفاداری پیوسته‌شان به ارزش‌های سوسیالیستی و انترناسیونالیسم [پرولتاریایی]، الهام‌بخش نیروهای انقلابی‌ای گوناگون در ونزوئلا، بولیوی و سایر کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا و دیگر بخش‌های جهان الهام‌بخش بوده‌اند. امروز، سراسر جهان با بحران بی‌سابقه‌ای در قالب ویروس همه‌گیر کووید-۱۹ درگیر است که حتا باعث شده پیشرفته‌ترین کشورهای سرمایه‌داری برای غلبه برآن در تکاپو باشند. در چنین زمانی، کامیابی کوبا در رویارویی با این بیماری همه‌گیر را باید مدیون پایبندی تزلزل‌ناپذیر آن به ارزش‌های انقلابی سوسیالیسم، سرشت علم‌محور، و همبستگی بین‌المللی‌اش دانست.

ویروس کرونا یا بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ سرشت نظام سرمایه‌داری جهان را نمایان ساخته و برخی از افسانه‌های پیرامونش را درهم ریخته است. بیشتر کشورهای پیشرفته و به‌اصطلاح جهان اول نتوانسته‌اند زندگی انسان‌ها را از گزند این ویروس همه‌گیر حفظ کنند و به همان روش همیشگی به ادامه سودورزی نسبت به رفاه مردم روی آورده‌اند. لیکن کشورها و دولت‌های سوسیالیستی بار دیگر نشان دادند که برای‌شان زندگی و رفاه مردم نسبت به هر چیز دیگری برتری دارد. کوبا، کشوری کوچک با جمعیتی کم‌تر از ۱۲ میلیون نفر، چندین روش را در مصاف با کووید-۱۹ پایه‌گذاری کرده است. این روش‌ها نه‌تنها از سرایت بیشتر بیماری جلوگیری و مراقبت‌های بهداشتی همگانی را به‌طور رایگان در اختیار همه گذاشت، بلکه از سلامت اقتصادی و اجتماعی شهروندانش نیز پاسداری کرد. کوبا همچنین در زمینه فراهم‌سازی کمک به سایر اعضای جامعه جهانی و یاری رساندن به آنان در مبارزه با ویروس کرونا پیشاهنگی‌اش را نمودار ساخته است. موفقیت کوبا در مصاف با کووید-۱۹ در پایبندی‌اش به ارزش‌های سوسیالیستی و علم‌محوری نهفته است. رویکرد دوگانه به‌حساب آوردن مراقبت‌های بهداشت عمومی در جهان همچون حقی اساسی برای همه افراد جامعه همراه با اعتماد کامل به دانش پزشکی نوین در رویارویی با این بیماری، کوبا را الگویی برای سرمشق گرفتن از آن در جهان ساخته است. وفاداری کوبا به انترناسیونالیسم ثابت کرده است که رویکردی متفاوت و بهتر نسبت به رویکردهای کوته‌بینانه ناسیونالیستی‌ای است که اکثر کشورهای پیشرفته سرمایه‌داری درپیش گرفتند که برخلاف کوبا، در هر جبهه‌ای با شکست روبرو شده و مایهٔ سیه‌روزی شهروندان‌شان را موجب گردیده‌اند.

واکنش و اطلاع‌رسانی زودهنگام

موفقیت کوبا علیه کووید-۱۹ بر این واقعیت استوار است که کوبا یکی از نخستین کشورهایی بود که به هشدارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) پاسخ داد و با جدیت ازرهنمودهای آن پیروی کرد. این واکنش زودهنگام گردآوری و پخش اطلاعات مهم، گام گذاشتن در جهت تدبیرهای پیشگیرانه، و به‌راه انداختن سازوکار پاسخگویی به بحران مدت‌ها پیش از واگیری واقعی را شامل می‌شد. کوبا به‌سبب پایبندی سوسیالیستی و بهزیستی مردم را در اولویت و فراتر از سود قرار دادن، توانست سربزنگاه به پیاده کردن این کارها دست بزند.

در نیمه ماه ژانویه ۲۰۲۰/ ۲۵ دی‌ماه ۹۸، زمانی که در باره این بحران برآمده از همه‌گیری کم‌تر سخن می‌رفت، کمی پس از آن که چین برای نخستین ‌بار سازمان بهداشت جهانی را از این بحران آگاه ساخت، رسانه‌های کوبا در باره ویروس کرونا به‌روشنگری پرداختند. وزارت بهداشت همگانی کوبا در ۲۴ ژانویه/ ۴ بهمن‌ماه ۹۸ نشستی در سطح ملی درباره ویروس جدید کرونا برگزار کرد و یک گروه کاری سراسری برای فرابینی و هشیاری، و هدایت مصاف با ویروس برپا کرد. بی‌درنگ پس از آن، این وزارت به آموزش‌دهی و آماده‌سازی پزشکان (۹۵ هزار پزشک) و پرستاران (۸۴ هزار پرستار) درباره چگونگی تشخیص و همچنین درمان کووید-۱۹ پرداخت. این خیلی پیش از نخستین مورد گزارش شده در کشور کوبا بود.

رسانه‌های کوبایی و سازمان‌های توده‌ای از نخستین روز ماه مارس ۲۰۲۰/ اسفند، فروردین‌ ماه ۹۸، در مورد این بیماری و راه‌های پیش‌گیری از آن و از جمله ضرورت حفظ پاکیزکی و بهداشت به‌انتشار تمامی اطلاعات پراهمیت برای مردم اقدام کردند. این وزارت همچنین بخشنامه‌ای صادر کرد که همه درگاه‌های ورودی هشیارانه زیر نظر قرار گیرند و مسافرانی را که نشانه‌های کووید-۱۹ را با خود دارند شناسایی کرده و از سایرین جدا کنند.

این کشور نخستین مورد را در ۱۰ مارس/ ۲۰ اسفندماه ۹۸ اعلام کرد که در برخی از گردشگران خارجی نشانه‌های این بیماری مشاهده شد. این کشور از چندی پیش برای مهار هرگونه بیماری واگیر سامانه‌ای توان‌مند و کارآمد برپا ساخته بود. در میانه ماه مارس هزاران دانشجوی پزشکی از ۱۳ دانشکده پزشکی در کوبا به کارزاری برای بازدید خانه به‌خانه در این کشور پیوستند تا مبتلاشدگان به این بیماری را شناسایی کرده و یافته‌های‌شان را در اختیار پزشکان محلی قرار دهند. دانشجویان پزشکی طی یک هفته شش میلیون نفر، یعنی نیمی از جمعیت کشور، را زیر پوشش قرار دادند.

اقدام‌های گسترده قرنطینگی همراه با جبران کمبودهای ناشی از آن و مناسب برای طبقه کارگر

کوبا سرانجام در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۰/ ۳۰ دی‌ماه ۹۸ پس از افزایش شمار مبتلایان به ۲۱ مورد تصمیم گرفت توصیه پراهمیت سازمان بهداشت جهانی از جمله حفظ فاصله‌گذاری بین افراد را اعمال کند و اطمینان حاصل کند که همه رهنمودهای این سازمان به‌شدت پیگیری و اجرا می‌شوند. خطر همه‌گیری باعث شد که کوبا با وجود دشواری و سختی‌های شرایط اقتصادی‌اش به‌ناگزیر بر تأثیرهای منفی اقتصادی خروج کم‌وبیش ۶۰ هزار گردشگر خارجی از کشور تن دردهد.

معیارها و محدودیت‌های سختگیرانه در مورد رعایت فاصله‌گذاری و جزاین‌ها در محیط‌های کسب‌وکار و رفت‌و آمد مردم اجرایی شدند. با‌این‌همه، دولت اطمینان حاصل کرد هر کسی که به‌سبب این بحران شغل خود را از دست می‌دهد زیر پوشش یارانه‌های دولتی قرار گیرد. دولت پس از الزامی کردن خانه‌نشینی برای همه، جدا از تعلیق کسب‌وکارهای خصوصی از پرداخت مالیات، برای نخستین ماه، حقوق کامل و سپس برای ماه‌های پس از آن ۶۰ درصد حقوق را به همهٔ کارکنان و کارگران پرداخت کرد. به کلیه کارگران بخش خصوصی که خانه‌نشینی الزامی بر زندگی‌شان اثر گذاشته بود حقوقی معادل حداقل هزینه نیاز برای گذران زندگی تا زمانی که این شرایط ادامه یابد تعلق گرفت. دولت سوسیالیست کوبا تضمین کرد که کسی به گرسنگی دچار نشود. بیش از ۳/۹ میلیون خانوار توانستند از راه شبکه گسترده فروشگاه‌های محل سکونت‌گاه‌شان، سبد خوراک شامل گیاهان خوراکی، برنج، روغن پخت‌وپز، تخم مرغ، و شکر دریافت کنند. پس از ۶ آوریل ۲۰۲۰/ ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۹۹ هنگامی که شمار موردهای ابتلا رو به‌افزایش نهاد و به ۳۹۶ نفر رسید، دولت با توقف همه فعالیت‌های اقتصادی غیرضروری به اقدام‌هایی سختگیرانه‌تر به‌منظور ماندن مردم در خانه دست زد. تمام لایه‌های آسیب‌پذیر جمعیت از جمله سالخوردگان و آنانی که به‌بیماری‌هایی جدی مبتلا بودند به‌قرنطینهٔ خودخواسته موظف ساخت. دولت همچنین پرداخت هزینه‌های خدمات آب، برق، و گاز رسانی را تا اطلاع آتی تعلیق کرد. چنین اقدامی تسکین‌خاطری عمده را برای مردم زحمتکش و کارگر جامعه سبب گردید، مردمی که با توقف فعالیت‌های اقتصادی درآمدشان برای پرداخت این خدمات ضروری ناکافی بود.

نقش سازمان‌های توده‌ای

پاسخ کوبا به بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ بدون درنگ و کارساز بود. این کشور تا کنون توانسته است تسری ویروس را مهار کند و از شمار مرگ‌ومیر بکاهد. در کشوری با جمعیتی بیش از ۱۱ میلیون نفر، شمار کل مبتلایان از ۱۳ هزار نفر فراتر نرفته است و با ۱۴۷ نفر جان‌باخته در اثر این بیماری تا هفته نخست ماه ژانویه سال نو ۲۰۲۱ / ۱۸ دی‌ماه ۹۹ کم‌ترین میزان مرگ‌ومیر در جهان را دارد (آمار جدید رقم بیشتری را نشان می‌دهد). نقش حیاتی سازمان‌های گوناگون توده‌ای همبسته با آرمان‌های انقلاب کوبا بخشی از این سربلندی و ارجمندی است. کنش‌های همگانی مردم در سازمان‌هایی چون کمیته دفاع از انقلاب (CDRs) با هشت میلیون عضو تخمینی همراه با فدراسیون زنان کوبا (FMC) و فدراسیون دانشجویان دانشگاه (FEU) نقشی مهم در آگاهی‌رسانی، تأمین پیوسته مواد خوراکی و سایر فرآورده‌های ضروری به منطقه‌های دورافتاده کشور، و کمک به سازمان‌های دولتی در پیاده کردن مقررات و معیارهای خانه‌نشینی (قرنطینه) بردوش گرفتند. نقش هزاران دانشجوی پزشکی در سرزدن خانه به‌خانه به‌منظور شناسایی بهنگام افراد آلوده، در روند پیمایش و ردیابی سرایت ویروس در کشور بسیار مهم بود. چنین کنش‌های همگانی‌ مردمی‌ای داوطلبانه به‌این منجر شد که تشکل‌های اجتماعی‌ای از سوی افراد مراقب و دلسوز با همیاری دوسویه میان خویش پدید آیند که باید گفت دستیابی به آن در یک کشور غیرسوسیالیستی ناشدنی است.

انترناسیونالیسم

کوبا یکی از نخستین کشورهایی بود که به فراهم‌سازی داروی مورد نیاز چین و چندین کشور دیگر گام به‌پیش نهاد. تنها تا ۲۴ فوریه ۲۰۲۰/ ۵ اسفندماه ۹۸، ۱۵۰ هزار آمپول با دُز دوتایی ویروس ضعیف شده کرونا (Interferon Alpha 2B) در اختیار چین گذاشت. این دارو در اختیار چندین کشور دیگر نیز گذاشته شد که در افزایش ایمنی بیماران مبتلا کارساز بوده است. اما این تنها بخش کوچکی از پایبندی کوبا به انترناسیونالیسم بود. گروهی از پزشکان کوبایی که با نام رسمی “گروه پزشکی بین‌الملل هنری ریو (Henry Reeve)” در سال ۲۰۰۵ / ۱۳۸۴ تشکیل شد، از مرز‌های جغرافیایی و سیاسی طی سرایت بیماری همه‌گیر جهانی گذشت و کمک‌های پزشکی پراهمیتی به بیش از بیست و چهار کشور گسیل کرد که پیش از آن هم در هنگام همه‌گیری ویروس ابولا و دیگر فاجعه‌های طبیعی به چنین اقدام‌هایی دست زده بود. کشورهایی که کمک‌های پزشکی حیاتی از هزاران پزشک و کارکنان پزشکی کوبا دریافت کردند، در زمانی که بیشتر کشورهای سرمایه‌داری حتا از فکر کمک به دیگران از ایتالیا در اروپا گرفته تا کشور جزیره‌ای باربادوس در دریای کاراییب ناتوان بودند، پزشکان کوبایی در این کشورها کارکنان پزشکی را آموزش می‌دادند و آنان را برای رودررویی با این بیماری همه‌گیر آماده می‌‌ساختند.

با وجود این تلاش‌ها، پزشکان کوبایی به‌جای ستوده و تشویق شدن به‌خاطر کارهای بی‌همتای‌شان، با بدگویی و تهمت ایالات متحده روبرو شده‌اند. این امر باعث شده است که چندین گروه مدافع حقوق انسان‌ها و شخصیت‌های ترقی‌خواه کارزاری به‌نام جایزه نوبل به پزشکان کوبایی را به‌راه اندازند.

در پایبندی کوبا به همبستگی بین‌المللی و انسانیت می‌توان به رویدادی نمادین در نیمه ماه مارس ۲۰۲۰/ ۲۵ اسفندماه ۹۸ اشاره کرد. یک کشتی تفریحی انگلیس با ۶۸۲ مسافر در دریای کاراییب به‌سبب خودداری چندین کشور از میزبانی آن پس از پخش خبر سرایت کووید-۱۹ سرگردان مانده بود، از سوی کوبا اجازه ورود به آب‌های خود و پهلو گرفتن در یکی از بندرها را دریافت کرد. با وجود خطرهای فراوان برای بهداشت و ایمنی دیگران، کوبا به همه مسافران که مبتلایان به‌ویروس را هم در بر می‌گرفت اجازه داد کشتی را ترک کنند و چندی بعد آنان را به انگلیس انتقال داد.

وزارت امور خارجه کوبا پس از تصمیم برای پهلو گرفتن کشتی مسافربری در بندر این کشور بیانیه‌ای صادر کرد که در آن آمده است کوبا “به‌دلیل اضطراری بودن شرایط و خطر برای زندگی افراد بیمار” این تصمیم را گرفت، و در بخشی دیگر از بیانیه گفته است: “اکنون زمان همبستگی، تفاهم در بهداشت به‌منزله حقی انسانی، نیرومند ساختن همیاری در سرتاسر جهان برای رو در رو شدن با چالش‌های مشترک است، ارزش‌هایی که در کنشگری‌ انسان‌دوستانهٔ انقلاب کوبا و مردم ما نهادینه شده‌اند.”

واکسن کوبا

کوبا در تلاش برای پس زدن و گذر از تحریم‌های آمریکا و پایبندی‌اش به دانش، چهار نامزد واکسن علیه کووید-۱۹ را با این نام‌ها یعنی واکسن سوبرانا ۱ (Soberana 1) که در ماه اوت/ مرداد، شهریور ماه اعلام شد و نخستین واکسن ثبت شده در آمریکای لاتین و منطقه کارائیب به‌شمار می‌رود، سوبرانا ۲، مامبیزا (Mambisa) و آبدالا (Abdala) ثبت کرده است. همه این نامزدهای واکسن در سطح‌های مختلف آزمایش‌های بالینی انسانی قرار دارند و انتظار می‌رود تا فوریه سال جاری/ بهمن، اسفند ماه ۹۹ در دسترس همگان قرار گیرند.

دولت کوبا مردم کشور را آگاه ساخت که واکسن‌های تولید شده در کوبا برخلاف بیشتر واکسن‌های تولید شده دیگر در جهان دارایی خصوصی یا سرچشمه‌ای برای سودورزی محسوب نمی‌شوند و هرگاه مثبت بودن‌شان نهایی شد برای پخش رایگان در دسترس مردم جهان گذاشته خواهند شد.

آنچه که در بالا بازنمایی شد چکیده‌ای از گام‌های توده‌محور برداشته شده از سوی دولت سوسیالیست کشور کوچک کوبا است. سایر کشورهای سوسیالیست مانند چین و ویتنام و دولت سوسیالیست در ایالت کرالای هند نیز روش‌هایی همسان را در پیش گرفته‌اند و در نبرد با همه‌گیری کووید-۱۹ موفقیت داشته‌اند. اما مردم کشورهای ثروتمند سرمایه‌داری جهان ناگزیرند در نظامی ناکارآمد و غیرانسانی روزگار بگذرانند.

نوشتۀ عبدل الرحمان – به نقل از نشریه ”پیپلزدموکراسی“
(۱۰ ژانویه ۲۰۲۱)

نامۀ مردم