«راشد اسماعیلوف» متخصص و رئیس انجمن زیست محیطی روسیه بر ضرورت همکاری پایدار بین کشورهای حاشیه خزر برای حل مشکلات این دریا و به ارائه دیدگاه خود در زمینه پیشنهادهای طرح شده از جمله انتقال آب از دریای سیاه برای حل مشکل کاهش سطح آب خزر پرداخت.

به گزارش روز جمعه ایرنا، این متخصص محیط‌زیست کشور روسیه در گفت‌وگو با پایگاه روسی «وستنیک قفقاز» در این باره گفت: جالب توجه است که اخیراً یک شرکت تجاری پیشنهادی برای نجات دریای خزر از طریق انتقال آب از دریای سیاه ارائه کرده است.

اسماعیلوف اظهار داشت: شرکت ADOG جمهوری آذربایجان همراه با بندر بین‌المللی دریایی «زیریا» پروژه‌ای برای انتقال آب از دریای سیاه به خزر پیشنهاد داده‌اند.

به گفته وی، این پروژه شامل ساخت تونل هیدروتکنیک زیرزمینی به قطر ۱۰ متر در مناطق جمهوری آذربایجان و روسیه یا گرجستان است که به دلیل اختلاف ارتفاع ( سطح دریای خزر ۲۶.۵ متر پایین‌تر از دریای سیاه است) آب خود به خود از یک دریا به دریای دیگر منتقل می‌شود.

این صاحب‌نظر روس با اشاره به اینکه نتایج برخی بررسی‌ها، گویای فاجعه زیست‌محیطی در خزر ناشی از فعالیت‌های انسانی است، گفت: بنابراین کشورهای حاشیه خزر دیگر نمی‌توانند به چرخه طبیعی نوسانات سطح آب این دریا اتکا کنند و باید با تکیه بر توان خود با این وضعیت مقابله کنند.

وی اظهار داشت: شرکت مذکور پیشنهاد کرده است که چند توربین آبی در تونل نصب شود تا سالانه حدود ۱۷۰ مگاوات انرژی از جریان آب تولید شود که این امر امکان خودکفایی مالی پروژه را فراهم می‌کند.

رئیس انجمن زیست محیطی روسیه گفت: در آینده، تجربه ساخت چنین تونلی می‌تواند برای احیای دریاچه آرال و دریاچه ارومیه نیز مورد استفاده قرار گیرد.

حل مشکل کم‌آبی خزر نیازمند همکاری جامعه جهانی است

اسماعیلوف در بخش دیگری از این گفت‌وگو، کار مشترک گسترده برای نجات دریای خزر را خواستار شد و اظهار داشت: حل مشکل کاهش سطح آب این دریا نیازمند همکاری نه تنها بین پنج کشور ساحلی، بلکه جامعه جهانی است.

خطرات کاهش سطح آب خزر

مدیر مرکز دیپلماسی سبز دانشگاه دوستی ملل روسیه تصریح کرد: خطرات زیست محیطی و اقتصادی کاهش سطح آب دریای خزر آشکار است؛ این امر در درجه اول تهدیداتی برای حفظ تنوع زیستی دریا ایجاد می‌کند. همچنین خطرات قابل توجهی برای فعالیت‌های اقتصادی مانند ماهیگیری، کشتیرانی و وضعیت زیرساخت‌های بندری به وجود می‌آورد.
وی خاطرنشان کرد: کاهش تراز سطح آب دریای خزر همچنین می‌تواند بر شکل‌گیری پروژه‌ مانند کریدور حمل و نقل شمال – جنوب تأثیر منفی بگذارد.

اسماعیلوف اظهار داشت: در حال حاضر میزان کاهش سطح آب خزر – حدود ۲ متر در ۲۰ سال – مشکلاتی برای حمل و نقل ترانزیتی کالا در خزر ایجاد کرده است.

به گفته این پژوهشگر محیط‌زیست، در بندر آکتائو قزاقستان دیگر امکان بارگیری کامل تانکرها و کشتی‌های باری وجود ندارد، وگرنه در گل و لای ساحلی فرو می‌روند. کشتی‌های باری با ظرفیت ۶.۸ هزار تن تنها تا ۶.۵ هزار تن و کشتی‌های ۱۲ هزار تنی تنها تا ۹-۱۰ هزار تن بارگیری می‌شوند. ادامه این روند سودآوری حمل و نقل دریایی در خزر را از بین خواهد برد.

نجات خزر، وظیفه مشترک

اسماعیلوف تأکید کرد:‌ باید همین حالا و با همکاری همه دست به کار شد؛ کشورهای منطقه خزر باید بر کار مشترک برای پیش‌بینی تغییرات آب و هوایی و سایر پدیده‌های طبیعی و سازگاری با آنها تمرکز کنند. این مسأله منابعی می‌طلبد که در حال حاضر به وضوح کافی نیست.

او افزود که برای تأمین منابع مقابله با کاهش سطح آب خزر می‌توان به جامعه جهانی، به ویژه کشورهای ذینفع در فعالیت‌های اقتصادی این دریا مراجعه کرد.

رئیس انجمن زیست محیطی روسیه گفت: انصافاً باید گفت که وظیفه حفظ خزر تنها در سطح دولتی نیست. معتقدم شرکت‌های استخراج کننده هیدروکربن در خزر و همچنین فعالان در مناطق ساحلی آن باید منابع مالی خود را به تحقیقات علمی درباره طبیعت دریای خزر اختصاص دهند. امروزه کسب و کارها به سادگی موظف به رعایت مسئولیت زیست محیطی هستند.

کنوانسیون تهران، پایه حقوقی همکاری برای نجات خزر

اسماعیلوف درباره روش‌های مقابله با کاهش سطح آب دریای خزر خاطرنشان کرد که از نظر حقوقی، کشورهای ساحلی خزر پایه‌های لازم برای همکاری را در اختیار دارند. همچنانکه پیش از این، کنوانسیون تهران به عنوان مکانیسم‌ حقوقی برای حفاظت مشترک از محیط زیست خزر ایجاد شده است.

وی ادامه داد: در اینجا دیپلماسی سبز نیز به کمک ما می‌آید. باید درک کرد که محیط زیست مرزی نمی‌شناسد: نه مرزهای اداری، نه جغرافیایی و نه ملی. بخش غیردولتی نیز باید ابتکارات خود را برای حفظ این گوهر جهانی – خزر مشترکمان – به کار گیرد.

این فعال حوزه محیط‌زیست تأکید کرد: کاهش سطح آب دریای خزر مشکلی مشترک برای کشورهای ساحلی است که هم‌اکنون نیز تأثیر منفی بر هر پنج کشور و همچنین شرکای تجاری آن‌ها که کالاها را از مسیرهای ترانزیت خزر حمل می‌کنند، دارد.

وی ادامه داد: ضرورت حل این مشکل یکی از پایه‌های حفظ همکاری پایدار و مشارکت مستحکم بین کشورهای حاشیه خزر است، در غیر این صورت نجات خزر ممکن نخواهد بود.

کاهش سطح آب دریای خزر، موضوع پرسشی از رئیس‌جمهوری روسیه در مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ بود.

رئیس خبرگزاری دولتی جمهوری آذربایجان که ۲۹ خردادماه ۱۴۰۴ همراه با جمعی از مدیران رسانه‌های بین‌المللی در نشست با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه حضور داشت، از وی پرسید: سؤال من به مشکل کم عمق شدن دریای خزر مربوط می شود. زمانی که در باکو بودید، این موضوع را با آقای رئیس جمهور الهام علی اف در میان گذاشتید و پس از آن به مقامات مربوطه روسیه دستور دادید. بررسی های اولیه نشان می دهد که کاهش شدید سطح آب دریای خزر همچنان ادامه دارد. لازم به ذکر است که بیش از ۸۰ درصد آب دریای خزر به دلیل ورود رودخانه ولگا به وجود می آید، اما در عین حال ورودی آب از رودخانه ولگا نیز به شدت در حال کاهش است. طرف روسی در این راستا چه اقداماتی انجام می دهد؟

رئیس‌جمهوری روسیه در پاسخ گفت: این موضوع توسط رئیس جمهور جمهوری آذربایجان مطرح شد و من بلافاصله پاسخ دادم … این مشکل قطعاً بسیار بزرگ است، اگر نگوییم جهانی است. (ما) سرنوشت غم‌انگیز دریای آرال را به یاد داریم. برای دریای خزر نیز لازم است اقدامات هماهنگی به موقع انجام شود. دستورات لازم به دولت داده شده است و من می دانم که دولت فدراسیون روسیه به همراه دولت جمهوری آذربایجان در این زمینه کار می کنند و به دنبال گزینه‌هایی هستند. در اینجا، مهمترین چیز برای ما این است که بدون هیچ حرکت ناگهانی، اما با پشتکار، به صورت دائمی عمل کنیم. نمی دانم این کار تا چه میزان امکان پذیر است.