تصمیم رئیس جمهوری آمریکا برای خروج از «سازمان جهانی بهداشت» و «توافق پاریس»، پیامدهای فاجعه‌باری برای زیرساخت‌های بهداشت و سلامت در آفریقا دارد، تا حدی که دولت ترامپ می‌تواند پیام‌آور بیماری و مرگ در قاره آفریقا باشد.
به گزارش روز دوشنبه ایرنا از پایگاه خبری «اینترنشنال پالیسی دایجست»، این تصمیمات دولت دونالد ترامپ، پیشرفت‌های به زحمت به دست آمده در چند دهه گذشته بر ضد بیماری‌هایی مانند «اچ آی وی» (ایدز)، مالاریا و سل را که همچنان از چالش‌های مهم حوزه سلامت عمومی در آفریقا به شمار می‌روند، تهدید می‌کند.
بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت، در سال ۲۰۲۱ در قاره آفریقا ۵۸۲ هزار نفر بر اثر بیماری مالاریا جان خود را از دست دادند که این ۹۴ درصد از مجموع موارد مرگ مرتبط با بیماری مالاریا در جهان بوده است. در سطح جهان، بیماری سل بیش از هر بیماری عفونی دیگری موجب مرگ افراد می‌شود و شمار تلفات سالانه این بیماری ۱.۵ میلیون نفر است.
در همین حال، بیماری‌های نادیده گرفته شده مناطق گرمسیری از جمله سالک، تب دنگی و کوری رودخانه، بطور نامتناسبی بر کشورهای با درآمد پایین و متوسط تاثیرگذار هستند. این بیماری‌ها بر بیش از ۱.۷ میلیارد نفر در جهان تاثیر دارند و بار اقتصادی سالانه حدود ۷ میلیارد دلار ایجاد می‌کنند که این امر موجب تشدید فقر و نابرابری می‌شود.
شرکت‌های دارویی بزرگ از قبیل «تاکیدا» و «بایر» در سال‌های اخیر فعالیت‌هایی در زمینه تحقیقات و توسعه مرتبط با بیماری‌های نواحی گرمسیری انجام داده و تمرکز خود را بر رویکردهای تازه برای مبارزه با بیماری‌هایی مانند تب دنگی و کوری رودخانه قرار داده‌اند. با این حال، اولویت برای کشورهای آفریقایی محافظت از دستاوردهای قبلی در کنترل گستره وسیع‌تری از بیماری‌ها از قبیل سل، ایدز، مالاریا، زیکا و ابولا است. تقویت مقاومت و انعطاف‌پذیری نظام‌های بهداشت و درمان که پیش از این نیز با کمبود بودجه رو به رو بوده و آسیب‌پذیر بوده‌اند، مساله‌ای مهم و حیاتی است و اهمیت این امر بخصوص با توجه به اثرات ناشی از تغییرات آب و هوایی افزایش پیدا می‌کند.
گرمایش جهانی در حال تغییر شرایط و دورنمای اپیدمولوژیک است بطوری که افزایش دمای هوا و الگوهای بارشی غیر قابل پیش‌بینی می‌توانند موجب آوارگی‌های گسترده در جنوب جهانی شوند که این امر زمینه‌های بیشتری برای انتقال بیماری‌ها ایجاد خواهد کرد. پاتوژن‌های مسئول بیماری‌هایی مانند مالاریا، وبا و شاگاس می‌توانند در امتداد مسیرهای مهاجرتی گسترش پیدا کنند و از سوی دیگر، مشکلات زیست محیطی و بوم‌شناختی (اکولوژیک) می‌توانند عامل رشد جمعیت پشه‌های ناقل بیماری باشند.
در این حال، خروج آمریکا از سازمان جهانی بهداشت، شبکه‌های اطلاعات بهداشتی جهانی را در معرض خطر قرار داده و تهدیدات پیش گفته را تشدید خواهد کرد. این سامانه‌ها تبادل به موقع نمونه‌های پاتوژن‌ها و داده‌های مربوط به همه‌گیری بیماری‌ها را تسهیل می‌کنند؛ اقداماتی که برای مهار شیوع بیماری‌های عفونی و تولید واکسن برای نجات جان بیماران ضروری هستند.
سازمان جهانی بهداشت از زمان تاسیس آن در سال ۱۹۴۸ تا کنون به عنوان کانون اصلی همکاری‌های بین‌المللی در زمینه مسائل بهداشتی عمل کرده است. این سازمان در آفریقا همکاری نزدیکی با مرکز کنترل بیماری‌های اتحادیه آفریقا (AU-CDC) دارد. این مرکز در سال ۲۰۱۶ در واکنش مستقیم به شیوع بیماری ابولا در غرب آفریقا بین سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ تاسیس شد.
مرکز کنترل بیماری‌های اتحادیه آفریقا از طریق مشارکت با نهادهایی مانند «سازمان بهداشت غرب آفریقا» و «مشارکت جدید برای توسعه آفریقا» وابسته به اتحادیه آفریقا، رویکردهایی مبتنی بر شواهد و مدارک برای نظارت، جلوگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها اجرا کرده است. این زیرساخت‌های مبتنی بر همکاری، موجب تقویت توانایی قاره آفریقا برای پاسخ به تهدیدات نوظهور مانند تب لاسا و وبا شده‌اند.
اعتبارات مالی و بودجه همچنان رکن اساسی این تلاش‌ها به شمار می‌روند و در این زمینه نیز قطع ارتباط و جدایی آمریکا از این تلاش‌های بین‌المللی، موجب به صدا در آمدن زنگ‌های خطر شده است. آمریکا بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ در حدود ۱.۲۸ میلیارد دلار به بودجه سازمان بهداشت جهانی کمک کرد که این رقم ۱۴.۵ درصد از کل بودجه سازمان جهانی بهداشت است.
سازمان جهانی بهداشت بدون حمایت مالی آمریکا برای ادامه برنامه‌های خود در آفریقا به مشقت خواهد افتاد و این به مبارزه کشورهای آفریقایی با بیماری‌های همه‌گیر بومی صدمه خواهد زد. از سوی دیگر، مساله‌ای که این وضعیت را بغرنج‌تر می‌سازد این است که خروج آمریکا از «توافق پاریس» نیز تهدید اختلال در تامین اعتبار طرح‌های سازگاری آب و هوایی را به همراه دارد؛ مساله‌ای که پیوند فزاینده و نزدیکی با مقاومت در حوزه بهداشت و درمان پیدا کرده است. هم اکنون، مسائلی مانند بالا آمدن سطح دریاها، ذوب یخ‌های قطبی و اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها در حال وارد کردن فشار بر بخش کشاورزی و زیرساخت‌های بهداشت و درمان عمومی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه هستند.
فوریت این چالش‌ها یکی از محورهای اصلی بحث و گفت‌وگو در اجلاس آب و هوایی «کاپ ۲۹» (COP29) بود که سال گذشته میلادی در «باکو» برگزار شد. هیات‌های شرکت کننده در این اجلاس خواستار سرمایه‌گذاری بیشتر در پروژه‌های بهداشت و درمان در کشورهای با درآمد پایین و متوسط شدند. آنها همچنین اهمیت تولید محلی واکسن و آنتی‌بیوتیک برای کاهش مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها و بهبود امنیت غذایی را مورد تاکید قرار دادند. این در حالی است که فقدان حمایت آمریکا از ابتکارهای آب‌وهوایی و بهداشت و سلامت در چهارچوب توافق پاریس یکی از موانع مهم در این مسیر به شمار می‌رود.
دولت قبلی آمریکا در قالب «طرح اضطراری سازگاری و مقاومت» کمک مالی سالانه ۳ میلیارد دلار را برای حمایت از طرح‌های سازگاری آب و هوایی تعهد کرده بود. بدون این اعتبارات مالی، بسیاری از کشورهای آسیب‌پذیر بطور فزاینده‌ای به بانک جهانی برای دریافت اعتبارات مالی با بهره پایین متکی خواهند شد. این مساله خطر توقف تلاش‌ها در برخی کشورها برای ایجاد نظام‌های بهداشت و درمان مقاوم در برابر تغییرات آب و هوا و نوسازی زیرساخت‌ها را به همراه دارد.
این وضعیت مخاطره‌آمیز فشار زیادی بر کشورهایی مانند چین و هند و همچنین اتحادیه اروپا وارد خواهد کرد تا خلاء ایجاد شده را پر کرده و برای تحقق هدف‌های مشخص شده در اجلاس آب و هوایی «کاپ ۲۹» تلاش کنند. همچنین سازمان‌های خیریه ممکن است مجبور باشند نقش برجسته‌تری برای پر کردن شکاف‌های ایجاد شده پولی ایفا کنند. به عنوان مثال، «بنیاد بیل و ملیندا گیتس» به تنهایی بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ در حدود ۸۳۰ میلیون دلار به سازمان جهانی بهداشت کمک کرد که این نشان دهنده اهمیت و ظرفیت بالقوه برای مداخله‌های بخش خصوصی در مقیاس بزرگ است. با این حال، بدون یک پاسخ هماهنگ و پایدار جهانی، پیشرفت به دست آمده در زمینه مبارزه با بیماری‌های عفونی و نابرابری‌های سیستمی ممکن است از دست برود که چنین تحولی موجب به خطر افتادن سلامتی و جان میلیون‌ها نفر در کشورهای در حال توسعه جهان بخصوص در قاره آفریقا خواهد شد.
