روز دوشنبه ۲۴ خرداد، نشست سران کشورهای عضو ناتو- سازمان پیمان اطلس شمالی- در بروکسل (بلژیک) برگزار شد که در آن از برنامهٔ ناتو-۲۰۳۰ رونمایی شد.

ینس استولتنبرگ، نخست‌وزیر سابق نروژ و دبیرکل کنونی ناتو، در کنفرانس مطبوعاتی‌اش در پایان این نشست یک‌روزه در مورد این برنامه گفت: ”سران ناتو با توافق بر سر برنامهٔ ناتو-۲۰۳۰، تصمیم‌هایی برای قدرتمندتر کردن این ائتلاف و مناسب‌تر بودن آن برای آینده گرفته‌اند»، که از جمله شامل تقویت توانایی‌های ناتو در دفاع در برابر حمله‌های سایبری است. او در همین کنفرانس روسیه و چین را ”رژیم‌هایی خودکامه “خواند که ”نظم بین‌المللی قانون‌محور را تهدید می‌کنند.»

همچنین، در پایان این نشست سران ناتو، بیانیهٔ پایانی در ۷۹ بند منتشر شد که در آن به موضوع‌های گوناگونی در زمینهٔ مناسبات میان ۳۰ کشور عضو با یکدیگر، و با دیگر کشورهای جهان، مانند دفاع از زیرساخت‌های حسّاس، ارتقای نوآوری و فنّاوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، تقویت همکاری، و برای اوّلین بار، حفاظت از محیطزیست بر روی کرهٔ زمین پرداخته شده است. در بیانیهٔ پایانی ناتو (بند ۳) آمده است: ”‏ما با تهدیدهایی چندوجهی، رقابت سیستمیک از سوی قدرت‌های خودکامه و جسور، و همچنین تهدیدهای امنیتی فزاینده از همهٔ جهت‌های استراتژیک نسبت به کشورهای خود و شهروندانمان مواجه هستیم.‏ “آن طور که در این بیانیه آمده است، تأکید اصلی اعضای ناتو در این زمینه بر روسیه و چین است که در جای جای بیانیه به تهدیدهای آنها اشاره شده است. از جمله در همین بند ۳ بیانیه، دیدگاه اعضا ناتو در مورد چین، چنین بیان شده است: ”سیاست‌های بین‌المللی چین و نفوذ فزایندهٔ آن می‌تواند چالش‌هایی به وجود آورد که ما همراه با هم و متحدانه باید به آنها بپردازیم… و از منافع امنیتی ائتلاف خودمان دفاع کنیم. “یکی از انگیزه‌های ناتو در نوآوری‌های فنّاوری، به گفتهٔ دبیرکل ناتو، ترس از آن است که چین، ”کشوری که با ارزش‌های ما همسان نیست»، در عرصه‌های مهمی مانند هوش مصنوعی دارد جلو می‌افتد، و ”معلوم نیست که ما بتوانیم پیشگامی فنّاوری خودمان را حفظ کنیم.»

در بند ۵۵ بیانیهٔ ناتو آمده است: ”جاه‌طلبی‌ها و رفتار جسورانهٔ چین، چالش‌هایی سیستمیک برای نظم بین‌المللی قانون‌محور و عرصه‌های مربوط به امنیت ائتلاف ما به وجود می‌آورد… چین زرّادخانهٔ‌ هسته‌یی‌اش را با کلاهک‌های بیشتر و شمار بیشتری از سامانه‌های پیچیدهٔ شلیک به‌سرعت می‌دهد… چین در مدرن کردن نیروهای نظامی‌اش شفافیّت ندارد… ما نسبت به عدم شفافیّت مکرر چین و استفاده‌اش از دروغ‌پراکنی ابراز نگرانی می‌کنیم… ما از چین می‌خواهیم که در نظام بین‌المللی، از جمله در عرصه‌های فضا، سایبری، و دریایی، در نقش قدرتی عمده، مسئولانه عمل کند. “و سپس در بند ۵۶ اشاره شده است که ”ائتلاف ناتو از هر فرصتی برای گفت‌وگو با چین در عرصه‌های مربوط به این ائتلاف و نیز چالش‌های مشترکی مثل تغییرهای آب‌وهوایی استقبال می‌کند.»

مقام‌های رسمی چین در پاسخ به ادّعاهای ائتلاف ناتو اعلام کردند که برنامه‌های نظامی چین صرفاً دفاعی است و این کشور دربارهٔ سیاست‌هایش شفافیّت لازم را داشته است. سخن‌گوی نمایندگی دولت چین در اتحادیهٔ اروپا در بیانیه‌ای که در همین مورد در روز سه‌شنبه ۲۵ خرداد منتشر کرد، ناتو را به ”به داوری نادرست دربارهٔ وضعیت بین‌المللی و نقش خودش “متهم کرد. در این بیانیه آمده است که ”ناتو در مورد توسعهٔ مسالمت‌آمیز چین نظر افتراآمیزی دارد. [بیانیهٔ ناتو] ادامهٔ ذهنیت جنگ سرد و سیاست‌های بلوکی است.»

این بیانیه در ادامه به بودجه‌ها و طرح‌های نظامی چین اشاره می‌کند و می‌نویسد:

”بودجهٔ دفاعی چین در سال ۲۰۲۱ در حدود ۲۰۹میلیارد دلار آمریکا است، که فقط ۱.۳درصد از تولید ناخالص داخلی آن است، یعنی حتّیٰ از حداقل ۲درصد تعیین شده برای اعضای ناتو هم کمتر است. در مقابل، پیش‌بینی می‌شود که کل مخارج نظامی ۳۰ کشور عضو ناتو در سال ۲۰۲۱ به ۱٫۱۷تریلیون دلار برسد که بیش از نیمی از کل مخارج نظامی جهان و ۵٫۶برابر هزینهٔ نظامی چین است. مردم جهان می‌توانند به‌روشنی ببینند که چه قدرتی پایگاه‌های نظامی در سراسر جهان دارد و کدام قدرت با گسیل ناوهای هواپیمابر به سراسر جهان قدرت‌نمایی می‌کند.

”تعداد سلاح‌های هسته‌یی چین به‌هیچ‌وجه در حدّ و اندازهٔ تعداد سلاح‌های هسته‌یی کشورهای عضو ناتو مانند آمریکا نیست. به گفتهٔ اندیشکده‌های سوئد و آمریکا، کشورهای عضو ناتو نزدیک به ۲۰برابر چین کلاهک هسته‌یی دارند. چین همیشه و در هر شرایطی، همواره از اصل پیش‌دستی نکردن در استفاده از سلاح‌های هسته‌یی پیروی می‌کند، و بدون قید و شرط خود را متعهد کرده است که هرگز از سلاح‌های هسته‌یی علیه کشورهای بدون سلاح هسته‌یی، یا در مناطق عاری از سلاح هسته‌یی استفاده نکند و این کشورها را به استفاده از سلاح‌های هسته‌یی تهدید نکند. آیا ناتو و کشورهای عضو آن که برای “صلح، امنیت، و ثبات” تلاش می‌کنند، می‌توانند چنین تعهدی بدهند؟»
جالب توجه است که در دبیرکل ناتو در کنفرانس مطبوعاتی‌اش گفت که کشورهای عضو ناتو توافق کرده‌اند که بودجه‌های نظامی‌شان را بالا ببرند. این هفتمین سال پی‌درپی است که متحدان اروپایی و کانادا بودجه‌های نظامی خود را افزایش می‌دهند.

در ادامهٔ این بیانیه آمده است: ”چین به توسعهٔ مسالمت‌آمیز متعهد است. امّا ما هرگز تراژدی تاریخی بمباران سفارت چین در یوگسلاوی را فراموش نمی‌کنیم و هرگز تراژدی انسانی نابودی خانواده‌های هموطنانمان را فراموش نخواهیم کرد. ما هرگز از حق خود برای حمایت از صلح دست بر نخواهیم داشت، و قاطعانه از حاکمیت، امنیت، و منافع توسعهٔ خود دفاع خواهیم کرد. ما تغییر استراتژیک ناتو و تغییر سیاست آن نسبت به چین را به‌دقت دنبال خواهیم کرد. چین “چالش‌های سیستمیک” برای کسی به وجود نمی‌آوریم، امّا اگر “چالش‌های سیستمیک” به ما نزدیک‌تر شود، ما نمی‌نشینیم نگاه کنیم.

”چین از ناتو می‌خواهد که نگاهی منطقی به توسعهٔ چین داشته باشد، دست از جنجال دربارهٔ به‌اصطلاح ”تهدید چین “بردارد، و دفاع چین از منافع و حقوق قانونی‌اش را بهانه‌ای برای پیشبُرد سیاست بلوکی، ایجاد رویارویی، و دامن زدن به رقابت ژئوپلیتیک قرار ندهد. به‌جای این، ناتو باید انرژی بیشتری صرف تشویق و ترویج گفت‌وگو و همکاری کند، و بیشتر در راه حمایت از امنیت و ثبات بین‌المللی و منطقه‌یی بکوشد.»

گفتنی است که “انستیتو بین‌المللی پژوهش دربارهٔ صلح استکهلم”،‌ یکی از اندیشکده‌هایی که در بیانیهٔ نمایندگی چین در اتحادیه اروپا به آن اشاره شده است، تعداد کلاهک‌های هسته‌یی چین را ۳۲۰ واحد،‌ یعنی در حدود یک‌بیستم تعداد کلاهک‌های هسته‌یی آمریکا برآورد کرده است. همچنین، این اندیشکده اعلام کرده است که هیچ‌یک از سلاح‌های چین مستقر نشده و آمادهٔ استفاده نیست، در حالی که آمریکا تقریباً ۲۰۰۰ و بریتانیا و فرانسه هر کدام بیشتر از ۱۰۰ کلاهک هسته‌یی مستقر و آمادهٔ استفاده دارند. بر طبق داده‌های همین منبع، آمریکا در مجموع ۵,۵۵۰، روسیه ۶,۲۵۵، چین ۳۵۰، فرانسه ۲۹۰، بریتانیا ۲۲۵، هند ۱۵۶، پاکستان ۱۶۵، اسرائیل ۹۰، و جمهوری دموکراتیک خلق کره ۴۵ کلاهک هسته‌یی در زرّادخانهٔ خود دارند.

موضوع مهم دیگری که در بیانیهٔ پایانی نشست سران ناتو در همان بند اوّل آمده است، تأکید بر مادهٔ ۵ پیمان واشنگتن است (پیمانی که اعضای بنیادگذار ناتو در ۴ آوریل ۱۹۴۹ در واشنگتن امضا کردند). این ماده، در واقع قلب این پیمان است که در آن کشورهای عضو توافق می‌کنند که ”حمله نظامی علیه یک یا چند کشور عضو در اروپا یا آمریکای شمالی، حمله به همهٔ کشورهای عضو تلقی می‌شود و در نتیجه همه موافق‌اند که در صورت وقوع چنین حمله‌ای، هر عضو به کشور یا کشورهای مورد حمله یاری کند و هر اقدامی که برای بازیابی و حفظ امنیت منطقهٔ اطلس شمالی لازم است انجام دهد، از جمله استفاده از نیروی مسلّح. “امّا در بیانیهٔ پایانی نشست اخیر سران ناتو، حوزهٔ عمل این مادهٔ ۵ گسترش داده شده است. تا کنون، این ماده فقط به حمله‌های نظامی از راه زمین، هوا، دریا، یا حمله‌های سایبری محدود بود. ولی در مادهٔ ۳۳ بیانیهٔ ۲۴ خرداد سران ناتو، اقدام مشترک اعضا در یاری‌رسانی به عضو یا عضوی که مورد حمله قرار گرفته است، به پاسخ مشترک به حمله‌های فضایی نیز بسط داده شده است. در مادهٔ ۳۳ آمده است: ”حمله‌هایی که از فضا، یا در درون فضا، صورت می‌گیرد، تهدید آشکار نسبت به امنیت اعضای این ائتلاف است که پیامد آن می‌تواند بهروزی، امنیت، و ثبات ملّی و اروپا-اطلس را تهدید کند و به همان اندازهٔ حمله‌های متعارف می‌تواند برای جامعه‌های مدرن ما زیانبار باشد. در اثر چنین حمله‌هایی می‌توان مادهٔ ۵ را به کار گرفت.»

گفتنی است که امروزه در حدود ۲,۰۰۰ ماهواره در مدار زمین در گردش‌اند که بیش از نیمی از آنها به کشورهای عضو ناتو تعلق دارد. از این ماهواره در عرصه‌های متعددی استفاده می‌شود، از جمله در شبکهٔ تلفن‌های موبایل، خدمات بانکی، هواشناسی، ناوبری، و البته کاربردهای نظامی مثل ارتباطات و ناوبری، تجسس، و ردیابی پرتاب موشک.

جو بایدن، که برای نخستین بار در مقام رئیس‌جمهور آمریکا در نشست ناتو شرکت می‌کرد، در دیدار با دبیرکل ناتو بر تعهد آمریکا به مادهٔ ۵ تأکید کرد و گفت: ”ما مادهٔ ۵ را تعهدی مقدس می‌دانیم. من می‌خواهم ناتو بداند که آمریکا همراه شماست. “در حالی که دونالد ترامپ جمهوری‌خواه به دلایلی در دورهٔ‌ ریاست‌جمهوری‌اش در چهار سال گذشته ناتو را سازمانی ”منسوخ “خوانده بود که بار عمده‌اش به دوش آمریکاست و شکایت می‌کرد که کشورهای دیگر به اندازهٔ آمریکا برای این ائتلاف نظامی هزینه نمی‌کنند، اکنون به نظر می‌آید که جو بایدن حزب دموکرات، در تلاش است که اتحاد سیاسی و نظامی این قدرت آمریکای شمالی را با مؤتلفان خود در اروپا و کانادا ترمیم و تقویت کند. دبیرکل ناتو هم اذعان دارد که ”ما در چهار سال گذشته با دشواری‌هایی در روابط فرا اطلس مواجه بودیم. [ولی حالا] فرصت بی‌نظیری داریم تا فصل تازه‌ای را در روابط میان آمریکای شمالی و اروپا باز کنیم. “و به نظر می‌آید که مضمون اصلی این فصل تازه، مقابله با قدرت فزایندهٔ اقتصادی-سیاسی-نظامی چین و تا حدّی روسیه باشد. و عامل اصلی پیش‌برندهٔ این مقابله، بیش و پیش از همه، دولت آمریکاست. با وجود اینکه هنوز حضور نظامی چشمگیری در اروپا دارد، ولی مدرن‌ترین تسلیحاتش را اغلب به منطقهٔ آسیایی اقیانوس آرام- در پیرامون چین و ژاپن- می‌فرستد. جالب است که نخستین سفرهای خارجی وزیر امور خارجی و وزیر دفاع آمریکا نیز به آسیا بود. آمریکا برای اینکه بتواند توجهش را در پیرامون چین متمرکز کند، باید از ثبات اوضاع در اروپا و مناطقی مانند خاورمیانه مطمئن باشد. این طور که دیده می‌شود، تلاش دولت بایدن در مناسبات با همدستان اروپایی‌اش، در همین مسیر است.

نامۀ مردم