برخی از کارشناسان معتقدند اگر اجازه انتقال آب دریای خزر صادر شود گونه‌های مهمی از درختان جنگل‌های هیرکانی چون “ارس” و “شمشاد” رو به نابودی خواهد گذاشت، زیرا تجدید حیات این درختان عملاً غیرممکن است هر چند برخی دیگر نیز چنین نظری ندارند.

به اعتقاد کارشناسان مخالف انتقال آب دریای خزر، چالش اساسی استان مبدا، علاوه بر خشکسالی، نابودی گونه‌های نایاب و بعضاً کمیاب درختان در مسیر انتقال آب خزر خواهد بود که یکی از این گونه‌ها درختان “ارس” است.

عطا الله کاویان عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی ساری در گفت‌وگو با ایسنا در مورد درختان “ارس” گفت: اُرس، وَرس یا سرو کوهی درختی بسیار با ارزش و دیرزیست از تیره سرو است که در مناطق کوهستانی و بیشتر در ارتفاعات بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ متر می‌روید.

وی تصریح کرد: این تیره از درختان بسیار با ارزش بوده و یکی از ۴ گونه سوزنی برگ بومی ایران است که تجدید حیات بسیار سختی دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی ساری با بیان این‌که “ارس” در مناطق مرتفع می‌روید و به صورت تک درخت است، گفت: همین تک درختان در حفظ شرایط اکولوژیکی و حفاظت از خاک و آب بسیار اهمیت دارند.

کاویان با اشاره به این‌که “ارس” گونه حساس و خاصی بوده و دیر زیست است، یادآور شد: اگر این گونه به واسطه عوامل انسانی از بین برود عملاً جایگزینی آن ناممکن خواهد بود.

وی با بیان این‌که با توجه به اطلاعاتی که در اختیار کارشناسان قرار گرفته حدود ۴۰ کیلومتر از مسیر انتقال آب خزر به سمنان از درون جنگل‌های هیرکانی عبور می‌کند، افزود: در این مسیر گونه‌های با ارزش بسیاری مانند شمشاد، افرا و ارس وجود دارد که در معرض خطر قرار می‌گیرند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با یادآوری این امر که پیامدهای انتقال آب را باید با نگاه وسیع‌تری مورد مطالعه قرار داد، خاطرنشان کرد: در بالادست جنگل‌های هیرکانی، اراضی کوهستانی و مراتع وجود دارد و هر دستکاری که در اکوسیستم به وجود بیاید تمامی توازن این مناطق را دستخوش تغییر خواهد کرد.

وی گفت: یکی از دلایل مهم سیل‌های متعدد امسال نیز همین عدم تعادل در چرخه اکوسیستمی به واسطه تغییرات انسانی بوده که باید این دخالت در طبیعت به حداقل کاهش یابد تا توازن محیط زیستی پایدار بماند.

انتقال بین حوضه‌ای از لحاظ سازمان محیط زیست موضوعی رد شده است

حسینعلی ابراهیمی مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران نیز در گفت‌وگو با ایسنا در مورد انتقال آب خزر و تبعات زیست محیطی آن به ویژه از بین رفتن درختان مهمی چون “ارس” با بیان این‌که هنوز محیط زیست به طور رسمی اجازه انتقال آب خزر به سمنان را صادر نکرده است، اظهار کرد: اگر قرار است این انتقال صورت گیرد باید تمامی مسیرها از لحاظ زیست محیطی بررسی و ارزیابی شود.

وی با اشاره به اینکه انتقال بین حوزه‌ای از لحاظ سازمان محیط زیست موضوعی رد شده است، تصریح کرد: بهترین کار برای حفظ شرایط هیدرولوژیکی محیط زیست به جای انتقال خزر مدیریت در منابع آبی سمنان و کاهش کشت محصولات آب بر و جایگزینی آن با صیفی‌جات است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با بیان این‌که هر اقدام توسعه‌ای اگر با برنامه ریزی و مطالعات درست صورت نگیرد، محیط زیست را دچار چالش می‌کند، افزود: اگر روزی اجازه انتقال خزر داده شود مهم‌ترین کار ارزیابی زیست محیطی است تا آسیب‌ها به حداقل کاهش یابد.

انتقالی که مخاطره‌آمیز است

ولی‌اله نانواکناری رئیس مجمع نمایندگان مازندران نیز در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: موضوع انتقال آب دریای خزر امکان پذیر نیست و ما سرنوشت دریاچه ارومیه را تکرار نخواهیم کرد.

وی خاطرنشان کرد: انتقال آب دریای مازندران به سمنان مخاطره آمیز بوده و استان در پی این اتفاق، به لحاظ محیط زیست و اکوسیستم دچار بحران‌های غیرقابل جبران می‌شود.

رئیس مجمع نمایندگان استان مازندران در پاسخ به این پرسش که مطابق سخنان استاندار سمنان طرح انتقال آب از دریای خزر با ۸۱ درصد آرای نمایندگان مجلس تصویب شده و هم در بحث مطالعات و هم در اجرای طرح، ردیف بودجه اختصاص پیدا کرده است، تصریح کرد: این پروژه به ۷ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داشته و چنین موضوعی به هیچ عنوان صحت ندارد و تنها ۷ میلیارد بودجه برای مطالعات طرح تاکنون اختصاص یافته است.

به گزارش ایسنا، عملیات اجرایی آغاز مطالعه طرحی که بر مبنای آن برای رشد و توسعه کشاورزی و صنعت در سمنان، آب دریای خزر باید به این استان انتقال پیدا می‌کرد، در سال‌های ۹۱ و ۹۲ انجام شد اما به دلایل مختلف از جمله ناکافی بودن مطالعات این طرح نیمه کاره رها شد.

موضوع انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران مجدداً در سال ۹۳ توسط شرکت مشاورین مهاب قدس وابسته به وزارت نیرو بازنگری و در سیر مراحل تصویب در وزارتخانه قرار گرفت اما بنا به نظر بسیاری از کارشناسان محیط زیست، انتقال آب خزر به سمنان نه تنها توجیه زیست محیطی ندارد که حتی از لحاظ اقتصادی نیز هزینه‌های گزافی را برای کشور در بردارد.

در میان مهم‌ترین نکته نتایج و پیامدهای حاصل از این انتقال برای استان‌های مبدا و مقصد است زیرا برخی از کارشناسان معتقدند انتقال بین حوزه‌ای آب خزر سبب خشکسالی و نابودی جنگل‌های هیرکانی در مازندران خواهد شد و دریای خزر به سرنوشت دریاچه ارومیه محکوم می‌شود از طرف دیگر سمنان نیز با این انتقال منتفع نخواهد شد زیرا صنایع بزرگ به بیش از این مقدار آب نیاز دارند.

سارا ربیعی

ایسنا