خویشتن‌داری شورای امنیت در قبال خروج یکطرفه آمریکا از توافق هسته‌ای بدون دلیل نیست؛ زیرا سکوت می‌تواند از بدتر شدن وضع پیشگیری کند. این موضوع به تبصره‌‌‌‌‌هایی در صفحه چهارم قطعنامه ۲۲۳۱ مربوط می‌شود.

به گزارش صدای آلمان؛ وقتی اوقات صدراعظم آلمان تلخ باشد، یک نشست کاتولیکی فرصت خوبی می‌شود تا او، به بیان نظراتش از جمله درباره خروج یکجانبه آمریکا از برجام بپردازد. آنگلا مرکل روز جمعه ۱۱ مه در مونستر گفت: «به عقیده من درست نیست توافقی که در شورای امنیت تصویب شده‌، به صورت یک طرفه ملغی اعلام شود.»

مرکل ادامه داد که تصمیم ترامپ اعتماد به نظم بین‌الملی را مخدوش می‌کند. او گفت این خبر خوبی برای جهان نیست که هر کس هر کاری دلش خواست بکند.

اما خبر بد را جهان شنیده است. آمریکا از برجام بیرون رفته و توافق را یکطرفه فسخ کرده است. توافقی که امضای هفت کشور را پای خود داشت.

۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ شورای امنیت به عنوان تعیین‌کننده ترین نهاد سازمان ملل با اکثریت مطلق ۱۵ عضو خود، قطعنامه توافق اتمی را تصویب کرد. توافقی که پایانی بود بر مذاکرات پرفراز و نشیب دوازده ساله با ایران بر سر طرح‌های اتمی این کشور.

این که آمریکا از این توافق خارج می‌شود، نقض آشکار یک قطعنامه معتبر جهانی و نفی قوانین اجرایی است. اما چرا سازمان ملل با وجود بدیهی بودن امر، سکوت پیشه کرده است؟ هیچ نماینده‌ای در این نهاد ابراز ناخشنودی نکرده، هیچ تقاضایی برای نشست اضطراری طرح نشده، هیچ اعتراض یا بحثی شنیده نمی‌شود. چرا؟

بهتر است اقدامی نشود

فرحان حق، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل، گرچه نقض یک قطعنامه و اقدام‌های بعدی را به اعضای شورای امنیت مربوط می‌داند، اما پیشنهاد می‌کند که قطعنامه توافق اتمی به دقت مطالعه شود.

در صفحه چهارم قطعنامه ۲۲۳۱ که ۱۴۴ صفحه‌ دارد، چند تبصره بسیار مهم در راستای بازگشت قطعنامه‌های پیشین گنجانده شده است. مثلا چنانچه یکی از امضاکنندگان توافق اعلام کند که یکی از طرفین به تعهدات خود پایبند نبوده، شورای امنیت باید ظرف ۳۰ روز، پیش‌نویس قطعنامه جدیدی را به رای بگذارد. اگر تصویب چنین قطعنامه‌ای ناکام ماند، قطعنامه‌های تحریمی پیشین علیه ایران دوباره به جریان خواهند افتاد؛ مگر شورای امنیت به گونه دیگری تصمیم بگیرد.

اما شورای امنیت چه تصمیمی می‌تواند بگیرد؟

فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین، آلمان و ایران سکوت کرده‌اند و نمی‌خواهند برای اعتراض و شکایت به نیویورک بروند. سکوتی که به نظر می‌رسد به قصد پیشگیری از پیامدهای بعدی است.

چنانچه ایران، روسیه، چین، فرانسه یا بریتانیا بخواهند نقض توافق اتمی از سوی آمریکا را در شورای امنیت محکوم کنند، با وتوی واشنگتن روبرو خواهند شد. باز به خاطر وتوی آمریکا، هیچ قطعنامه جدیدی هم در کار نخواهد بود و حتی خطر این وجود دارد که تحریم‌های جدیدتری وضع شوند.

طنز ماجرا

آمریکا می‌توانست بحث عدم پایبندی ایران به قطعنامه ۲۲۳۱ را به شورای امنیت بکشاند اما یک دلیل بسیار ساده برای ممکن نبودن چنین تصوری وجود دارد. کافی است به یاد آورده شود که جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا مختصر و مفید گفت ما دیگر طرف قرارداد نیستیم!

در تشریح وضعیت می‌توان گفت رفتار ۶ امضاکننده دیگر برجام، یک نرمش دیپلماتیک و طنزی تاریخی است. سکوت شورای امنیت این بار می‌تواند استثنائا از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کند.