سی و نهمین کنگرهٔ حزب کمونیست فرانسه در روزهای ۱۸ تا ۲۱ فروردین در شهر مارسی در فرانسه بر گزار شد.

کمونیست‌ها با ۸۰٫۴ درصد آرای نمایندگان حاضر در کنگره دوباره رفیق فابین روسل را به سمت دبیر ملی حزب انتخاب کردند و در مورد استراتژی حزب برای اتحاد با دیگر نیروهای چپ تصمیم‌هایی گرفتند. این کنگره با نام زیبای «روزهای خوش» آغاز شد که یادگار برنامهٔ «شورای ملی مقاومت» در سال‌های جنگ جهانی دوم است. این شورا متشکل از مبارزان حزب کمونیست فرانسه و دیگر نیروهای مقاومت در برابر فاشیسم بود. کمونیست‌ها در کنگرهٔ حزبی اخیر نقشهٔ راه خود را برای سه سال آینده ترسیم کردند: اولین گام، جلب و جذب مجدد طبقهٔ کارگر و جهان کار به آرمان‌های حزب با هدف فراهم کردن زمینهٔ مناسب برای استقرار حکومت چپ مردمی در کشور.

کنگرهٔ ۳۹ حزب کمونیست فرانسه در شرایطی برگزار شد که مبارزات اجتماعی در فرانسه، از جمله در مورد قانون بازنشستگی، و همچنین تنش بین تشکل‌های گوناگون ائتلاف چپ در رابطه با راهکرد تاکتیکی برای ایجاد یک جبهه فراگیر چپ متحد و کارا شدت یافته است. همچنین، در سطح جهان، اوضاع اقتصادی و زیست‌محیطی بحرانی است و جنگ و درگیری‌های متعدد در جریان است.

در ماه‌های منتهی به برگزاری کنگره، دو متن برای بحث در کنگره به اعضای حزب ارائه شد: متن پیشنهادی شورای ملی حزب کمونیست فرانسه، و یک متن دیگر با امضای شماری از اعضا (از جمله پی‌یر لوران، دبیر ملی سابق حزب کمونیست فرانسه). پس از کار جمعی اعضای حزب در شهرها و استان‌ها، متن پیشنهادی شورای ملی با ۸۲درصد آرای موافق اعضای حزب برای بحث و بررسی در کنگره برگزیده شد.

جمعه ۱۸ فروردین، اولین روز کنگره

پس از آنکه هفتصد نمایندهٔ کنگره مقررات برگزاری کنگره را بررسی و تصویب کردند،‌ فابین روسل، دبیر ملی حزب کمونیست فرانسه، به نمایندگان و دیگر شرکت‌کنندگان در کنگره خوشامد گفت و پس از تشکر از مسئولان برگزاری کنگره، افزود: «ما دربارهٔ قانون حق بازنشستگی بسیار صحبت خواهیم کرد، زیرا درس‌های فراوانی می‌توان از این مبارزه آموخت، از جمله از مبارزه متشکل و سازماندهی شده سندیکاها، که منشأ جنبش اجتماعی تاریخی کنونی در فرانسه می باشند.» وی ادامه داد: «فرانسه و جوانانش کاملاً درک کرده‌اند که در اینجا مسئله بر سر یک پروژهٔ اجتماعی واقعی  است، بین کسانی که می‌خواهند کار را منبع سود و در خدمت اقلیت قرار دهند و کسانی که می‌خواهند آن را به منبع رهایی، در خدمت پروژهٔ مشترک مردمی، تبدیل کنند. این جبههٔ مشترک گسترده و مردمی وجدان‌ها را برانگیخته و صحنهٔ سیاسی را تغییر داده است.» فابین روسل همچنین خطاب به رئیس‌جمهور ثروتمندان- امانوئل مکرون- گفت: «ما هنوز در نبرد برای حق بازنشستگی پیروز نشده‌ایم، ولی شما فرانسه را از دست داده‌اید، سندیکاها را از دست داده‌اید، افکار عمومی را از دست داده‌اید! و ما دست‌بردار نیستیم.»

همان‌طور که اشاره شد،‌ این کنگرهٔ کمونیست‌های فرانسه در پی هفته‌ای پُرتنش و بحث‌هایی داغ بر سر استراتژی گسترش ائتلاف چپ برگزار شد که در یک سمینار مشترک نیروهای متحد چپ و مدافع محیط زیست (متشکل از حزب کمونیست فرانسه، فرانسه نافرمان، سبزها، و حزب سوسیالیست) مطرح شده بود.

فابین روسل در اولین روز کنگره در مورد این تنش گفت: «جنجال‌هایی که برخی دوست دارند برای تفرقه‌اندازی بین کمونیست‌ها به راه می‌اندازند، زمانی که راست افراطی در انتظار رسیدن به قدرت است، بی‌مورد است. به کسانی که می‌خواهند بحث کنند و به خود اجازه می‌دهند در این ساعت‌های آخر مستقیماً با نمایندگان صحبت کنند، صریح و صمیمانه می‌گویم: به کار خودتان بپردازید. هیچ‌کس به کمونیست‌ها نخواهد گفت با چه کسی بحث و گفت‌وگو کنند. ما آزادیم. ما کمونیست هستیم.» او اضافه کرد: «در رویارویی با راست افراطی و راست‌های افراط‌گرا، باید با تمام چپ‌ها متحد شویم. دور هم جمع شویم تا از دست‌اندازی راست‌ها به جمهوری جلوگیری کنیم. ما کمونیست‌ها می‌خواهیم با صداقت هرچه بیشتر این کار را کنیم؛ با اجرای منصفانه‌ترین و شجاعانه‌ترین برنامه در برابر راست‌ها و با متقاعد کردن طبقهٔ کارگر، که تا کنون چپ‌ها رهایشان کرده بودند.»

پس از سخنان فابین روسل و گزارش کریستیان پیکه، رئیس کمیسیون متن پیشنهادی، به کنگره، ویدئوی پیام‌های شادباش حزب‌های برادر، از جمله حزب کارگران بلژیک، حزب‌های کمونیست لبنان، عراق، پرتغال، سنگال و برخی دیگر پخش شد. سپس، نماینده‌ای از کردهای عراق از مبارزات مردم کُرد سخن گفت. در ادامه، شهلا شفیق، جامعه‌شناس و محقق ایرانی‌تبار، دربارهٔ خیزش ماه‌های اخیر مردم ایران گزارشی ارائه داد که شرکت‌کنندگان با سر دادن شعار «زن، زندگی، آزادی» از آن استقبالی پُرشور کردند.

 خلاصه‌ای از دومین روز کنگره، شنبه ۱۹ فروردین

در روز دوم کنگره، کمونیست‌ها در مورد محور‌های اصلی پروژه‌های حزب، به‌ویژه در ارتباط با اتحاد جدید مردمی، کمونیسم، اتحاد چپ، و مسائل زیست‌محیطی بحث و گفت‌وگو کردند.

برنامه بسیار فشردهٔ کنگره با بررسی پیشنهادهای اصلاحی متن اصلی، تنظیم سند سمت‌گیری پیشنهادی حزب با عنوان «هدف کمونیستی برای روزهای خوش»، و رأی‌گیری در مورد تک‌تک موارد پیگیری شد. در روز اول، کریستیان پیکه با اشاره به جنبش اجتماعی علیه لایحهٔ دولت دربارهٔ افزایش سن بازنشستگی گفته بود: «باید بکوشیم که اکثریت اجتماعی که علیه قدرت قیام کرده است به اکثریت سیاسی تبدیل شود، به‌ویژه در اوضاع بحرانی کنونی فرانسه و نظم آشفتهٔ جهانی.»

ماهیت بحران مورد اشاره و راهکارهای برون‌رفت از آن جزو بحث‌های روز شنبه بود. از آن جمله موضوع کار بود. به گفتهٔ فابین روسل، «بسیج مردمی علیه بازنشستگی در ۶۴ سالگی به مسئلهٔ کار و بیکاری مربوط می‌شود.» یکی از مسئولان حزبی در این مورد گفت: «[ماهیت] کار در سال‌های اخیر تغییر کرده است؛ باید این موضوع را در نظر گرفت. پاسخ کمونیستی ما امنیت شغلی و آموزش است که امکان رهایی از بندهای وابستگی، برخورداری از حق آموزش مدام، و ریشه‌کن کردن بیکاری را ممکن می‌کند.»

سرمایه‌داری، محیط‌زیست، کمونیسم

کار و محیط کارگری و مسائل زیست‌محیطی از موضوع‌های مهم در گفت‌وگوهای کنگره بود. السا کوئرنر، از نمایندگان حاضر در کنگره، بر این نکته تکیه کرد که «تأکید بر اهمیت توجه به پیامدهای زیان‌بار ادامهٔ سرمایه‌داری در تشدید و تسریع اثرگذاری انسان بر زمین و زیست‌بوم‌ها (آنتروپوسین) مؤید نیاز به عبور فوری از سرمایه‌داری است.» عمار بلال، عضو کمیسیون بحث‌ها، گفت: «حتی اگر از سرمایه‌داری عبور کنیم، بحران زیست‌محیطی معضلی علمی و فنی باقی خواهد ماند.»

در کنگره دربارهٔ مفهوم کمونیسم نیز بحث شد. در سند سمت‌گیری پیشنهادی حزب چنین آمده است: «پروژهٔ کمونیستی را نمی‌توان به استقرار مدینهٔ فاضله در افقی کم‌وبیش دور تقلیل داد. این پروژه فرایندی است که بر پایهٔ تضاد دائمی و چندوجهی با سرمایه استوار است. دستاوردهای اجتماعی پیشرفت به‌سوی کمونیسم است، بدون اینکه جامعهٔ ما را  کمونیسی کند.

در کنگره همچنین دو دسته پیشنهادهای اصلاحی مطرح شد. برخی بر «کمونیسم موجود» تأکید داشتند. پی‌یر لوران، رئیس شورای ملی حزب، در این مورد چنین توضیح داد: «کمونیسم مدینهٔ فاضله نیست؛ مسیر و هدفِ جدایی‌ناپذیر این مسیر است. باید با کمونیسم به روشی نوین، به مثابه مسئله‌ای امروزی برخورد کنیم.» دیگران از تفکر گذار سوسیالیستی دفاع می‌کردند. یک نماینده از پاریس چنین گفت: «سوسیالیسم لحظه‌ای است که آگاهی طبقاتی کارگران به گونه‌ای است که می‌توانند ادارهٔ امور جامعه را به دست گیرند و استثمار را از میان بردارند. وظیفهٔ حزب کمونیست فرانسه اعتلای این آگاهی است. تصرف قدرت دولتی در این مسیر تعیین‌کننده است.»

در پایان بحث و گفت‌وگوها دربارهٔ مفهوم کمونیسم،  هیچ‌یک از پیشنهادهای اصلاحی پذیرفته نشد، اما دریچه‌ای باز شد. گیوم روباود کواشی، عضو کمیسیون تدارک بحث‌ها، گفت: «مسئلهٔ پیچیده‌ای است. کمونیست‌ها گام‌های نخست را برای حل آن برداشته‌اند. اما، تا پایان باید بحث سازنده را همه با هم ادامه دهیم. نظر بر  این است که رهبری جدید حزب متعهد به اجرای آن باشد.»

شکل دادن اکثریت سیاسی چپ

در روز اول برگزاری کنگره طرحی تصویب شد در مورد ضرورت تشکیل یک «جبههٔ مردمی نوین». در بخشی از این طرح آمده است: «ما می‌خواهیم شرایط را برای شکل‌گیری اکثریت سیاسی فراهم کنیم. نیاز به چشم‌انداز معتبری داریم که نشان دهد چپ آمادهٔ حکومت کردن است.» مانوئل بومپارد، هماهنگ‌کنندهٔ فرانسهٔ نافرمان، پیشنهاد «جبههٔ مردمی نوین» از طرف حزب کمونیست فرانسه را «نقطهٔ احتمالی هم‌گرایی» و همراهی شهروندان و جنبش اجتماعی دید. پی‌یر ژووه از حزب سوسیالیست نیز گفت: «اتحاد نوین مردمی، محیط زیستی و اجتماعی آغاز کار بود و به ما این امکان را می‌دهد که دور یک میز جمع شویم، اما باید به مرحلهٔ بلوغ برسیم و توازن قوا باید در نظر گرفته شود.»

فابین روسل گفت: «پیشرفت، گسترش، پیشی گرفتن، رشد، متقاعد کردن… همه همین‌ها را می‌گویند، و نیز اینکه اینها باید محقق شود. من رهبران حزب‌ها را به شرکت در یک جلسهٔ رسمی فرامی‌خوانم تا همه‌چیز را به یکدیگر بگوییم. ما در مورد مزد، صنعت، و خدمات عمومی/دولتی توافق‌های برنامه‌یی زیادی داریم، اما می‌خواهیم جلوتر برویم و من تنها کسی نیستم که این را می‌گویم. فرانسهٔ نافرمان و سوسیالیست‌ها نیز با پیشنهاد برگزاری این جلسه موافق‌اند.»

به نقل از «نامۀ مردم» شمارۀ۱۱۸۰، ۴ اردیبهشت۱۴۰۲