برخی کارفرمایان کرونا را بهانه کرده و فشار خود بر کارگران را افزایش داده‌اند. کارشناسان روابط کار و فعالان کارگری نسبت به سوءاستفاده از وضعیت و تضییع حقوق کارگران هشدار می‌دهند.

به گزارش ایلنا، حدود دو ماه از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران می‌گذرد. در این مدت همانطور که اخبار متعددی درباره میزان شیوع کووید ۱۹، توصیه‌های بهداشتی و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های ایجاد شده می‌شنویم، رسانه‌ها پر از اخبار و گزارش‌هایی درباره خسارت کرونا به اقتصاد است.

کرونا هر جا شیوع یافته اقتصاد را دچار خسارت کرده و به تبع آن بنگاه‌های اقتصادی به مشکل برخورده و نیروی کار یا اخراج شده یا در آستانه تعدیل قرار گرفته‌اند. در ایران گزارش‌های متعدد نشان می‌دهد که کووید ۱۹ کسب و کار شمار قابل توجهی از شهروندان را دچار آسیب کرده است؛ چه شهروندانی که خویش‌فرما بوده‌اند و چه کسانی که به عنوان کارگر در بنگاهی کار می‌کرده‌اند. در واقع کرونا با تحت تاثیر قرار دادن اقتصاد از طرفی کار برخی بنگاه‌های اقتصادی فعال را کساد کرده و از طرف دیگر بیم آن می‌رود که آسیب‌های شیوع این بیماری منجر به ورشکستگی بنگاه‌های اقتصادی شده و حتی بعد از اینکه بحران را پشت سر گذاشتیم با موج بزرگ تعدیل نیرو و بیکاری مواجه باشیم.

وعده‌های کرونایی

هنوز مدت زمان زیادی از شیوع کرونا در ایران نگذشته بود که این بیماری تاثیر خود را بر اقتصاد و کسب‌و‌کار‌ها نشان داد. به همین دلیل بود که مسئولان از همان اسفند ماه شروع به دادن وعده و خبرهای امیدوارکننده کردند. خسارت ناشی از کرونا قرار است به شکل‌های مختلف جبران شود. معافیت‌های مالیاتی، بیمه‌ای و همچنین دادن وام‌های ارزان قیمت به واحد‌های اقتصادی ازجمله تمهیدات در نظر گرفته شده برای جبران خسارت‌های ناشی از کرونا است. از طرف دیگر وعده داده شده کسانی که به دلیل شیوع کرونا بیکار شده‌اند، بیمه بیکاری بگیرند و یارانه‌ای هم برای نیم دهک جامعه در نظر گرفته شده تا نیاز‌های اولیه آنها تامین شود.

شاهد هستیم که در برخی بنگاه‌های اقتصادی با وجود اینکه نقدینگی کاهش نیافته و کار هم نخوابیده است، کارگران اخراج یا تهدید به اخراج می‌شوند. در چنین شرایطی افراد به دلیل مشکلات معیشتی ممکن است تن به خواسته‌های ناحق کارفرمایان دهند. اینکه کرونا تبدیل به ابزاری برای تضییع حقوق کارگران شود، خطرناک است

درباره اینکه این تمهیدات تا چه حد می‌تواند مشکلات را رفع کند اما و اگر‌های زیادی هست و در هفته‌های اخیر بحث‌های دامنه‌داری درباره آن شکل گرفته است. واقعیت این است که همچنان شمار زیادی از کارگران از دایره شمول حمایت‌ها محروم هستند. آنها ممکن است مشمول بیمه بیکاری و یارانه کرونا نشوند، همچنین ممکن است شرط لازم برای دریافت تسهیلات ارزان قیمت یعنی حفظ نیروی کار مفید را نداشته باشند. بدتر از همه اینها ممکن است کرونا به ابزاری برای تضییع حقوق کارگران بدل شود.

جلوی سوءاستفاده را بگیرید

عبدالله مختاری (کارشناس روابط کار) در گفتگو با ایلنا می‌گوید: وضعیتی که در آن قرار گرفته‌ایم همه را تحت تاثیر قرار داده است. شرایط به گونه‌ای است که مشکلی فراگیر ایجاد شده که ابعاد مختلف دارد و برای رفع آن هم نیازمند به همکاری و همیاری هستیم.

او ادامه می‌دهد: اگر قرار باشد درباره این حرف بزنیم که کرونا چه تاثیری بر اقتصاد و کسب‌و‌کار‌ها داشته است، در واقع حرف‌های تکراری زده‌ایم. مشخص است که شیوع یک بیماری فراگیر مانند کرونا اقتصاد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد و بر موضوعاتی مانند تعدیل نیرو، بیکاری و … تاثیر می‌گذارد. این اتفاق نه ویژه‌ی ایران که در همه کشور‌های درگیر با کرونا رخ داده و می‌دهد، منتها مدیریت درست بحران تفاوت ایجاد می‌کند.

این کارشناس روابط کار با تاکید بر اینکه در بحران کنونی شیوه مدیریت بسیار مهم است، عنوان می‌کند: قطعا باید حمایت‌هایی از کسب‌و‌کار‌ها و افراد آسیب دیده صورت پذیرد. در این بین اما باید مراقب باشیم سوءاستفاده اتفاق نیفتد و افراد فرصت‌طلب از شرایط سوءاستفاده نکنند.

او تصریح می‌کند: برای مثال عنوان می‌شود که امکان برگشت چک تا سه ماه وجود ندارد. این ضابطه کلی و همه‌گیر به راحتی زمینه سوءاستفاده را فراهم می‌کند. به عینه شاهد بوده‌ام که کسانی به ناحق و با سوءاستفاده از این قاعده علنا به طلبکار خود می‌گویند چک‌شان را پاس نمی‌کنند.

مختاری با بیان اینکه در زمینه تعدیل نیروی کار نیز قواعد همه‌گیر و غیرهدفمند مشکل ایجاد می‌کند، می‌گوید: شاهد هستیم که در برخی بنگاه‌های اقتصادی با وجود اینکه نقدینگی کاهش نیافته و کار هم نخوابیده است، کارگران اخراج یا تهدید به اخراج می‌شوند. در چنین شرایطی افراد به دلیل مشکلات معیشتی ممکن است تن به خواسته‌های ناحق کارفرمایان دهند. اینکه کرونا تبدیل به ابزاری برای تضییع حقوق کارگران شود، خطرناک است.

این کارشناس روابط کار عنوان می‌کند: مدیریت درست بحران اشاره به این دارد که حمایت‌ها، هدفمند صورت گیرند. برای مثال وقتی می‌خواهیم معافیت‌هایی در مورد چک در نظر بگیریم توجه داشته باشیم که باید برگشت خوردن کدام دسته از چک‌ها را لحاظ کنیم یا در مورد تعدیل نیرو و دادن وام دقیقا بررسی شود که بنگاه چه شرایطی دارد و آیا واقعا آسیب‌دیده است یا فقط ادعایی مطرح می‌شود؟

او در رابطه با اینکه یکی از شروط اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت به بنگاه‌های اقتصادی حفظ نیروی کار آنها معرفی شده است، می‌گوید: واقعیت این است که وقتی زمینه کار و تولید نباشد میلیون‌ها تومان هم که نقدینگی به بنگاه‌ها وارد کنیم کاری از پیش نمی‌رود. در واقع مشکل را باید جای دیگر جست‌و‌جو کرد و به گونه دیگری حل کرد. متاسفانه در مواردی تصمیمات اخذ شده تنها زمینه سوءاستفاده برخی از افراد و استفاده نابجا از مزایای تعیین شده را ایجاد می‌کند.

واقعیت این است که همچنان شمار زیادی از کارگران از دایره شمول حمایت‌ها محروم هستند. آنها ممکن است مشمول بیمه بیکاری و یارانه کرونا نشوند، همچنین ممکن است شرط لازم برای دریافت تسهیلات ارزان قیمت یعنی حفظ نیروی کار مفید را نداشته باشند. بدتر از همه اینها ممکن است کرونا به ابزاری برای تضییع حقوق کارگران بدل شود

مختاری عنوان می‌کند: طبعا مشکلی فراگیر ایجاد شده و به تبع آن خسارت‌های اقتصادی به وجود آمده است. با این همه باید دانست که این مشکل موقتی است. این عملکرد ماست که ممکن است مشکل موقتی را به بحرانی دائمی تبدیل کند. کارفرمایان باید این نکته را مدنظر داشته باشند که به هر حال بعد مدتی بیماری تمام می‌شود و کار و تولید روال عادی پیدا می‌کند. تعدیل نیرو و ناراضی کردن نیروی کار باعث ایجاد مشکل برای آن زمان است. با مدیریت درست می‌توان از بحران گذشت، اما کار‌های غیرکارشناسی باعث تعمیق مشکل می‌شود.

کمک‌ها هدفمند شود

«هدفمند» تعبیری است که در سال‌های اخیر بار‌ها به عنوان پسوند واژه‌های دیگر که معرفی‌کننده طرح‌هایی در حال اجراست، استفاده شده است. یارانه هدفمند، حمایت هدفمند، وام هدفمند و … برخی از تعابیر ساخته شده با این پسوند است. اغلب هم این پسوند به این دلیل به کار می‌رود که درصد بالایی اقدامات غیرهدفمند صورت می‌گیرد که دقیقا نتیجه عکس دارند و نه تنها مشکلات را رفع نمی‌کنند که بر مشکلات می‌افزایند. متعاقب شیوع کرونا و اثبات اینکه واحد‌های مختلف اقتصادی خسارت‌هایی دیده‌اند، وعده اجرای طرح‌های حمایتی داده شده است. این در حالی است که بیم آن می‌رود که کرونا برای برخی افراد تنها به عنوان ابزاری مورد سوءاستفاده قرار گیرد. کارفرمایانی ممکن است به بهانه کرونا فشار بر نیروی کار خود را افزایش دهند و با تعدیل نیرو یا تهدید به تعدیل نیرو سعی در کاهش هزینه‌های خود داشته باشند. در ایران همواره بحث ریزش نیرو مطرح بوده است. اینکه یک فرد شاغل ممکن است بار‌ها بیکار شود و به دنبال کار بگردد، در مواردی مزد کارگر را پایین می‌آورد. ماجرا از این قرار است که ادامه یافتن بیکاری منجر به این می‌شود که کارگر با کارفرما به توافق برسد و از برخی حقوق خود بگذرد. در شرایطی که شبح تعدیل نیرو بالا سر شمار بیشتری از کارگران پرواز می‌کند، ممکن است کارگران برای تامین معیشت بیشتر از قبل تن به خواسته‌های ناعادلانه کارفرمایان دهند. در بحبوحه کرونا حمایت از کسب‌و‌کار‌ها ضروری است، ولی باید نظارت‌ها هم افزایش یابد و با متخلفان و سوء‌استفاده‌کنندگان به شدت برخورد شود؛ این تنها راه هدفمند کردن حمایت‌های کرونایی است.