معمولاً علائم هشداردهنده در واحدهای تولیدی کوچک نصب نمی‌شود؛ نظارتی هم روی آنها نیست یا آموزش‌های لازم به کارگران در خصوص مواد سمی و کشنده موجود در محیط کار و ایمنی کار به کارگران داده نمی‌شود.

۹ نفر در روزهای اخیر در اثر خفگی با گاز آمونیاک جان باختند. گازی با بویی تند و زننده که فوراً باعث نفس‌تنگی و نهایتاً مرگ می‌شود. دوم شهریور ماه بود که در یک حوضچه ماهی در روستای درب خزینه شهرستان شوشتر در خوزستان یکی از کارگران در یکی از کانال‌ها بر اثر استنشاق گاز آمونیاک دچار خفگی شد که سه کارگر دیگر نیز برای کمک به وی به درون این کانال رفتند و آن‌ها نیز دچار گاز گرفتگی و غرق شدگی در کانال شدند و جان خود را از دست دادند. در عین حال ۶ نفر از امدادگران اورژانس اهواز نیز در هنگام انجام عملیات امداد و نجات براثر استنشاق گاز آمونیاک دچار خفگی و مسمومیت شدند. علی خرمی ۳۵ ساله، نادر صالحی ۴۰ ساله و ۲ مرد دیگر که اطلاعات و مدارک آنها اعلام نشده کارگرانی بودند که در حوضچه ماهی فوت کردند و مسلم حمیدی ۳۲ ساله، خلف حمیدی ۶۱ ساله، رضا فرهادیان، میثم زرگر مقدم، امین برومند و رحیم حبیبی پور از امدادگران اورژانس اهواز بودند که مصدوم شدند.

امین زرگر رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی خوزستان، در این خصوص توضیح داده است: بر اساس گفته افراد محلی آمونیاک در حوضچه‌های ماهی استفاده می‌شده. علت آزاد شدن این گاز در منطقه در دست بررسی است و معلوم نیست که این کار به چه دلیل و با چه انگیزه‌ای انجام می‌شود.

مرگ برای نجات جان همکار

اغلب حوادث ناشی از کاری که به دلیل وجود گاز آمونیاک رخ می‌دهد، تعداد زیادی از کارگران را با خود به کام مرگ می‌برد. به ویژه اینکه بالا رفتن تعداد کشته‌ها و مصدومان عمدتاً به دلیل حضور چند کارگری است که برای نجات جان همکارشان جلو می‌روند و جانشان را از دست می‌دهند. اگرچه هنوز در مورد حادثه اخیر شوشتر علت‌یابی نشده است با این‌حال شهرام غریب (کارشناس ایمنی و بهداشت کار) عدم نصب تابلوهای هشداردهنده در محیط‌های کاری مثل حوضچه‌های ماهی را بسیار اهمیت دارد. او می‌افزاید: گاز آمونیاک قابلیت تأثیرگذاری بر سلسله اعصاب درونی را دارد. آمونیاک گازی بی‌رنگ و دارای بوی تند و زننده‌ای است. این گاز آنقدر بوی زننده‌ای دارد که اشک فرد را سرازیر می‌کند. کارگری که به هر دلیلی در یک فضای بسته و با غلظت خاصی این گاز را استشمام کند، دچار نفس‌تنگی و گاهاً مرگ می‌شود. آمونیاک قابلیت تخریب سطوح مخاطی را دارد و تخریب‌کننده آن است.

این کارشناس ایمنی و بهداشت کار می‌گوید: این گاز قابلیت خوبی برای حل شدن در آب دارد و از هوا هم سبک‌تر است. علاوه بر تاثیرات خفه‌کننده اثرات نامطلوب بر سطوح پوستی دارد. همچنین استنشاق آمونیاک علائم اولیه‌ای چون سرفه، گرفتگی صدا، تنگی نفس، خفگی، گلودرد و در نهایت تحریک شدید چشم‌ها را نیز به همراه دارد.

عواقب عدم نصب تابلوهای هشداردهنده

غریب خاطرنشان کرد: معمولاً عادت داریم تا در صنایع؛ نصب تابلوهای هشداردهنده را رعایت کنیم اما در واحدهای تولیدی کوچک‌تر معمولاً به این مسئله بی‌توجهی می‌شود. خیلی بعید است که علائم هشداردهنده در حوضچه‌های ماهی‌ای از این دست که اخیراً در شوشتر دچار حادثه شد، چنین مسائلی را رعایت کنند. معمولاً نظارتی هم روی آنها نیست یا آموزش‌های لازم را به کارگران در خصوص مواد سمی و کشنده موجود در محیط کار و ایمنی کار به کارگرانشان داده نمی‌شود. در عین حال کارگرانی که تازه در محیط کار می‌کنند نیز اطلاع کافی از ایمنی محیط کار ندارد.

او ادامه می‌دهد: البته نصب تابلوهای هشداردهنده اهمیت زیادی دارد چراکه یک کارگر هرچقدر هم که از نظر ایمنی و بهداشت کار آموزش‌دیده نباشد، وقتی جایی تابلوی خطر غرق شدن و خفگی را می‌بیند، بیشتر ایمنی را رعایت می‌کند.

آموزش ایمنی کار به کارگران

غریب با اشاره به اینکه خیلی از کارگران به دلیل نجات همکارشان می‌میرند، می‌گوید: یک قانون روانی هست که می‌گوید کانال‌ها، حفره‌ها و چاه‌هایی که در آن یک کارگر آسیب‌ دیده، قابلیت آسیب زدن به دو کارگر دیگر را نیز دارد. اما کارگرانی که برای نجات همکارشان می‌روند، به اینکه چرا چنین آسیبی برای همکارشان به وجود آمده، فکر نمی‌کنند. آنها فقط به فکر نجات همکار خود هستند. البته شاید اگر تابلوهای هشداردهنده‌ای از این دست در محیط بود، سه کارگر دیگر به داخل کانال آب نمی‌رفتند.

او می‌افزاید: ما دقیقاً نمی‌دانیم غلظت آمونیاک در کانال حوضچه ماهی چقدر بوده است اما کارشناسان ایمنی قبل و بعد از حادثه باید غلظت آن را اندازه‌گیری کنند. حد آستانه آمونیاک در محیط ۲۵ ppm یعنی ۲۵ قسمت در میلیون باید باشد. این گاز در تماس‌های کوتاه‌مدت از ۵ تا ۱۰ هزار ppm بسیار کشنده است. به عبارتی یک درصد حجم گاز آمونیاک در هر فضایی کشنده است.

او می‌افزاید: ظاهراً ابتدا گاز آمونیاک به کارگران یک آسیب اولیه وارد کرده و سپس آنها به داخل آب افتاده‌اند. احتمالاً کارگرانی که طبق گفته مسئولان فوریت‌های پزشکی خوزستان در اثر غرق‌شدگی جان باخته‌اند، آنقدر در اثر گاز آمونیاک تحلیل رفته‌اند که نتوانستند در آب تقلا کنند و فوراً غرق شده‌اند. در صورتی که میزان گاز آمونیاک خیلی زیاد نباشد، آسیب‌رسانی اولیه در حد بیهوشی است. در محیط کاری که تابلوهای هشداردهنده وجود ندارد، احتمالاً ماسکی هم برای کارگران یافت نمی‌شود. همان تابلوهای هشداردهنده می‌تواند احتمال حادثه را بین ۵۰ تا ۶۰ درصد پایین بیاورد.

ایمنی و بهداشت محیط کار و ارزش گذاشتن به جان انسان‌ها جز با نظارت سفت و سخت ممکن نیست. بازرسان کار متاسفانه کمترین کنترلی بر محیط‌های کار ندارند و متاسفانه به صورت متعدد در کشور شاهد حوادث ناشی از کار هستیم. با این حال آموزش ایمنی و بهداشت کار به کارگرانی که ثبات شغلی ندارند و بعضاً شاخه‌ها و رسته‌های شغلی متعددی را دنبال می‌کنند البته آسان نیست.

هر روز کارگران بیشتری در اثر سقوط به حوضچه‌های حاوی آمونیاک یا در اثر استنشاق این گاز جان خود را از دست می‌دهند؛ با این حال هیچ الزامی بر کارفرمایان برای رعایت موارد ایمنی وجود ندارد. حتی کارفرمایان صنایع بزرگ نیز خیلی از وظایف ایمنی قانونی خود را در قبال کارگران رعایت نمی‌کنند. چه رسد به واحدهای تولیدی کوچک که سالانه گاه قتلگاه تعدادی کارگر می‌شود.

ایلنا