از ماه‌ها پیش از فرارسیدن محرم و اجرای مراسم سوگواری به‌مناسبت شهادت امام سوم شیعیان و به‌ویژه اربعین، جمهوری اسلامی به‌وسیلهٔ کمیته‌های حکومتی رنگارنگ و سازمان‌دهی گسترده در زمینهٔ این ایام مذهبی و آئینی مردم و اعطای رانت‌ها و صرف هزینه‌های گزاف به سوءِاستفاده سیاسی از باورهای مذهبی توده‌ها می‌کوشد. رژیم، این حضورهای مردمی در این مراسم‌ها را نشانی از اقتدار خود می‌نمایاند. در این میان اما برگزاری مراسم “اربعین” در “عتبات عالیات” برای رژیم در راستای “اقتدار نمایی” در منطقه، از اهمیتی خاص برخوردار است.

رژیم می‌کوشد با پوشش‌های رسانه‌ای‌ای پرشمار حرکت زائران به جانب عتبات عالیات را خودجوش و در راستای حمایت مردمی از خود بنمایاند. اما واقعیت دیگری در کار است. برای پی بردن به این واقعیت دیگر کافی است به برخی گفته‌های سازمان‌دهندگان و مسئولان نظام و ازجمله گزارش “حسن پلارک”، رئیس کمیتهٔ مشارکت‌های مردمی و پذیرش زوار اربعین حسینی (ع)، دربارهٔ وظایف ستاد بازسازی عتبات عالیات مبنی بر مسئولیت اسکان دادن، پذیرایی کردن و تغذیهٔ زائران ایرانی در مرزها و داخل خاک عراق در ایام اربعین و برنامه‌های پیشِ رویِ زائران اربعین رجوع کرد. با توجه به طولانی بودن این گزارش، برخی گفته‌های ایشان را که با موضوع مقالهٔ ما مرتبط است پس از حذف مطالب پراکنده‌ و تکراری، نقل می‌کنیم. حسن پلارک می‌گوید: “یک‌هزار و ۳۵۰ پروانه موکب‌داری صادر شده است، امسال نزدیک به ۱۲۰ میلیون پرس غذا در مدت ۲۰ روز تقدیم زائران حسینی خواهد شد. … طبق پیش‌بینی‌ها امسال حدود ۳ میلیون نفر از کشورمان در مراسم اربعین حسینی حضور می‌یابند که به‌همین منظور نقاط ضعف سال‌های گذشته رفع شده و خدمات‌دهی نیز افزایش می‌یابد. ” او درباره نحوه جذب خادمان و موکب‌ها در استان‌های مختلف کشور افزود: “داوطلبان موکب‌داری که غالباً از هیئت‌های مذهبی بوده‌اند در ابتدا ثبت‌نام اولیه را برای ایام اربعین حسینی انجام دادند و پس از طی مراحلی نظیر مشخص شدن میزان ارائه خدمات، پروانه موکب‌داری برای ایام اربعین را دریافت کردند. عمده برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های ما برای موضوع اربعین حسینی از سه ماه قبل آغاز شده و هم‌اکنون به جمع‌بندی کاملی برای اقدامات موکب‌ها و خدمات آن‌ها دست یافته‌ایم. بنا بر تمهیدات اندیشیده شده موضوع تغذیه و اسکان به‌همراه سایر خدمات از سوی موکب‌ها و خادمان اهل‌بیت (ع) صورت می‌گیرد… بر اساس تدابیر اندیشیده شده امسال زمینه‌ای بیشتر برای موکب‌های ایرانی در کشور عراق و مبادی مرزی دراختیار گرفته‌ایم؛ خدمات زیرساختی ازجمله بحث آب، برق و فاضلاب زمین‌ها هم حل شده و مشکل خاصی وجود ندارد… ضمناً رعایت مسائل ایمنی و امنیتی برای موکب‌های محل اسکان زائران همچون آتش‌نشانی، اطفای حریق و کنترل ورودی و خروجی زائر به داخل موکب‌ها را هم موردتوجه جدی قرار داده‌ایم تا خدای ناکرده شاهد عملیات خطرناکی از سوی تکفیری‌ها نباشیم. مرزهای شلمچه، چزابه، مهران و خسروی آمادهٔ استقرار موکب‌های اربعین حسینی می‌شوند و این خدمات‌رسانی امسال به‌طور متناسب و متوازن انجام می‌گیرد یعنی موکب‌ها به‌صورت مناسب توزیع و چینش شده‌اند و از تجمیع، کمبود و پراکندگی آن‌ها در یک نقطه خاص جلوگیری شده است. امسال به‌غیر از موکب‌های اسکان و تغذیه، برخی موکب‌ها هم برای میان وعده، نظافت، پاک‌سازی، خیاطی، واکس، ویلچر و تعمیرات درنظر گرفته شده است… حدود ۱۵ هزار نفر موکب‌دار، خادم و اعضای زیرمجموعه کمیته‌ها امسال از ایران برای زائران اربعین حسینی خدمت‌رسانی می‌کنند و ویزای موکب‌داران و خادمان به‌صورت زیارتی و رایگان در نظر گرفته شده و مدت اعتبار آن نیز سه ماهه است… محل اسکان و پذیرایی موکب‌ها و گنجایش آن‌ها با یکدیگر متفاوت است؛ بزرگ‌ترین موکب ما ۱۰۰ هزار نفر و کوچک‌ترین موکب ۲۰۰ نفر را در خود اسکان می‌دهند… عمده موکب‌ها و خدمات آن‌ها از سوی مردم و هیئت‌های مذهبی انجام می‌گیرد، البته برخی موکب‌های وسیع هم توسط ارگان‌‌ها و آن هم با کمک داوطلبانه مردم و پرسنل برای خدمات‌دهی انجام می‌گیرد… دو باب از موکبهای عظیم که جزو طرح توسعه ستاد بازسازی عتبات محسوب می‌شوند هر شب در ایام اربعین، پذیرای هزاران نفر از زائران خواهند بود. … صحن حضرت زهرا (س) در شهر نجف امسال به‌طور مناسبی به خدمت‌رسانی زائران اربعین می‌پردازد و حدود ۱۰۰ هزار نفر هر شبانه‌روز در آن اسکان می‌یابند. اسکان زائران در این محل با تمام امکانات نظیر سیستم گرمایشی، سرمایشی، تهویه، سرویس‌های بهداشتی و حتی حمام خواهد بود. از در محل صحن حضرت عقیله بنی‌هاشم (یا حضرت زینب- عقیله زنی را گویند که در میان خویشانش کریمه و گرامی بوده است) در کربلا، موکب وسیعی برای اسکان و پذیرایی زائران تدارک دیده می‌شود” [ باشگاه خبرنگاران پویا، ۱۷ مهرماه ۱۳۹۶].

هم‌چنین اعلام شد: “بانک مرکزی امسال نیز با هدف رفاه حال شرکت‌کنندگان در گردهمایی بزرگ اربعین حسینی (ع) همانند سال‌های گذشته، به میزان حداکثر ۲۰۰ دلار آمریکا ارز مسافرتی به نرخ مبادله‌ای در نظر گرفته است” [ایمنا.۴ آبان‌ماه ۹۶].

محمدعلی افشانی، معاون عمرانی وزیر کشور، در نشست ستاد اربعین شهرستان خرمشهر در مرز شلمچه، گفت: “وزارتخانه‌های مرتبط با مقوله اربعین حسینی موظف هستند از منابع داخلی خود مسائل مرزهای خروجی کشور را برطرف کنند تا مشکلی برای زائران اربعین پیش نیاید… ۱۰۰۰ نفر اکنون در بخش‌های مختلف در پایانه مرزی شلمچه مشغول کار هستند تا زائران عتبات عالیات و اربعین حسینی مشکلی نداشته باشند.” معاون استاندار خوزستان و فرماندار ویژه خرمشهر نیز به ساخت ۳ توقفگاه ۱۴ هکتاری اشاره کرد و گفت: “برای استقرار ۵۰ هزار دستگاه خودرو در توقفگاه‌های شلمچه جانمایی شده است. پنج استان و هفت شهرستان به‌عنوان معین خرمشهر در برگزاری همایش بزرگ پیاده‌روی اربعین حسینی در شلمچه حضور دارند و ۴۲۰ موکب حسینی در موقعیت‌های پیش‌بینی‌شده در شلمچه مستقر می‌شوند” [روزنامه اطلاعات، ۲۹ مهرماه ۹۶].

فرامرز اکبری، فرماندار قصرشیرین، در خبر دیگری گفت: “طبق تصمیم ستاد مرکزی اربعین قرار است، امسال ۵۰۰ هزار تن از زائران کشورمان و زائران اتباع خارجی از مرز رسمی خسروی در ایام اربعین حسینی به کربلای معلا عزیمت کنند. مرز رسمی خسروی قدیمی‌ترین مرز با عراق برای تردد زائران است… بزرگراه کربلا تا ورودی سرپل‌ذهاب به استثنای بخش کوچکی قبل از ورودی شهر کِرِند آماده و تکمیل است که باقی‌مانده این مسیر هم تا قبل از آغاز سفرهای اربعین به اتمام می‌رسد. روشنایی و روکش آسفالت مسیر قصرشیرین به خسروی تکمیل شده است و پیش‌بینی می‌شود که امسال بیش از ۵۰۰ هزار تن از زائران از مرز رسمی خسروی عازم عتبات عالیات شوند. ایجاد توقفگاه برای ۶۰ هزار دستگاه خودرو شخصی زائران احداث شده است و همچنین پیش‌بینی و تأمین اتوبوس برای جابه‌جایی زائران اربعین حسینی در محل توقفگاه‌ها وجود دارد و همه امکانات و زیرساخت‌های رفاهی و سرویس بهداشتی برای رفاه حال زائران تعبیه و ساخته شده است” [همان، ۴ آبان‌ماه ۱۳۹۶].

روزنامه ایران، ۳ آبان‌ماه ۹۶، نیز گزارش داد: “وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روز گذشته در مراسم بدرقه کاروان بهداشت و درمان پیاده روی اربعین حسینی حدود ۸۰۰ دستگاه آمبولانس زمینی و تعداد زیادی بالگرد و هواپیما در بخش اورژانس هوایی و ۶ هزار نفر اعم از پزشک، پیراپزشک، پرستار و بسیج جامعه پزشکی را برای خدمات‌رسانی به زائران به مراسم پیاده‌روی اربعین اعزام کرد. دکتر سید حسن قاضی‌زاده هاشمی در این مراسم گفت: ٬ظرفیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به زائران اربعین حسینی در سال جاری نسبت به پارسال ۳ برابر شده است٬. باتوجه به اینکه اتباع کشورهای افغانستان و پاکستان هم از مسیر ایران راهیِ پیاده رَوی بزرگ اربعین حسینی در عراق خواهند شد؛ تصریح کرد: ٬زائران این کشورها نیز می‌توانند از تمامی امکانات استفاده کنند.٬ در مراسم اربعین حسینی ۸۰۰ دستگاه آمبولانس، هشت بیمارستان، ۱۰۰ نیروی فوریت‌های پزشکی، چهار درمانگاه، هشت موکب بین‌راهی و ۴۰ پزشک متخصص خدمات بهداشتی و درمانی را در سه مرز مهران، چزابه، شلمچه و همچنین مسیر پیاده‌روی نجف به کربلا ارائه می‌کنند” [تأکیدها از ما است]. از طرفی باشگاه خبرنگاران پویا، ۲۷ مهرماه، نوشت: “محمدجواد آذری جهرمی در سفر به عراق و دیدار با حسن الراشدی وزیر الاتصالات العراقی،از ارائهٔ خدمات رایگان اینترنت در ایام اربعین به زائران حسینی خبر داد”

همان‌طور که دیده می‌شود، این سازمان‌دهی گستردهٔ دولتی و صَرف هزینه‌های نجومی تنها برای آن است که به‌گفتهٔ وزیر کشور اقتدارِ نظام و به‌تعبیرِ وزیر بهداشت “خودنماییِ قدرت اسلام” در منطقه را به‌نمایش گذاشته شود [ایسنا، ۲ آبان‌ماه]. زیرا هزینه‌های هر زائر در این سفر عبارت‌اند از هزینه‌های اتوبوس تا مرز و از مرز به داخل، آن هم با بهایی کم‌تر از بهای متعارف؛ هزینه‌های اخذ ویزا و بیمه به‌ترتیب ۱۸۰ هزار و ۱۰ تومان است. کسانی که با خودروی شخصی تا مرز سفر می‌کنند، از پرداخت هزینه‌های اتوبوس معاف‌اند و می‌توانند خودروهای‌شان را در پارکینگ‌های احداث‌شده در مبادی خروجی پارک کنند. دیگر هزینه‌ها از قبیل اسکان و تغذیه و نظایر آن‌ها برای تمام زائران رایگان است.

به‌این ترتیب، درحالی‌که میلیون‌ها کودک و نوجوان در شهرها و روستاهای کشورمان از تحصیل محروم‌اند و به کارهایی مشابه بردگی واداشته می‌شوند، در شرایطی ‌که بیش از ۸۰ درصد از کارگران و کارکنان در بخش خصوصی و دولتی درآمدی کم‌تر از خط فقر دارند و در وضعیتی ‌که بیش از ۶۰ درصد کارگاه‌های صنعتی و تولیدی کشور تعطیل شده‌اند یا در آستانه ورشکستگی‌اند و دولت و نظام از نداشتن منابع مالی در حمایت از آن‌ها حکایت‌ها می‌گویند، در اوضاع‌واحوالی ‌که کشاورزی به قهقرا رفته است و ده‌ها هزار روستای کشور در معرض نابودی‌اند، در هنگامه‌ای ‌که آسیب‌های‌ اجتماعی‌ای گوناگون که بیشترشان ریشه در تهیدستی مردم دارند اساس جامعه را تهدید می‌کند، صدها هزار میلیارد تومان از منابع مالی و ارزی کشور ریخت‌وپاش می‌شود و ده‌ها هزار نیروی انسانی اعم از نظامی، انتظامی و امنیتی و خدماتی دولتی همراه با تجهیزات کامل و نیز لشکری از هیئت‌های متشکل از رانت‌جویان، مبلغان، واعظان و مداحان، در مقام کاسبان و بهره‌بردارانِ “عزاداری حسینی”، گسیل می‌شوند تا به‌قول وزیر کشور اقتدار “نظام”- بخوان: اقتدار نظامِ سرکوبگر و ضدمردمی حاکم- یا به‌تعبیر “وزیر بهداشت”، خودنمایی قدرت این نظام را در منطقه به‌نمایش بگذارند! اما آقایان وزیران و دیگر سران نظام به‌خوبی واقف‌اند که این “خودنمایی اقتدارِ” خود از بی‌اقتداری و ترس حکایت دارد! واقعیت این است که ازجمله هدف‌های این “خودنمایی اقتدار”، گذشته از مقصدهای جاه‌طلبانهٔ نظام در منطقه، مرعوب و منزوی کردن مراجع، استادان و اندیشمندان حوزه‌های دینی در درون و بیرون کشور است که قرائت دیگری از اسلام دارند. ”

بااین‌حال، نباید پنداشت که صَرف هزینه‌های گزاف از بودجه‌های عمومی کشور به‌همین محدوده خلاصه می‌شود. این هزینه‌ها بُعدهایی بس گسترده‌تر اما پنهان دارد. برای پی بردن به این بُعدهای پنهان، به گوشه‌هایی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. مهندس بیژن سرانجام، مدیرعامل شرکت ساختمانی گسترش و نوسازی صنایع ایرانیان (مانا)، وابسته به هلدینگ معدنی “میدکو”، در مقام پیمانکار طرح توسعهٔ حرم امام اول شیعیان در نجف در عراق، دیروز، در جمع خبرنگاران و در تشریح ابعاد این طرح گفت: “با این طرح که از چندی قبل توسط مهندسان ایرانی آغاز شده، اینک به نیمه راه رسیده و مشتاقان زیارت آن امام از سال آینده شاهد بهره‌برداری کامل این پروژه بزرگ عمرانی خواهند بود… همچنین صحن حضرت فاطمه زهرا (ع) در اطراف حرم مطهر و در بخش زیارتی امسال به بهره‌برداری می‌رسد. درعین‌حال کار توسعه بخش غیر زیارتی هم به این شرکت واگذار شده است. مساحت کل طرح توسعه اماکن زیارتی و غیر زیارتی حرم مطهر حضرت علی (ع) بالغ بر ۱۸۰ هزار مترمربع است که توسعه بخش غیر زیارتی به مساحت ۷۵ هزار مترمربع با هزینه‌ای معادل ۱۳۰ میلیارد تومان (برآورد اولیه) توسط این شرکت انجام می‌شود. این بخش شامل احداث ساختمان‌های اداری، موزه و کتابخانه است که ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تا سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. همچنین ساخت مهمان‌سرای بزرگ و زیبای حرم مطهر حضرت علی (ع) در قالب همین مجموعه تا آبان امسال به اتمام می‌رسد. تمام مصالح بکار رفته در این پروژه عظیم عمرانی اعم از سیمان، فولاد، سرامیک و… تولید صنایع ایران است و مهندسان و طراحان پروژه در ساخت این بنا چنان دقت و ظرافتی به‌کار بسته‌اند که بنای نهایی در شأن مقام والای نخستین امام شیعیان و زیبنده زائران آن باشد. فاز نخست بخش زیارتی این طرح به وسعت ۵ هزار مترمربع، فروردین امسال و در سالروز ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) افتتاح شد و فاز دوم آن هم‌زمان با عید غدیر خم به مساحت ۲۵ هزار مترمربع به بهره‌برداری رسید. طرح توسعه حرم مطهر امام علی (ع) که مزین به‌نام صحن و شبستان حضرت زهرا (س) است، بعد از مسجدالحرام، بزرگ‌ترین پروژه عمرانی جهان اسلام به‌حساب می‌آید. این شرکت به‌زودی برای پذیرش پیمانکاری ساخت صحن ٬عقیلهٔ بنی‌هاشم٬ در جوار حرم مطهر امام حسین (ع) وارد گفتگو خواهد شد. احداث این بنای بزرگ عمرانی دارای پیچیدگی‌های خاصی است که نیاز به تملک و تخریب بافت فرسوده اطراف حرم در کربلای معلا دارد. همین مسئله زمان و هزینهٔ اجرای پروژه را افزایش خواهد داد. این پروژه هم از سوی ستاد بازسازی عتبات عالیات درحال طراحی است. این شرکت ساختمانی همچنین علاوه بر این، ساخت کارخانه سیمان العماره عراق را هم که مالک آن شرکت سیمان فارس و خوزستان است به‌عنوان تأمین‌کننده به‌عهده گرفته و به‌دنبال اجرای پروژه‌های جدید عمرانی در کشورهای مسلمان همسایه است” [روزنامهٔ اطلاعات، ۴ آبان‌ماه- تأکیدها از ما است].

مسئولان نظام با سکوت دربارهٔ چگونگی تأمین هزینهٔ این پروژه‌ها، آن‌گاه که ناگزیر از سخن گفتن شوند، ادعا می‌کنند محل تأمین هزینه‌های آن‌ها “کمک‌ها و نذورات خَیِرین” است. اما هر انسان آگاهی می‌داند که حجم این هزینه‌ها و ازجمله بسیج امکان‌های دولتی بسی از چنین کمک‌ها و نذورات و توانایی خیرین فراتر است. کافی است به این اظهارنظرِ نمونه‌وار توجه کنیم: “علیرضا فداکار در دومین گردهمایی رؤسای ستادهای بازسازی عتبات وزارتخانه‌ها، نهادها و سازمان‌ها با حضور نمایندگان بیش از ۲۰ ارگان دولتی که در نجف برگزار شد، از اتمام عملیات اجرای بخش زیارتی صحن حضرت زهرا (س) در جوار حرم امام علی (ع) تا پایان امسال خبر داد. وی با بیان اینکه اجرای طرح‌های عظیمی مانند صحن و شبستان حضرت زهرا (س) در کشوری مانند عراق که هنوز درگیر جنگ و مشکلات متعدد اقتصادی است، بسیار سخت است، اظهار کرد: ٬پیشرفت این طرح‌ها جز با عنایت اهل‌بیت (ع) ممکن نبود. راه‌اندازیِ دفاتر ستاد بازسازی عتبات در وزارتخانه‌ها و نهادها به‌معنای دولتی شدن فعالیت این ستاد نیست٬. شوشتری، جانشین ستاد بازسازی عتبات عالیات، نیز در این نشست به تشریح ظرفیت‌های مشارکت در بازسازی عتبات پرداخت و گفت: ٬اهداءِ نذورات نقدی و کالایی، تأمین تجهیزات و ماشین‌آلات، ارائهٔ خدمات فنی و مهندسی و تأمین نیروهای تخصصی ازجمله فرصت‌های موجودی است که خَیِرین حقیقی و حقوقی می‌توانند در آن‌ها مشارکت نمایند” [خبرگزاری جمهوری اسلامی، به‌نقل از خبرگزاری ایرنا، ۲۴ مهرماه ۹۶- تأکیدها از ما است]. مفهوم این سخنان آن است که کارفرمای این طرح‌ها “ستاد بازسازی عتبات” است. در این “ستاد”، بیش از ۲۰ وزارت‌خانه و همچنین ارگان‌های دولتی و حکومتی، ازجمله “بنیاد”های زیر فرمان رهبر نظام حضور و مشارکت دارند. گرچه دولت و وزارت خانه‌های آن در تأمین هزینه‌ها و تجهیزات این طرح‌ها مشارکت دارند، اما مدیریت و مالکیت آن‌ها دولتی نیست و به این بنیادها تعلق دارند و خیرین حقیقی و حقوقی هم می‌توانند در پیشبُردِ این طرح‌ها مشارکت داشته باشند. به‌عبارت‌دیگر، تأمین بخش عظیم هزینه‌های این طرح‌ها، گذشته از امکان‌ها و درآمدهای عمومی، بر عهدهٔ بنیادهایی از قبیل بنیاد مسکن، ستاد اجرای فرمان امام، بنیاد مستضعفان و… البته آستان قدس رضوی است، یعنی همان بنیادهایی که با مصادره و تملک اموال ملی و بهره‌کِشیِ عنان‌گسیخته از کارگران و متخصصان شاغل در این بنیادها- بنیادهایی که بزرگ‌ترین کارفرماهای کشورند- و به‌دور از هرگونه نظارت مردمی با ‌نام “مستضعف” و “طرح‌های مردمی”، هدف‌های جاه‌طلبانه و ضدمردمی نظام را در داخل و خارج کشور دنبال می‌کنند.

برای درک بهتر این موضوع و ابعاد آن، به نمونه‌یی دیگر اشاره می‌کنیم: “ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) در اجرای رهنمودهای مقام معظم‌رهبری مبنی بر توجه هرچه بیشتر به مناطق کمتر توسعه‌یافته و به‌منظور ایفای بخشی از مسئولیت‌های اجتماعی، توسط بنیاد برکت تعداد ۲۰۰ مسجد و مرکز فرهنگی برکت را روز گذشته، با حضور آیت‌الله محمدی‌گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری؛ دکتر محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و جمعی از مسئولان کشوری و لشکری در مناطق کمتر توسعه‌یافتهٔ کشور افتتاح و به‌عنوان هدیهٔ مقام معظم رهبری به ‌مردم این مناطق تحویل داد. بر اساس این گزارش، قرارداد ساخت ۱۰۲۳ مرکز فرهنگی و مذهبی برکت که عمدتاً شامل مساجد، حسینیه، دارالقرآن و کتابخانه‌های عمومی هستند و همچنین قرارداد تجهیز ۲۰۰ باب از مساجد برکت به کتابخانه نیز منعقد شده که تاکنون کار تجهیز ۱۴۰ مسجد در ۱۳ استان کشور به انجام رسیده است. در ادامه مراسم رئیس ستاد اجرایی فرمان امام با تأکید بر نقش مساجد در تقویت ایمان و معنویت جامعه گفت: ٬تمامی شهدا و رزمندگان هشت سال دفاع مقدس و مدافعان حرم برآمده از پایگاه مساجد هستند؛ بنابراین باید مسجد را جدی بگیریم٬.” [جوان آنلاین و ایسنا، ۲ آبان‌ماه ۱۳۹۶- تأکیدها از ما است]. مگر این روستاها و مناطق محروم تا کنون مسجد نداشته‌اند و مشکل آن‌ها تنها نداشتن دارالقرآن و حسینیه است؟ واقعیت این است که مشکل این مناطق بیش از هرچیز، نداشتن کار، محرومیت از تحصیل کودکان و فقر فزایندهٔ دامن‌گیر آن‌هاست. همان‌طور که گفته شد، هدف از این طرح‌ها جز به‌وجود آوردن اشتغال برای طلبه‌ها و یارگیری از مبلغان و مداحان برای منزوی کردن روحانیت و اندیشمندان مستقل دینی و نیز گسترش دامنهٔ نفوذ اندام‌های تبلیغاتی و امنیتی نظام در جامعه چیز دیگری نیست. آخر مگر نظام تا کنون اساساً جز گستردن تبلیغات حکومتی و نفوذ امنیتی در پی استفادهٔ دیگری از مساجد و منابر بوده است؟

با‌این‌همه، برای پی بردن به چگونگی این “نمایش اقتدارِ” میان‌تهی ترجیح می‌دهیم به‌جای نقل‌قول از گزارش‌های منابع مستقل، به بخش‌هایی از گزارش “احمد مسجد‌جامعی”- و البته از مدافعان نظام- رجوع کنیم: “راهپیمایی اربعین در عتبات عالیات- نه در تهران- یک مراسم معنوی و هم‌نشینی فرهنگی میان همه دوستداران اهل‌بیت است… در این مراسم انسان‌ها در قالب فرد و یا ساختارهای اجتماعی غیردولتی نقش‌آفرینان اصلی این عرصه هستند، چه در نقش زائر و راهپیما و چه در نقش میزبان و موکب گردان. آن‌ها که رفته‌اند، دیده‌اند و آن‌ها که نرفته‌اند، می‌توانند از اهلش بپرسند، این مراسم شکلی رشد یافته از مراسمی مختصر و سنتی است که میان گروهی از دوستداران اهل‌بیت و خصوصاً عشایر عراقی رایج بوده است. یک بنیان محلی که اندازه‌هایی جهانی یافته و چه خوب که چنین است. ما می‌توانیم در سرتاسر مسیر منتهی به کربلا صدها موکب برپا کنیم و تمام مراسم را در دست گیریم. در این صورت ما با پول و قدرت، نظمی سنتی و صدها ساله را به‌هم می‌ریزیم و میزبان را عملاً خارجی تلقی می‌کنیم و مانع هم‌نشینی فرهنگی می‌شویم. نتیجه چه خواهد بود؟ ما گاهی خودمان را از میزبان و سایر زائران افغانی، هندی، پاکستانی و عرب و.. . بالاتر می‌دانیم و با این بالانشینی‌ها باوجود آن‌همه هزینه‌های هنگفت مادی و معنوی، چیزی به‌دست نمی‌آوریم… راهپیمایی اربعین یک وظیفهٔ اداری و دولتی و اجباری نیست، یک مراسم معنوی است و یکی از امکان‌های این مراسم تأملی در یادآوری سختی‌های اهل‌بیت در واقعه کربلا و پس‌ازآن است و برای فراهم شدن این تأمل، نباید مسیر زائران به تفرجگاهی بدل شود که امکانات آن، زمینه و شرایط چنان تأملی را از میان ببرد. … ما حق نداریم کارخانه لبنیات را با خود از تهران بین نجف و کربلا ببریم و خوشحال باشیم که با این کار مثلاً به همه ماست می‌رسد و گزارش آن را با خلوص نیت در بولتن‌ها و خبرها بیاوریم. این ماست‌رسانی به چه درد می‌خورد و به چه منجر می‌شود؟ به حذف آن موکبی که دارد فرهنگ حسینی و علوی و نبوی را با رفتار خودش و بی‌هیچ هزینه‌ای به ما منتقل می‌کند. در برابر این رفتار صمیمانه، ما از این پرخرجی‌ها چه منفعتی می‌بریم؟ نخست آن که خود را از دریافت معنوی و تبادل فرهنگی محروم می‌کنیم و عظمت پنهان در آن رفتارها را نمی‌بینیم و بسا که موجب قطع آن هم بشویم، درحالی‌که تداوم این سنت اساساً مرهون کوشش‌های خالصانه اوست… اگر می‌خواهیم کمک کنیم، بایستی پیش از آن تفاوت کمک با دخالت را بدانیم و این‌که برگزارکنندگان، سال‌های سال چه می‌کرده‌اند و چه می‌کنند و چه کمبودهایی دارند و به چه کمک‌هایی نیازمندند؟ اصلاً این برگزارکنندگان سنتیِ غیرحکومتی را که در هر دوره‌ای و با هر شرایطی این راه را پیموده‌اند، می‌شناسیم؟ کمک بدون به‌رسمیت شناختن مراسم و صاحب‌خانه و حتی اقلیم و شرایط محیطی ممکن نیست و باید نگران باشیم که زیان‌های فرهنگی آن دخالت بیشتر از سودمندی‌هایش باشد. برخی مسئولین عراقی در قالب گلایه‌های دوستانه از صدمه‌های برخی از این بزرگ موکب‌ها به طبیعت و محیط‌زیست و زندگی ساکنان آن دیار سخن‌ها داشتند. ریختن بی‌پروای زباله به رود و نهر و جاده و خیابان و پیاده راه، از میان بردن فضای سبز و صدمه به درختان و کارهایی از این دست در عمل نه‌تنها کمک به میزبانمان نیست که تحمیل هزینه‌های پنهان به آنان است پول بلندگو می‌آورد؛ برتری‌جویی را رسمیت می‌بخشد. از مسافران اربعین بپرسید. بلندترین صدای بلندگوهای طول مسیر کدام‌یک بوده است. وقتی بلندگوهای ما حتی از سر اخلاص، این‌گونه عرصه را به‌دست بگیرند نتیجه‌ای جز تنگ کردن جای صاحب‌خانه که شاید امکانات کمتری داشته باشد، ندارد. وقتی صدایمان را بلند می‌کنیم، صداهای دیگر را نمی‌شنویم و هم‌نشینی فرهنگی با همه دوستداران اهل‌بیت را فراموش می‌کنیم” [روزنامهٔ جمهوری اسلامی، ۳ آبان‌ماه ۹۶].

موضوع همین جاست: برتری‌جویی در داخل و خارج. سرکوب در داخل دخالت‌های ماجراجویانهٔ نظامی، امنیتی و تبلیغاتی در خارج را به‌دنبال دارد. واقعیت این است که برخلاف ادعاهای نظام مبنی بر استکبارستیزی، جمهوری اسلامی با دخالت‌های ماجراجویانه و با دامن زدن به تضادهای مذهبی و قومی و برافروختن آتش منازعات و جنگ‌های مذهبی، نقشی به‌شدت ارتجاعی در به‌حاشیه راندن حق حاکمیت ملی و مطالبات دموکراتیک مردم منطقه دارد، و از این منظر و فارغ از نیت‌های جناح‌ها و نیروهای وابسته به رژیم، جمهوری اسلامی در تضعیف دولت‌ها و نقض تمامیت ارضی کشورهای منطقه به پیش‌بُرد سیاست‌های امپریالیستی یاری می‌رساند. روشن است که حاکمان عربستان و صهیونیسم، و متحدان مرتجع‌شان در منطقه، به ایفای نقش آن روی دیگر سکه مشغول با‌شند.

نامۀ مردم