تحولات سیاسی در سودان با سرعت در جریان است و گفتگوها به‌منظور توافق بر سر ترکیب دولت گذار بین “ائتلاف آزادی و تغییر” و سران “شورای نظامی گذار” (که پس از برکناری عمرالبشیر، رئیس‌جمهور دیکتاتور رژِیم، در نیمه دوم فروردین‌ماه ۹۸ قدرت حکومتی را در ‌دست دارد) به مرحله‌های حساسی رسیده است.

تا کنون چندین بار خبرهایی دربارهٔ رسیدن دو طرف به‌توافق بر سر ترکیب شورای اداره رژیم و ترکیب پارلمان و همچنین ماهیت و نقش ارگان دولت در دوره گذار منتشر شده است، اما طبق آخرین خبرها هنوز توافق نهایی حاصل نشده است.

کمیته مرکزی حزب کمونیست سودان در بیانیه‌ای در ۲۴ تیرماه/۱۵ ژوئیه تأکید کرد که پیش‌نویس موافقت‌نامه‌ای که منتشر شده است  نه خواست‌های انقلاب را برآورده می‌کند و نه دستاوردهای تا کنون آن را تصریح می‌کند. این بیانیه همچنین تأکید کرد که پیش‌نویس “توافقنامه”‌ای که منتشر شده است تمام قوانین غیردموکراتیک رژیم البشیر را پذیرفته است. و اینکه  این پیش‌نویس تمامی قراردادهای بین‌المللی و منطقه‌ای که از سوی رژیم عملاً سرنگون‌شده امضا شده‌اند، به‌ویژه عضویت در اتحادیه نظامی عربی که جنگ در یمن را پیش می‌برد، موافقت‌نامه با مرکز فرماندهی نیروهای آمریکا در آفریقا (آفریکوم)، و تسهیلاتی که در اختیار پایگاه سازمان سیا در این کشور قرار دارند، را تأیید کرده است. “همه این موارد آشکارا  حاکمیت سودان را تقض می‌کنند.”

حزب کمونیست سودان که یکی از اجزاء مهم “ائتلاف آزادی و تغییر” را تشکیل می‌دهد، بر پایه تحلیل مشخص اسناد منتشر شده پس از دور مذاکره بین ائتلاف و شورای انتقالی نظامی، متن بیانیه سیاسی و قانون اساسی مورد موافقت دو طرف را مردود اعلام کرد و بازگشایی مجدد مذاکرات و تلاش برای مصرح کردن خواست‌های پایه‌ای اپوزیسیون  را خواستار شد. برخی از اعضای بانفوذ ائتلاف هم در اتحاد با حزب کمونیست موافقت‌نامه منتشر شده را فاقد حداقل لازم دانسته و ادامه مذاکرات را خواهان شدند.

در دو هفته گذشته جلسه‌هایی متعدد بین نیروها و سازمان‌های عضو “اتحاد برای آزادی و تغییر” انجام شده است که هدف  از آن‌ها ایجاد وحدت نظر بین نمایندگان حزب‌ها و گروه‌های اصلی مخالف است، یعنی حزب‌ها و گروه‌هایی که به‌منظور تحقق هدف‌های اصلی قیام مردمی (که در آخرین روزهای آذرماه گذشته برپا شد) و ازجمله: سرنگونی رژیم و انهدام نهادهای آن و درنهایت از بین بردن پایگاه سیاسی و ایدئولوژیک آن است، مبارزه می‌کنند. بر اساس بیانیه‌ای که در روز ۲۹ تیرماه از سوی هیئت سیاسی حزب کمونیست سودان منتشر شد، در روز پنج‌شنبه ۲۶ تیرماه، ده‌ها هزار تن از تظاهرکنندگان سودان در میدان سبز (که اخیراً نام آن به میدان آزادی تغییر یافت) در خارطوم جمع شدند تا پایان یک هفته از اقدامات گسترده در ارتباط با جنایت‌هایی که از سوی خونتای نظامی که از ۲۲ فروردین‌ماه ۹۸/ ۱۱ آوریل ۲۰۱۹ در قدرت بوده است، اجرای عدالت را خواهان شوند.

این گردهمایی توده‌ای به درخواست نیروهای تشکیل دهنده “اتحادیه برای آزادی و تغییر” برگزار شد. در این گردهمایی نمایندگان اتحادیه آزادی و تغییر سخنرانی و تصریح کردند که اجرای عدالت برای همه قربانیان رژیم نظامی از کودتای ۲۲ فروردین‌ماه / ۱۱ آوریل تا کنون را خواستارند. آنان اظهار داشتند که نمی‌توان انتظار اجرای عدالت داشت درحالی‌که قدرت هنوز در دست ارتش است و وزارت دادگستری هم در دست همان افراد وابسته به رژیم قبل است. آنان همچنین در ارتباط با عملی شدن تغییرهایی پایه‌ای در ارگان‌های قدرت خواست‌هایی را اعلام کردند و خاطرنشان کردند که تنها راه بازگرداندن مشخصه‌های ملی به دولت تشکیل دولتی غیرنظامی و اجرای بیانیه آزادی و تغییر است.

گفت‌وگو با رفیق دکتر امل جبرالله سید احمد: مبارزه برای آغازی نو در سودان

امل جبرالله سید احمد، عضو کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست سودان: انبوهی از توافقنامه‌هایی که هنوز سری هستند و در زمینه‌های مالکیت زمین، کنترل تجارت، ارتش، امنیت و مهاجرت عمل می‌کنند ادامه کنترل دولت پنهان صاحب قدرت در سودان را بر اوضاع کشور ممکن می‌کنند، اما مردم درحال مبارزه و مقاومت هستند.

سودان در آخرین روزهای ماه ژوئن (نیمه اول تیرماه سال جاری) شاهد تظاهرات شگفت‌انگیزی از حمایت مردمی از تغییرات سیاسی در کشور بود. میلیون‌ها شهروند به فراخوان برپایی تظاهرات عمومی با شعار استعفای دولت موقت نظامی و انتقال قدرت به ائتلاف آزادی و تغییر پاسخ مثبت داده به خیابان‌ها آمدند. و این در حالی بود که در کشتار وحشیانه یک ماه پیش از آن یعنی در ۱۳ خردادماه در خلال یورشی شب‌هنگام، نیروهای شبه‌نظامی وابسته به رژیم حاکم به‌منظور برچیدن کمپ اعتراض‌های مردمی در مرکز خارطوم و متفرق کردن تحصن کنندگان و حاکم ساختن جو ترور در محله‌های مسکونی شهر بیش از ۱۰۰ نفر از مردم کشته و مجروح شدند.

مردم معترض در شهرهای کوچک و بزرگ و روستاهای سراسر سودان پایان دادن به رژیم فعلی و انجام تغییرهای واقعی را خواستار شدند. اعتصاب‌های برنامه‌ریزی‌شده به‌‌رهبری “انجمن حرفه‌ای سودان” با فلج کردن سیستم حمل‌ونقل، کارخانه‌ها و سیستم خدماتی، درعمل چتر حمایتی‌ای برای تظاهرات مردم برپا می‌کردند. پیش از این مرحله، “شورای نظامی انتقالی” معتقد بود که می‌تواند با پرسنل تغییر یافته و چهره‌های ناشناخته رژیم موجود را دوام ببخشد. تظاهرات نشان داد که “شورای نظامی انتقالی” قدرت چنین کاری را ندارد. پیام مردم این بود: قیام ادامه خواهد یافت، مردم سودان از ائتلاف آزادی و تغییر پشتیبانی می‌کنند. “ائتلاف آزادی و تغییر” ریشه در اراده و تصمیم مردمی در جهت انجام تغییرهای اجتماعی اساسی دارد. این ائتلاف پایگاه اجتماعی‌ای گسترده‌ دارد و طیفی از حزب‌های سیاسی را در بر می‌گیرد. با این حال، حمایت توده‌ای واقعی از آن از میان مردم برخاسته است، در هزاران کمیته مقاومت شکل گرفته است که درحال‌حاضر در همه محله‌های شهرها و روستاها در سراسر سودان وجود دارند، و همچنین در “انجمن حرفه‌ای سودان”، که  نام جدید ائتلاف اتحادیه‌های کارگری غیررسمی (و قبلاً غیرقانونی) است که درحال حاضر جانشین سازمان‌هایی شده است که زیر نظارت رژیم بودند.

“انجمن حرفه‌ای سودان”، آموزگاران، مهندسان، دکترها، کشاورزان، پزشکان، و کارگران راه‌آهن را نمایندگی می‌کند. تمامی این حرفه‌ها قبلاً، یعنی ۳۰ سال پیش، اتحادیه‌های کارگری آزاد خود را داشتند. پس از ۱۹۸۹/۱۳۶۸ [به‌قدرت رسیدن عمرالبشیر از طریق کودتای نظامی در سودان]، این اتحادیه‌ها توقیف و مصادره شدن دارایی‌ها و دفاتر خود، دستگیری مسئولان و فعالان خود و اخراج اعضایشان را شاهد بودند. امروزه اتحادیه‌های کارگری زیر کنترل رژیم، سازمان‌هایی عمودی‌اند که در بر گیرنده صاحبان و اداره‌کنندگان شرکت‌ها و مؤسسه‌های اقتصادی، اجتماعی و صنعتی و زیر مدیریت و کنترل کامل ‌آنان قرار دارند. وزیر خارجه پیشین سودان رئیس “فدراسیون اتحادیه‌های کارگری” کشور بود!

جنبش جدید سودان محصول ۳۰ سال سرکوب و ۳۰ سال مقاومت زیرزمینی است. این جنبش دو ویژگی دارد: نقش اصلی زنان و حضور جمعی جوانان در آن. نقش برجسته زنان نباید جای تعجب باشد. از لحاظ تاریخی، زنان در عرصه سیاست در سودان نقشی کلیدی داشتند. امروزه در اشاره به این نقش سنتی و تاریخی به زنان شرکت‌کننده در جنبش اعتراضی مردم سودان لقب “کانداکا” (ملکه جنبش) داده شده است.

در طول مبارزات آزادی‌بخش علیه حاکمیت استعمار در سال‌های دهه‌های ۱۹۴۰/۱۳۱۹ و ۱۹۵۰/ ۱۳۲۹، زنان در آن مبارزات نقشی مهم داشتند. نخستین زن که در جهان عرب به عضویت در پارلمان انتخاب شد، یک زن کمونیست سودانی بود که در سال ۱۹۶۵/۱۳۴۴ در سودان به‌نمایندگی پارلمان انتخاب شد. زنان اما برای خلاصی از حاکمیت رژیم اسلامی تحمیل شده به کشور در سال ۱۹۸۹/۱۳۶۸ دلیل‌های خاص خودشان را هم دارند. این رژیم هرگونه حقوق قانونی را از زنان سلب کرده است و آنان را به امان دادگاه‌های شرع که در آن‌ها حق داشتن وکیل مدافع ندارند رها کرد. این محاکم شرعی ازدواج دختران از سن ۱۰ سالگی را مشروع و ممکن می‌دانند و قوانین نظم عمومی مصوبه آن مقرراتی سخت در مورد لباس پوشیدن و حق مسافرت زنان اعمال می‌کند. با این حال، بدتر از این تأثیر شدید سیاست‌های رژیم بر زندگی روزمره مردم است. در “دارفور” واقع  در غرب کشور، در جنوب و در کوه‌های شرق، از سال ۱۹۸۹/۱۳۶۸ جنگ بی‌وقفه ادامه داشته است. میلیون‌ها نفر در داخل کشور از شهرها و خانه‌های خود آواره شده‌اند. البته دوسوم این تعداد را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند که اغلب باید کارهای اجباری را انجام دهند. از لحاظ زندگی خانوادگی، این زنان هستند که باید بار افزایش هزینه‌های مواد غذایی، سوخت و حمل‌ونقل و خصوصی شدن تحصیل و آموزش را تحمل کنند. در عرصه اشتغال و در اعمال سیاست رسمی “اخراج از کار به‌لحاظ رعایت مصلحت عمومی”، زنان بیشترین سهم اخراج از کار  را داشته‌اند. این سیاست درواقع به رژیم اجازه می‌دهد تا اعضا و هواداران نیروهای مخالف را از کار بیکار کند. به‌همین دلیل است که اغلب میلیون‌ها نفری که مهاجرت کرده‌اند زن هستند و در تظاهرات مخالفت با رژیم سودان در کشورهای غربی در ماه‌های اخیر زنان بیشتر دیده می‌شوند. حضور جوانان شگفت‌انگیز است. این نسلی است که در دوره حیات این رژیم و در شرایط اعمال قوانین سختگیرانه‌اش به دنیا آمده و رشد کرده است. آنان زندگی در هیچ رژیم دیگری را تجربه نکرده‌اند، اما مشارکت‌ جوانان در جنبش گسترده است و  دلیل‌هایی موجه برای این حضور بی‌سابقه نیز دارند. رژیم جوانان را به‌خدمت نظام‌وظیفه موظف می‌کند و از آنان هم برای تأمین نیرو در جنگ‌های داخلی خود و همچنین گسیل داشتن آنان به‌عنوان سربازان مزدور در جنگ رژیم سعودی در یمن استفاده می‌کند. آموزش‌وپرورش هم در تیول بخش خصوصی است و هم خالی از هرگونه محتوا است و درنتیجه، زندگی جوانان به‌لحاظ فرهنگی و به‌دلیل اعمال سانسور همه‌جانبه بسیار محدود است. میزان بیکاری جوانان بسیار بالا است ، حتا برای جوانان واجد شرایط و فارغ‌التحصیل دانشگاه. نسل جوان همچنین در دام اعتیاد افتادن دوستان جوان خود و ویران شدن زندگی آنان را شاهد است، اعتیادی که محفل‌های وابسته به رژیم در توسعه آن دست دارند. جوانان زندگی فعال و پرباری را طلب می‌کنند و مصمم هستند تا به‌آن ‌دست یابند. اینان نیروهایی‌اند که اکنون با رژیم مقابله می‌کنند.

تا چند هفته قبل و تا اوایل خردادماه هدف اصلی رژیم و متحدان بین‌المللی‌اش سعی در خاتمه دادن به‌حضور مردم در تظاهرات اعتراضی و به‌دست گرفتن کنترل اوضاع کشور از طریق به صحنه آوردن مهره‌هایی ناشناخته و تا حدی پذیرفتنی از بین چهره‌های رژیم دیکتاتوری عمرالبشیر و نظامیان حاکم بود، با این تصور که رهبران تغییر می‌کنند ولی رژیم ادامه خواهد یافت. این دیدگاه متحدان رژیم سودان در خاورمیانه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و همچنین حامیان بین‌المللی سه‌گانه آن، ایالات متحد آمریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا بود.

از نیمه تیرماه و درحال حاضر دورنمای آینده‌ای متفاوت پدیدار شده است، آینده‌ای که می‌تواند تغییرهایی رادیکال را با خود به‌ارمغان آورد، تغییرهایی که از سوی جنبش توده‌ای سودان هدایت خواهد شد. مذاکراتی بغرنج میان شورای نظامی انتقالی و ائتلاف مردمی هنوز ادامه دارد. “ائتلاف آزادی و تغییر” مصمم است تا تغییر واقعی رژیم حاکم را در راستای خواست‌های مردم تأمین و بی‌برگشت کند. این در حالی است که ارتش و حامیان خارجی‌اش هنوز سعی دارند رژیم کنونی را حفظ کنند. “ائتلاف آزادی و تغییر” می‌داند که هرگونه توافقی تنها در صورتی تحقق خواهد یافت که  توده‌‌های حاضر در میدان در ادامه آن را حمایت کند و آنچه “دولت عمیق” (یعنی ساختار تداوم سرکوبی که رژیم موجود را حفظ می‌کند) نامیده می‌شود را ریشه‌کن کند. قدرت رژیم به‌وسیلهٔ دستگاه امنیتی شبه‌نظامی‌ای که در همه مناطق نفوذ می‌کند اعمال می‌شود و هوادارانش کسانی‌اند که مسئولیت اداره ساختارهای اسلامی حمایت و کنترل را به‌دست دارند، کسانی‌اند که مسئولیت اداره شبه‌نظامیان بزه‌کار، نیروی پشتیبانی سریع، شبه‌نظامیان مخوف جنجاوید را به‌عهده دارند و همگی از اطرافیان ژنرال حمیتی هستند. این “دولت پنهان” از طریق تعداد زیادی توافقنامه‌های عمدتاٌ بسیار مخفی که مالکیت زمین، کنترل تجارت، ارتش، امنیت و مهاجرت را شامل می‌شود، ادامه می‌یابد. همه این موارد باید در معرض و تخریب قرار گیرند و با محاکمۀ مسئولان قتل‌عام ۱۳ خردادماه/ ۳ ژوئن و روزهای بعد پروسه آن را آغاز کرد. محاکمه عمومی همه دست‌اندرکاران اصلی رژیم دیکتاتوری به ما نشان خواهد داد که ماهیت دستگاه سرکوب کشور ما چیست. به‌این دلیل ما معتقدیم که کار آزادسازی مردم سودان تازه آغاز شده است، و کارگران سودان گسترش همبستگی با اتحادیه‌های کارگری و همه سازمان‌های مترقی را به‌طورجدی خواستارند.

نامۀ مردم