احسان سلطانی در نشست هفتگی موسسه دین و اقتصاد که با موضوع اقتصادسیاسی شوک‌های ارزی برگزار شد، اظهار داشت: اصولا این موضوع که اگر نرخ ارز افزایش یابد، تولید و صادرات نیز افزایش خواهد یافت اختراع نئولیبرال‌های آمریکایی است تا دیکتاتورهای نظامی در آمریکای لاتین و آفریقا از آن استفاده کنند. محاسبه‌ها نشان می‌دهد اقتصادهایی مانند ژاپن، چین و کره جنوبی دقیقا هر زمان که نرخ ارزشان ثابت بوده افزایش صادرات را نیز تجربه کرده‌اند. بنابراین اینکه با بالا رفتن نرخ ارز صادرات افزایش می‌باید اساسا نسخه نئولیبرالی است.

وی ادامه داد: متاسفانه در کشور ما به موضوعات به صورت سطحی نگاه می‌شود مثلا همین نئوکلاسیک‌ها از مطالب آدام اسمیت تنها «دست نامرئی» آن را گزینش می‌کنند و با تیترسازی افکار عمومی را مهندسی می‌کنند. در سال گذشته نرخ دلار به بالای ۱۸ هزار تومان رسید که بالاترین شوک ارزی در تاریخ اقتصادی ایران بود یعنی با ابرشوک مواجه بودیم. باید توجه داشت که ارزش پول در دوران قاجار یک هفتم، در دوران پهلوی یم پنجم و در ۱۰ سال اخیر نیز یک یازدهم شد که همان دکترین شوک است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به برخی از تاثیرات افزایش نرخ ارز گفت: در طول ۱۰ سال اخیر حداقل دستمزدها از ۴۰۰ دلار به ۱۵۰ دلار کاهش یافته که این میزان در عراق ۵۰۰ دلار و در ترکیه ۸۰۰ دلار است. در حال حاضر بالاترین قیمت مسکن به درآمد در دنیا را شهر تهران دارد که باز هم از شوک‌های ارزی تاثیر پذیرفته است. همچنین در سال ۸۸ با حداقل دستمزد، ۲۵ کیلو گوشت خریداری می‌شد که در حال حاضر به ۱۵ کیلو رسیده است. بسیار جالب است که قدرت خرید مردم ایران در دوران قاجار بیشتر از دوران کنونی بود.

سلطانی تصریح کرد: در اسفندماه سال ۱۳۹۶، تقریبا ۵۷ هزار میلیارد تومان سپرده از ۳۰ استان‌های دیگر به استان تهران جذب شد و همچنین در این ماه ۶۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات جدید توسط بانک‌ها پرداخت شد که ۳ برابر مقدار آن در مدت مشابه سال پیش بود و دقیقا پس از رسیدن نرخ دلار به ۱۸ هزار تومان تمام آن تسویه شد. براساس محاسبات ما ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان میلیارد تومان از این راه درآمد کسب شد. بانک‌ها و بنگاه‌هایی که نمی‌توانند به حیات‌شان ادامه دهند با شوک‌های ارزی  می‌توانند دارایی‌های خود را تجدید ارزیابی کنند و دارایی‌های خود را چندبرابر کنند تا سرپوشی باشد بر ضرر و زیان‌ها که البته هزینه این را مردم باید بپردازند.

این پژوهشگر اقتصادی با اشاره به اهمیت ثبات در اقتصاد کشور گفت: این موضوع یکی از مهمترین وزنه‌های اقتصاد است که متاسفانه کشور ما در این مورد شرایط مطلوبی ندارد و کسانی که استاد اقتصاد کلان هستند و ادعاهای آنها به عرش می‌رسد، بیایند و در اتاق شیشه‌ای بنشینند و پاسخگو باشند. بنیاد هریتیج که مرجع نئولیبرال‌ها است یکی از ارکان آزادی اقتصادی را شاخص آزادی پول می‌داند که براساس آن مردم باید ارزش دارایی‌شان را حفظ کنند تا سرمایه‌گذاری کنند و امید داشته باشند. اگر اقتصاد آزاد خوب است چرا اینجا سکوت می‌کنند؟

وی متذکر شد: مالیات تورمی با شوک‌های ارزی و بازی با قیمت‌های کلیدی صورت می‌گیرد چون نمی‌خواهند از عایدی سرمایه یا سود سپرده مالیات بگیرند. آقایان ادعا دارند که اگر از سود سپرده‌ها مالیات گرفته شود نقدینگی از بانک‌ها خارج می‌شود و از آن به عنوان غول نقدینگی یاد می‌کنند، موضوعی که ساخته و نتیجه سیاست‌های خود آقایان است. البته براساس محاسبات ما و با استفاده از داده‌های بانک مرکزی، نیمی از نقدینگی موجود مربوط به سود سپرده‌هایی است که در ۵ سال اخیر پرداخت شده است. همچنین از مجموع نقدینگی نیمی از آن به صورت سند است یعنی مشخص نیست که این میزان کجا است.

سلطانی افزود: در طی ۶ سال اخیر، افزایش نقدینگی در ۳۰ استان کشور به جز تهران معنی‌دار نیست یعنی نقدینگی از ۳۰ استان خارج و وارد تهران شده است که در طی ۵ سال اخیر این رقم نزدیک به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به پرداخت یارانه انرژی گفت: دوستانی که دلواپسان یارانه هستند در مورد یارانه‌های خاص که به خصولتی‌ها تخصیص داده می‌شود سکوت می‌کنند. مثلا نیمی از یارانه انرژی به گروه‌های خاص مانند فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها پرداخت می‌شود. در اقتصاد ایران ارزش تولیدات معدنی و نهایی ۲۰ میلیارد دلار است اما کل حقوق مالکانه معادن در بودجه سال جاری ۱۵۰ میلیارد تومان است یا تقریبا ۱۰ میلیارد دلار رانت حمل و نقل معدنی است و متاسفانه در این موارد هیچ صحبتی نمی‌شود اما در مورد یارانه عام مانند بنزین، راه حل گران کردن را ارایه می‌کنند.

وی اضافه کرد: براساس برآوردها تقریبا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان رانت ارزی، ۲۰۰ هزار میلیارد تومان ارز دولتی و سکه و یا سود خالص ۲۰ بنگاه ۷۶ هزار میلیارد تومان بود در حالیکه راهکار افزایش قیمت بنزین را می‌کنند که اگر  نرخ آن دو برابر شود تقریبا ۳۵ هزار میلیارد تومان درآمد نصیب دولت می‌شود. بزرگواری که دستیار ویژه بودند و حالا در کنار نشسته‌اند چون می‌دانند چه تخریبی کرده‌اند، سه نفر از دوستان خود را در سازمان برنامه، مرکز پژوهش‌های مجلس و اتاق بازرگانی گذاشته است که افزایش نرخ ارز، نرخ بنزین و یا کالاهای اساسی را تجویز می‌کنند. بنده حاضر به مناظره با ایشان هستم و پرسش این است که چرا از سیاست‌های خود دفاع نمی‌کنند؟

سلطانی متذکر شد: در حال حاضر صادرات ما شامل هندوانه، پسته، فرش، آهن خام، اوره… است؛ یعنی همانند دوران قاجار اقدام به خام فروشی می‌کنیم. بسیاری از منابع ملی را تنها با یک مرحله فرآوری صاحب می‌شوند، در واقع اموال عمومی را صادر می‌کنند و نام آن را اموال خصوصی می‌گذارند. براساس محاسبات ۹ پتروشیمی تقریبا ۱.۸ از سود خود مالیات پرداخته کرده‌اند.

وی تصریح کرد: در حالیکه دولت چین اعلام می‌کند که صادرات خودروی آماده به ایران دارد، در آمار کشور ما به اسم واردات قطعات منفصله ثبت می‌شود که براساس پیگیری‌ها متوجه شدیم که یک کد تعرفه‌ای ساخته‌اند که واردات آنها از این طریق انجام می‌شود و رقم آن در واردات خودروی و قطعات گمرک دیده نمی‌شود و این رقم در ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر تقریبا ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار بوده است.

ایلنا