پاکستان در چند ماه اخیر به بحران‌های سیاسی زیادی دچار بوده است و پس از دست انداز‌های پیوسته برای اولین بار در تاریخ این کشور نخست وزیر با رای عدم اعتماد مجلس برکنار شد.

نخست وزیر «عمران خان» در چارچوب یک انتخابات عمومی و با رای بالای مردمی در سال ۲۰۱۸ توانسته بود، هدایت پاکستان را به دست بگیرد. او دقیقا برخلاف دولت‌های قبل بدون کودتا یا دخالت مستقیم ارتش توانست با رای مستقیم مردم به قدرت برسد و از جایگاه اجتماعی خوبی میان مردم برخوردار است.

رییس جمهوری و نخست وزیر پاکستان برای مدت پنج سال توسط پارلمان انتخاب میشوند. اما در سال جاری (۲۰۲۲) پس از دوسال توطئه‌ی خارجی اپوزیسون پاکستان توانست خان را برکنار کند. «محمدرضا کمیلی» کارشناس مسائل پاکستان در مصاحب‌های با باشگاه خبرنگاران جوان به بررسی وضعیت فعلی پاکستان پرداخت.

منشا بحران فعلی در پاکستان در چیست؟

محمدرضا کمیلی در جواب به این سوال گفت: منشا بحرات فعلی در پاکستان مبتنی بر احزاب است. این احزاب به سبک خاصی معتقد نیستند. تغییر هویت می‌دهند. احزاب سکولار قویتر هستند و نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. در طول سال‌ها در پاکستان قدرت میان دو حزب مردم (بینظیر بوتو، ذولفقار بوتو و…) و حزب مسلم لیگ شاخه نواز (نواز شریف، شهباز شریف و…) دست به دست می‌شد. اما حزب تحریک انصاف در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار توانست قدرت را بدست بگیرد. این حزب توسط عمران خان تشکیل شده بود. شعار این حزب مبارزه با فساد بود. بعضی از ادعای خان درخصوص فساد در این دو حزب نیز جامه واقعیت پوشیده بود مانند فساد مالی نواز شریف که او را راهی زندان کرد. حتی شهباز شریف، نخست وزیر فعلی پاکستان نیز متهم به فساد مالی ۴۰ میلیارد روپیه‌ای است. به همین دلیل دشمنی دو حزب بزرگ پاکستان با عمران خان ریشه‌ای است و در سال ۲۰۱۸ با قدرت گرفتن خان به اوج خود رسید.

علاوه بر این عمران خان برای پاکستان یک فرد ملی‌گرای وطن پرست شناخته شد. او بار‌ها سخنرانی‌های تندی علیه حزب مردم و مسلم لیگ و روابط آنان با آمریکا داشت. عمران خان بار‌ها تاکید کرده بود اعضای این دو حزب هرچه را که آمریکا می‌گوید بی کم و کاست انجام می‌دهند. خان به حضور پاکستان در جنگ افغانستان معترض بود و اعلام کرد به دلیل همراهی پاکستان دوشادوش آمریکا در این جنگ به پاکستان خسارات انسانی و مالی وارد شده و واشنگتن حاضر به جبران خساراتی که اسلام آباد آن را متحمل شده، نیست.

تنش‌های بین پاکستان و آمریکا همچنین بالا می‌رفت تا اینکه عمران خان ائتلاف‌های اقتصادی با چین تشکیل داد که این برای آمریکا گران بود. در دوره‌ی عمران خان آمریکا نمی‌توانست از پایگاه‌های نظامی خود در پاکستان استفاده کند و حتی خان اجازه ساخت پایگاه جدید را هم به نیرو‌های آمریکایی نمی‌داد. در همین حال دیپلمات‌های پاکستان در آمریکا تحریم شدند.

در دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا تنش‌ها بیشتر، اما مخفیانه شد. تا اینکه نامه‌ی تهدیدآمیز آمریکا به پاکستان لو رفته و دادگاه عالی پاکستان تایید کرد آمریکا در براندازی عمران خان دست دارد و واشنگتن برای اسلام‌آباد نامه‌ی تهدیدآمیزی ارسال کرده مبنی بر اینکه در صورت بر قدرت ماندن عمران خان روابط آمریکا_پاکستان بهتر نخواهد شد.

کشور‌های عربی مانند امارات چقدر در کنار زدن خان نقش داشتند؟

این کارشناس مسائل پاکستان در ادامه گفت: کشور‌های عربی منطقه مانند امارات و عربستان در هر زمانی که از لحاظ نظامی دچار مشکل می‌شوند به سراغ پاکستان می‌روند حتی در جنگ یمن بسیار به این کشور فشار آورد تا به آن ورود کند، اما یکی از مخالفان جدی جنگ در یمن عمران خان بود که آخر هم موفق شد از اعزام نیرو‌های نظامی پاکستان به یمن جلوگیری کند. کشور‌هایی از این دست تنها با خریدن احزاب و افراد می‌توانند در پاکستان تاثیرگذار باشند و به صورت مستقیم ورود نمی‌کنند.

جایگاه اجتماعی عمران خان در بین مردم پاکستان چگونه است؟

کمیلی در ادامه سخنان خود تاکید کرد عمران خان پیش از ورود به سیاست قهرمان ملی پاکستان بوده و تاکنون فساد مالی نداشته است. اما  در دوره او گرانی در پاکستان به مردم فشار آورد. با این وجود  ائتلاف‌های مخالف در زمین بازی اشتباهی قدم برداشتند بطوری که درحال حاضر عمران خان موجی از حمایت مردم را در اختیار دارد.

در صورتیکه حزب‌های مردم و مسلم لیگ بخواهند به تنهایی به مبارزات انتخاباتی با خان بپردازند به هیچ وجه موفق نخواهند شد. و در صورتیکه بخواهند با یکدیگر ائتلاف کنند دولت ائتلافی این دو حزب که مشکلات اساسی با یکدیگر دارند دولت پر ریسکی خواهد بود. قشر خاکستری در پاکستان به دلیل گرانی بنزین و آرد در این کشور دولت شهباز شریف را دولت مطلوبی نمی‌دادنند، ولی تا زمان برگزاری انتخابات آرای خاکستری پشت عمران خان خواهند ماند.

اوضاع در پاکستان به چه سمتی پیش می‌رود؟

کارشناس مسائل پاکستان تایید کرد سیاست در پاکستان پیچیده‌اس، اما اوضاع اقتصادی در پاکستان پس از برکناری عمران خان ملتهب‌تر شده و خود دولت شهباز شریف نیز می‌داند که ماندن در این اوضاع به ضرر اوست و نهایتا ۱۲ الی ۱۳ ماه دیگر می‌تواند به این شکل ادامه دهد.

در سال ۲۰۱۴ خان و حامیانش ۴ ماه در پاکستان تحصن کردند و او درحال حاضر نیز به خوبی مهره‌های خود را را چیده است. درصورتیکه تحصن اتفاق بیافتد وضعیت اقتصادی در پاکستان بدتر شده و کار برای شریف پیچیده‌تر می‌شود و بعید بنظر می‌رسید برای برگزاری انتخابات طولانی مدت تصمیم‌گیری نشود.