ساعت ۱۲:۳۰ روز پنجشنبه ۱۸ اردیبهشت آتش به جان زندگی مردم جنگلوک افتاد که در دل شهر پرجاذبه چابهار در میان کپر‌هایی ساخته شده از چوب و سنگ و پلاستیک زندگی می‌کنند. تا زندگی ۳۱ خانواده که پیش از این حریق نیز در شرایط ناگواری زندگی می‌کردند بیش از پیش مصیبت‌بار شود.

رویداد۲۴ در این گزارش زندگی سخت مردم جنگلوک چابهار بعد از آتش سوزی روزهای اخیر را در گفت‌وگو با ساکنان آن و مسئولان محلی و بومی بررسی کرده است.

منطقه جنگلوک معروف به حلبی آباد منطقه‌ای است واقع شده در قلب شهر چابهار که حدود ۴۰۰ خانوار همراه با فرزندانشان در نامناسب‌ترین شرایط ممکن به لحاظ امکانات بهداشتی و رفاهی در آن زندگی کرده و از حداقل‌های مورد نیاز برای زیستن محرومند. با اندکی بررسی می‌توان به این واقعیت پی برد که آتش‌سوزی رخ داده در این منطقه نیز ریشه در همین فقر و آسیب‌های اجتماعی ناشی ازآن در منطقه دارد.

گرچه این منطقه از حدود ۳۰ و به روایتی ۴۰ سال پیش به تدریج در میان شهر چابهار شکل گرفته و هر روز هم بیش از روز قبل اعوجاج خود را به رخ شهر و مسئولان استانی و شهری و حتی کشوری کشانده است، اما با این حال همچنان مردم این منطقه در گرما و سرما بدون هیچگونه امکانات گرمایشی و سرمایشی و بی‌هیچ امکاناتی رفاهی در میان کپر‌ها زندگی کرده و هر روز را در انتظار خطری دیگر به شب می‌رسانند، زیرا به خوبی می‌دانند زندگی در مکانی فاقد انواع امکانات زندگی و در معرض انواع آسیب‌ها، می‌تواند خطرات زیادی در دل خود داشته باشد. حریق روز پنجشنبه یکی از همین خطرات بود.

آتش فقر بر سقف خانه‌های کپری جنگلوک

امید درزاده که یکی از ساکنان جنگلوک و کارشناس حقوقی موسسه‌ای به نام دفتر تسهیل‌گری و توسعه محلی برای حاشیه‌نشینان است درباره شرایط مردم جنگلوک و چگونگی آتش‌سوزی در این منطقه می‌گوید: ۱۰ سال پیش نیز در این منطقه آتش‌سوزی رخ داد، اما دیگر چنین حادثه‌ای را شاهد نبودیم تا روز پنجشنبه.

وی می‌گوید: خانه‌های این منطقه کپری و درست شده از چوب و کارتن و مشماست. به همین دلیل هم با اقتادن زغال روی مشمای یکی از کپر‌ها آتش از چادری به چادر دیگر سرایت کرده است. همچنین با توجه به اتصال برق این آتش‌سوزی گسترده شده که در نهایت مشخص شد چادر‌های ۳۱ خانوار کاملا در این آتش‌سوزی از بین رفته است.

درزاده اظهار می‌کند: در حال حاضر حادثه دیدگان در این هوای گرم در چادر‌های هلال احمر زندگی کرده و خیرین و ارگان‌های مربوطه هم لوازم بهداشتی و اقلام مورد نیاز را برای‌شان تامین می‌کنند. گرچه که پیشتر هم بدون امکانات سرمایشی در کپر‌ها زندگی می‌کردند. درحال حاضر مشکلی که وجود دارد آن است که برخی از افراد حادثه دیده به جز اینکه اموال‌شان را در آتش از دست دادند، اوراق هویتی‌شان نیز در آتش سوخت و حالا باید برای گرفتن دوباره مدارک هویتی‌شان اقدام کنند.

این فعال اجتماعی با تاکید براینکه تعداد معتادان در این منطقه بسیار زیاد است، اظهار می‌کند: علت این پدیده بیکاری و فقر اهالی منطقه است. در حال حاضر بسیاری از نوجوانان در این منطقه ترک تحصیل می‌کنند، زیرا آینده‌ای به داشتن شغل مناسب بعد از پایان تحصیلات‌شان ندارند و امیدشان کاملا از دست رفته است. اعتیاد هم در همین سنین راهنمایی و دبیرستان رخ می‌دهد و عده‌ای با سوءاستفاده ازناامیدی این نوجوانان، آن‌ها را به سمت مصرف مواد مخدر سوق می‌دهند.

وی با بیان اینکه از ۴۰ سال پیش که ما در این منطقه ساکن شده‌ایم شرایط مردم این منطقه همینقدر نامناسب بوده است، خاطرنشان می‌کند: به عنوان مثال تازه یک ماه است که برق به این منطقه آمده است. همچنین با توجه به نبود لوله‌کشی آب در جنگلوک، مردم برای تامین آب شرب از آب حوض انبار‌ها استفاده می‌کنند که برای جلوگیری از شیوع مالاریا مامور بهداشت کار کلرزنی و گندزدایی آن را انجام. مشکل آب بسیار سخت است و هر ماه ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان صرف خرید آب شور می‌کنیم که برای موارد شست و شو به کار می‌رود. برای آب شیرین هم هزینه جداگانه‌ای داریم.

درزاده با اشاره به وضعیت نامناسب سرویس‌های بهداشتی در این منطقه واقع شده در دل شهر عنوان می‌کند: اینجا آلونک‌هایی را خود اهالی ساخته‌اند که به عنوان سرویس بهداشتی استفاده می‌شود. بعد از آتش‌سوزی شهرداری دو کانکس برای سرویس بهداشتی به این مناطق آورده که البته هنوز راه‌اندازی نشده است.

وی با اشاره به مشکلات بهداشتی مردم جنگلوک و عدم توانایی آن‌ها برای مراجعه به پزشک و مرکز درمانی می‌گوید: ما برنامه‌ای گذاشتیم که اهالی این منطقه مورد ویزیت رایگان قرار بگیرند، که این کار ۶ ماه پیش انجام شد، اما به دلیل شیوع کرونا متوقف شد. در زمان شیوع کرونا نیز ماموران بهداشت اقدام به ضدعفونی کردن کپر‌ها کردند، اما از هیچیک از اهالی این منطقه تست کرونا گرفته نشد و غربالگری نیز انجام نشد در حالیکه با توجه به شرایط بهداشتی این منطقه چنین اقدامی بسیار مهم است.

درزاده اظهار می‌کند: ۴۰ سال است که از پدربزرگ تا فرزند و نوه و نتیجه در این منطقه زندگی می‌کنیم و اگر قرار باشد ما را از این زمین‌ها بیرون کنند جای دیگری را نداریم که برویم. به همین دلیل هم بعد از حادثه آتش‌سوزی به ما گفتند در حاشیه شهر چابهار در منطقه‌ای حاشیه‌ای به نام میرآباد زمینی به ما خواهند داد.

این کارشناس حقوقی با یادآوری اینکه طی این سال‌ها هرگز پای هیچ شهرداری به این منطقه نرسیده، عنوان می‌کند: البته سال گذشته رئیس شورای شهر، شهردار و فرماندار فعلی به این منطقه سر زدند و از کپر‌ها بازدید کردند. اما نماینده ما در مجلس آقای ایران‌نژاد در این سال‌ها یکبار هم به این منطقه سرنزدند تا مشاهده کنند که مردم این مناطق با چه شریط سختی در این هوای گرم بدون امکانات زندگی می‌کنند.

عزمی برای رسیدگی به مردم جنگلوک وجود ندارد

سعید امیری مقدم نیز درباره شرایط مردم در منطقه جنگلوک چابهار به رویداد۲۴ می‌گوید: فعلا هیچگونه اراده‌ای در مسئولان استانی برای حل معضلات منطقه جنگلوک وجود ندارد که اگر بود این روال در این منطقه وجود نداشت. حال شاید این حادثه‌ای که رخ داده است تلنگری باشد که مسئولان حرکتی کرده و برای مردمی که سال‌هاست با فلاکت دراین منطقه زندگی می‌کنند فکری کرده و آنهاررا ساماندهی کنند.

وی با اشاره به اینکه در گذشته نیز در منطقه جنگلوک با موضوع آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی منجر به سوختگی مواجه بوده‌ایم، می‌افزاید: در این منطقه به دلیل نبود برق از تیربرق به درون کپر کابل می‌کشند برای روشن کردن لامپ. این کابل‌ها از خیابان رد شده و وگاهی بعد از عبور ماشین پاره شده و منجر به بروز حادثه می‌شود.

رئیس شورای شهر چابهار خاطرنشان می‌کند: مردم این منطقه به دلیل کاربری اداری زمین اجازه ساخت و ساز ندارند و به همین علت هم در کپر و محروم از همه امکانات شهری زندگی می‌کنند.

امیری مقدم تعداد خانواده‌هایی که کپرهای‌شان در این آتش‌سوزی از بین رفته را ۲۰ تا ۲۵ خانوار ارزیابی کرده و عنوان می‌کند: شرایط مالی مردم در این منطقه آنقدر بد است که گاهی چند خانوار که با یکدیگر خویشی دارند داخل یک کپر زندگی می‌کنند.

وی می‌گوید: در حال حاضر این خانواده‌ها در چادر‌های هلال احمر زندگی می‌کنند، اما با توجه به گرم بودن هوا در این منطقه شرایط زندگی این خانواده‌ها اصلا مناسب نیست.

رئیس شورای شهر چابهار با بیان اینکه ما در شورای شهر و شهرداری و فرماندار پیگیر معضلات جنگلوک هستیم، عنوان می‌کند:امیدواریم بتوانیم تا پایان سال ساکنان این منطقه را ساماندهی کنیم تا از این فقر خارج شوند.

زندگی فقیرانه مردم جنگلوک روی زمینی به ارزش ۲۰۰ میلیارد تومان

شه بخش گرگیج نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها به رویداد۲۴ می‌گوید: جنگلوک زمینی با وسعت ۳.۵ هکتار است که در وسط شهر چابهار و پشت شرکت نفت واقع شده است. همچنین این زمین در نزدیکی یکی از ساختمان‌های سپاه قرار داشته و به دریا نیز مشرف است. در این منطقه که به حلبی‌آباد هم معروف است حدود ۴۰۰ خانوار با جمعیتی معادل ۱۵۰۰ نفر زندگی می‌کنند.

نماینده چابهار در شورای استان با اشاره به اینکه ساکنان این منطقه از افشار بسیار آسیب‌پذیر هستند، عنوان می‌کند: در این منطقه آب و برق و گاز و سایر امکانات وجود ندارد و قطعا اگر این افراد قبول کردند در این شرایط زندگی کنند به دلیل شرایط بد مالی‌شان بوده است. ساکنان این منطقه اگر هم کار داشته باشند کارگران روزمزد یا دستفروش بوده و معمولا درآمدشان کفاف نان شب‌شان را می‌دهد و سایر نیازهایشان را نمی‌توانند تامین کنند.

وی با اشاره به آتش‌سوزی روی هفته گذشته در این منطقه می‌گوید: مردم این منطقه از گاز شهری محروم هستند. در تحقیقات به ما گفته شد آتش‌سوزی ناشی از نشت کپسول گاز بوده است. اما برخی هم می‌گویند به دلیل لخت بودن سیم برق این اتفاق رخ داده است.

گرگیج خاطرنشان می‌کند: برخی از خانوار‌ها اقدام به سیم‌کشی غیرمجاز برق کرده‌اند که گاهی می‌تواند آسیب‌رسان باشد. در این آتش‌سوزی هم ۳۵ خانواده چادر محل زندگی و تمام وسائلشان سوخت، اما خوشبختانه تلفات جانی نداشتیم. به دلیل چنین آسیب‌هایی بیشترین تاکید ما بر ساماندهی این منطقه است، زیرا وضعیت مردم این منطقه بحرانی است و این آتش‌سوزی تلنگری بسیار بزرگ برای مسئولان بود و اگر به آن توجه نشود می‌تواند منجر به اتفاقی شود که کنترل آن بسیار سخت خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه براساس طرح تفصیلی شهر چابهار این زمین کاربری اداری دارد، نه مسکونی و در واقع به نوعی تصرف شده است، توضیح می‌دهد: برای ساماندهی ساکنان این منطقه و خروج‌شان از این زمین نیاز است زمین دیگری برای اقامت این افراد در نظر گرفته شود. اما خرید چنین زمینی از توان این افراد و شهرداری خارج است و شهرداری چنین ملکی ندارد که بتواند این تعداد خانوار را یکجا سکنی دهد. به علاوه آنکه اگر زمینی به این افراد داده شود توان مالی ساخت آن را ندارند.

گرگیج با بیان اینکه اقدامات لازم برای ساماندهی مردم این منطقه باید در مرکز استان و در سطح کشوری انجام شود، ادامه می‌دهد: مسئولان استانی و ملی مانند وزیر کشور و وزیر مسکن و شهرسازی به خوبی می‌دانند که جنگلوک کجاست و درباره آن اطلاع دارند، لذا ضروری است درباره ساماندهی این منطقه عزمی جدی داشته باشند.

وی خاطرنشان می‌کند: نمی‌توان ۱۵۰۰ نفر را از محل زندگی‌شان آواره کرد، اما وزارت مسکن می‌تواند در قبال این زمین اداری که ارزش آن بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان است مسکنن با شیوه انبوه سازی در اختیار آن‌ها قرار دهد. در این شرایط هزینه‌ای که برای ساخت مسکن‌های ۸۰ تا ۱۰۰ متری برای این خانوار‌ها نیاز است حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیارد تومان است. با این اقدام جمعیت بزرگی را که از حداقل نیاز‌های انسانی محروم هستند می‌توانند نجات دهند.

عضو شورای عالی استان‌ها می‌گوید: این منطقه یک سکونتگاه غیررسمی و یکی از نقاط بسیار پرتراکم شهر چابهار است. البته به غیر از جنگلوک، ۱۳ سکونتگاه غیررسمی دیگر درشهر چابهار وجود دارد. یعنی حدود ۷۰۰ هزار نفر در این سکونتگاه‌ها زندگی می‌کنند. اما تفاوت جنگلوک با سایر سکونتگاه‌های غیررسمی چابهار در این است که آن‌ها دراطراف چابهار قرار دارند، اما جنگلوک در وسط شهر چابهار قرار دارد که از نظر چشم انداز مکانی بسیار خوب بوده و در نزدیکی ساحل چابهار قراردارد.

وی با بیان اینکه در میان ساکنان این منطقه خانواده‌های بدسرپرست و بی‌سرپرست به وفور یافت می‌شود، خاطرنشان می‌کند: طی دو سال اخیر تعدادی از سمن‌ها به موضوع توانمندسازی زنان این منطقه ورود کرده بودند که البته این موضوع زمان می‌برد، زیرا مردم این مناطق مدت‌ها علاوه بر فقر مالی دچار فقر فرهنگی نیز بوده‌اند. شرایط مردم این منطقه به‌گونه‌ای است که برخی از آن‌ها حتی نمی‌توانند فرزندان خود را به مدرسه بفرستند.

گرگیج با تاکید براینکه منطقه آزاد چابهار ضمن اینکه فرصتی برای این منطقه بود، اما در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی منطقه آزاد هم نتوانست به خوبی عمل کند. یکی از دلایلی که شاهد ۱۴ سکونتگاه غیررسمی در چابهار هستیم وجود منطقه آزاد بود که برخی به امید یافتن شغل روستا‌های فاقد امکانات خود را ترک کرده و حاضر شدند در شهر بدون امکانات زندگی کنند بلکه بتوانند در این منطقه مشغول به کار شوند.

وی تصریح می‌کند: از یک سو وجود منطقه آزاد، چابهار را از سایر مناطق استان متمایز می‌کند و از سوی دیگر یکی از معضلات این منطقه ایجاد حاشیه‌نشینی است. اگر منطقه آزاد به خوبی به معضلات ورود می‌کرد، اگر طرح هادی به موقع اجرا می‌شد حریم روستا‌ها مشخص می‌شد. بسیاری از مشکلات حل و تعداد سکونتگاه‌های رسمی کمتر می‌شد.

نماینده چابهار در شورای استان تاکید می‌کند: برای حل این معضلات عزم ملی نیاز است به این معنی که وزرای کشور و مسکن باید به این موضوع ورود کرده و وضعیت موجود را به لحاظ سکونتگاه‌های غیررسمی ساماندهی کنند و از طرف دیگر نگذارند که وضعیت بدتر از این شود و به روستا‌هایی که در اطراف شهرستان هستند هم توجه شود. یعنی باید به عوامل دافعه‌ای در سطح شهرستان و عوامل جاذبه‌ای در شهر به یک میزان توجه شود.

شادی مکی