نشست کمیسیون مشترک کشورهای باقیمانده در توافق هسته‌ای بدون تصمیم‌گیری درباره فعال شدن مکانیسم حل اختلاف خاتمه یافت. این مکانیسم می‌تواند به ارجاع دوباره پرونده ایران به شورای امنیت و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی منجر شود.

به گزارش دویچه وله؛ نشست کمیسیون مشترک نمایندگان پنج کشور باقیمانده در توافق هسته‌ای با حضور نمایندگانی از اتحادیه اروپا روز جمعه ششم دسامبر در وین برگزار شد.

سرپرستی نمایندگان جمهوری اسلامی در این نشست را عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه بر عهده داشت.

بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین دیگر کشور طرف توافق هسته‌ای هستند که به رغم خروج آمریکا از آن در اردیبهشت سال پیش، همچنان به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند هستند.

جمهوری اسلامی در نخستین سالروز خروج آمریکا از توافق، کاهش تعهدات برجامی خود را آغاز کرد. هدف از این اقدام تحت فشار گذاشتن کشورهای اروپایی برای اتخاذ تدابیری است که به جمهوری اسلامی امکان دهد با وجود تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند بماند.

وزیر خارجه فرانسه به تازگی به تهران هشدار داده بود درصورتی که در روند کاهش تعهدات برجامی تجدید نظر نکند احتمال فعال شدن “مکانیسم ماشه” منتفی نخواهد بود.

این مکانیسم زمانی فعال می‌شود که کمیسیون مشترک در مورد شکایت اعضا درباره نقض تعهدات برجامی به نتیجه نرسد یا این شکایت به شورای امنیت ارجاع شود.

در پی اظهارات وزیر خارجه فرانسه نمایندگان سه کشور اروپایی طرف توافق در سازمان ملل در نامه‌ای به دبیرکل سازمان آزمایش‌های اخیر موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی را ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ عنوان کردند و از او خواستند این موضوع را در جلسه شورای امنیت که روز ١٩ دسامبر برای بررسی روند پیشرفت توافق هسته‌ای برگزار می‌شود مطرح کند.

عدم حل اختلاف‌ها در کمیسیون مشترک برجام و ارجاع اختلاف‌ها به شورای امنیت، در مواردی نظیر مورد اخیر که بحث درباره نقض احتمالی تعهدات برجامی ایران است می‌تواند به محکومیت جمهوری اسلامی و بازگشت تمام تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران بیانجامد.

دور بعدی چالش در ژانویه؟

به گزارش رویترز، کونگ فو، نماینده چین در کمیسیون مشترک پس از نشست روز جمعه در وین گفته پکن در حال حاضر با فعال سازی مکانیسم ماشه علیه تهران مخالف است اما انتظار دارد جمهوری اسلامی به اجرای تعهدات برجامی خود بازگردد.

جمهوری اسلامی تهدید کرده که اگر راهکارهای موثری برای بهره‌مند شدن این کشور از منافع توافق هسته‌ای به اجرا درنیاید از ابتدای ماه ژانویه بخش دیگری از تعهدات برجامی را کاهش خواهد داد.

عباس عراقچی هم پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در جمع خبرنگاران گفت که «به تصمیم مشخصی رسیده نشد که بخواهم اعلام کنم.»

او افزود: «ما امروز دور جدیدی از کمیسیون مشترک برجام را برگزار کردیم که یک دور معمولی و روتین کمیسیون مشترک بود. طبق برجام هر سه ماه یک بار کمیسیون مشترک باید برگزار شود.»

به گفته عراقچی یکی از راه حل ها برای نجات برجام بحث اینستکس است که “مراحل پایانی خود نزدیک شده و ۶ کشور جدید نیز به آن ملحق شده اند… و در جلسه جمعه هم در باره بحث مفصلی صورت گرفت.»

هلگا اشمید، معاون رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا که هدایت مذاکرات وین را به عهده داشت در رشته‌ توییتی نوشت: «من نشست کمیسیون مشترک برجام را سرپرستی کردم. قویا می‌خواهم که توافق هسته‌ای با ایران اجرا شود تا اثر روند منفی کنونی تغییر کند. ما مسئولیت مشترکی برای حفظ برجام داریم. از همه خواسته شد که به مقامات خود گزارش دهند که حفظ برجام مستلزم تلاش‌های مجدانه طرفین توافق است.

اشمید همچنین با اشاره به پیوستن شش کشور اروپایی به اینستکس نوشت: ما همچنین تصمیم اخیر شش کشور اروپایی مبنی بر پیوتستن به سازوکار مالی اتحادیه اروپا با ایران (اینستکس) را مهم خشنودکننده دانستیم.»

در بیانیه‌ای که در پایان جلسه کمیسیون منتشر شد نیز ضمن ابراز امیدواری نسبت به شروع به کار اینستکس به ایران هم در باره گام‌های بعدی در کاهش تعهداتش هشدار داده شده است: «تمامی اعضا بر اهمیت کلیدی اجرای کامل و موثر برجام توسط تمامی طرف‌ها و عزم آن‌ها جهت پیگیری تلاش ها برای حفظ توافق تأکید کردند…. (آنها) ضمن تأکید بر اهمیت حفظ منافع اقتصادی ایران منبعث از برجام، ایران را قویاً به برداشتن تمامی گام های لازم جهت اجرای کامل تعهدات هسته ای و عدم اتخاذ گام های تشدید کننده در این خصوص تشویق کردند.»

نشست بعدی کمیسیون مشترک قرار است در ماه ژانویه برگزار شود. معاون وزیر خارجه چین می‌گوید، پکن قبل از هر گونه تصمیم‌گیری باید ببیند گام بعدی ایران در کاهش تعهدات برجام چه خواهد بود.

معاون وزیر خارجه روسیه نیز بحث درباره موافقت یا مخالفت مسکو با فعال شدن مکانیسم حل اختلاف را زودهنگام ارزیابی کرده و گفته جمهوری اسلامی تاکنون احتمال خروج از برجام را به عنوان تهدید مطرح نکرده است.

نماینده چین در کمیسیون مشترک برجام از تمام کشورهای باقی‌مانده در توافق هسته‌ای خواسته از هر اقدامی که شرایط را پیچیده‌تر کند اجتناب کنند.

مشکل شدن همراهی با تهران برای چین و روسیه

به این ترتیب جمهوری اسلامی دست‌کم حدود یک ماه دیگر فرصت دارد در مورد کاهش تعهدات برجامی خود تجدید نظر کند. در غیر این صورت همراهی با تهران برای مسکو و پکن، به عنوان دو متحد و شریک تجاری جمهوری اسلامی نیز دشوار می‌شود.

فاصله‌گیری گام به گام ایران از تعهداتش در برجام، ادامه برنامه موشکی و نیز گزارش اخیر آژانس در باره عدم همکاری لازم ایران برای روشنگری در باره ذرات اورانیوم پیدا شده در انبار تورقوزآباد در حاشیه تهران، از جمله موارد نگران‌کننده برای طرف‌های اروپایی است.

عباس عراقچی عصر جمعه در وین همچنین با رافائل گروسی مدیر کل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز دیدار کرد و احتمالا همکاری بر سر روشن‌سازی مورد یادشده از موضوعات بحث بوده است.

ایران در یکی از تازه‌ترین گام‌های خود، بر خلاف تعهدات منطبق بر برجام، غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات زیرزمینی فردو را از سر گرفت.

در پی این اقدام یکی از شرکت‌های وابسته به کمپانی “روس اتم” که تغییر کاربری تاسیسات فردو برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار برای مصارف پزشکی را بر عهده داشت همکاری با این پروژه را متوقف کرد.

در بیانیه‌ای که ۱۴ آذر ماه در این باره منتشر شده شرکت روسی تاکید کرده که غنی‌سازی اورانیوم و تولید رادیو ایزوتوپ‌های پایدار نمی‌تواند همزمان در یک مکان انجام شود و از سرگیری کار در فردو مستلزم توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم و پاکسازی کامل تمام تجهیزات است.