گوزن زرد ایرانی از جمله گونه های بسیار مهم در دنیا به شمار می رود که این روزها حال و روز خوبی ندارد به طوری که هم اکنون طبق قوانین جزو گونه های در خطر انقراض و طبق لیست ارائه شده از طرف اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت که به لیست سرخ معروف است در رده EN یعنی در معرض خطر محسوب می شود.

گوزن زرد ایرانی به همراه شوکا کوچکترین گوزن ایرانی و مرال گوزن قرمز جزو سه گونه گوزن هایی محسوب می شوند که در ایران زیست می کنند ولی به دلیل ترکیب رنگ و خال های روی بدن گوزن زرد ایرانی به عنوان زیباترین گوزن در بین گوزن های ایرانی و حتی دنیا معروف است.

جنس نر این گونه باارزش دارای شاخ بوده که بسیار محکم، تو پر و استخوانی است و لی هر ساله در اواخر زمستان شاخ ها به تدریج می شکند و بلافاصله شاخ جدید از محل قبلی رشد می کند با این تفاوت که شاخ جدید کمی بزرگتر ویک شاخک نیز اضافه کرد به طوری که از روی شاخک های گوزن زرد سن قابل تشخیص است.

جزیره اشک مهمترین زیستگاه گوزن زرد ایرانی

در سالهای دهه ۶۰ به منظور جلوگیری از انقراض این گونه با ارزش تعدادی از آن به جزیره اشک دریاچه ارومیه منتقل شد، جزیره اشک در پارک ملی دریاچه ارومیه به مساحت دو هزار و ۵۰۰ هکتار به عنوان دومین جزیره بزرگ دریاچه محسوب می شود و دارای پوشش گیاهی غنی است که شرایط زیستی مناسبی برای گونه گوزن زرد دارد.

شرایط زیستی مناسب امنیت غذایی و جانی، عدم وجود بیماریهای کشنده و دشمن های طبیعی در جزیزه اشک باعث شد این جزیره در حال حاضر به عنوان بهترین و مطمئن ترین و حتی بزرگترین زیستگاه گوزن زرد ایرانی در کشور و حتی دنیا تلقی گردد به طوری که جمعیت گونه طی سالهای قبلی به بیش از ۳۰۰ راس افزایش یافته و تعدادی از گوزن های مزبور نیز در جزیره اشک زنده گیری و به سایر زیستگاه های مستعد در کشور از جمله زیستگاه اصلی آن یعنی جنگل های اطراف رودخانه دز معرفی شدند.

در حال حاضر و برابر آخرین سرشماری صورت گرفته در اسفند ماه سال ۹۴ تعداد این کوته در حزیزه اشک ۱۶۶ راس برآورد شده است و اقدامات حفاظتی از این گونه با ارزش همچنان ادامه دارد.

رئیس اداره حیات وحش محیط زیست آذربایجان غربی در خصوص آخرین وضعیت گوزن زرد ایرانی وسعت جزیره اشک دریاچه ارومیه را دو هزار و ۵۰۰ هکتار عنوان کرد و افزود: هم اکنون گوزن زرد ایرانی به این زیستگاه عادت کرده و جزیره اشک نیز به بهترین زیستگاه این گونه با ارزش تبدیل شده است.

امید یوسفی در گفتگو با مهر با اشاره به بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه و تاثیرآن بر زندگی گوزن زرد ایرانی گفت: با بحران دریاچه ارومیه تأمین بخشی ازمایحتاج اولیه این گونه از جمله علوفه و آب با مشکل مواجه شد.

وی اضافه کرد: محیط زیست استان برای تأمین این نیاز اقدام به احداث آبخشور و آب انبارهای لازم برای ذخیره سازی آب مورد نیاز گوزن زرد ایرانی کرده و در مواقع ضروری نیز برای تأمین علوفه مورد نیاز از طریق هلی کوپتر اقدام کرده است.

یوسفی با اشاره به ادامه بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه افزود: با کم شدن میزان آب دریاچه ارومیه در حال حاضر شاهد متصل شدن جزایر دریاچه به هم هستیم که این امر موجب شده تعدادی گوزن زرد ایرانی به جریزه کبودان رفته و نیز قوچ و میش نیز به جزیره اشک بیایند.

پایش مستمر روند زندگی گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک

رئیس اداره حیات وحش محیط زیست آذربایجان غربی با اشاره به پایش مستمر روند زندگی گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک ادامه داد: هر چند در سالهای اخیر به دنبال بروز خشکسالی و عوامل دیگر شرایط زیستی در داخل دریاچه ارومیه مطلوبیت سالهای گذشته را ندارد ولی با انجام یک سری اقدامات از طرف اداره کل محیط زیست از قبیل افزایش آب انبارها و آبشخورها انتقال آب شرب برای ادامه حیات وحش نصب دوربین های مدار بسته جهت پایش رفتار گونه انتقال علوفه و غیره سعی شده است تا شرایط زیستی مناسب در جزیزه اشک برای گوزن زرد ایرانی حفظ شود.

یوسفی با بیان اینکه جزیره اشک دریاچه ارومیه به اعتقاد کارشناسان بین المللی و ملی یکی از زیستگاه‌های مناسب حیات گوزن زرد ایرانی در دنیاست عنوان کرد: هم اکنون وضعیت این گونه جانوری به دلیل اقدامات زیست محیطی استان در شرایط مناسبی قرار دارد.

وی با اشاره به تدوین برنامه مدیریت گوزن زرد ایرانی عنوان کرد: برای خروج این گونه شاخص از لیست گونه‌های در معرض انقراض این برنامه تدوین شده و مراحل نهایی را طی می‌کند و بر اساس این برنامه اقدامات حفاظتی و نیز ازدیاد جمعیت آن در کنار فراهم کردن شرایط حیات مناسب در دستور کار ویژه قرار می‌گیرد.

یوسفی تخریب زیستگاه از طریق تبدیل مراتع به اراضی دیم، چرای بی رویه دام و خارج از ظرفیت تعریف شده در مراتع استان، توسعه در بخش های صنعتی، کشاورزی، خدماتی و … بدون ضوابط و معیارهای زیست محیطی، شکار و صید بی رویه و یا غیر مجاز و تغییرات محسوس اقلیمی را از مهمترین چالش های پیش روی حیات وحش استان عنوان کرد.

برنامه ملی عمل گوزن زرد ایرانی ابلاغ شد

رئیس اداره حیات وحش محیط زیست آذربایجان غربی با بیان اینکه برنامه ملی عمل گوزن زرد ایرانی هم اکنون به ادارات محیط زیست و نیز استانداران استانهای مرتبط ابلاغ شده است گفت: هدف اصلی این برنامه کاهش تهدیدات زیست گونه، افزایش شرایط مطلوب از زیستگاه های گونه، حذف زیستگاه های نامطلوب و غیرقابل اصلاح و نهایتا افزایش جمعیت گونه در یک دوره چند ساله است.

یوسفی با تاکید بر تخصیص اعتبارات مورد نیاز برای اجرای کامل برنامه ملی عمل گوزن زرد ایرانی اضافه کرد: اجرای کامل نیازمند تخصیص اعتبارات کافی از منابع ملی و استانی است.

پارک ملی دریاچه ارومیه شامل ۱۰۲ جزیره بزرگ و کوچک که مهم‌ترین آن‌ها جزیره کبودان یا قویون داغی به مساحت ۳۱۲۵ هکتار و زیستگاه قوچ و میش ارمنی و جزیره اشک به مساحت ۲۵۷۰ هکتار زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی است.

وی با بیان اینکه هم اکنون ۵۰ درصد از تعداد گوزن زرد ایرانی کشور در ارومیه و در جزیره اشک دریاچه ارومیه زندگی می کند ادامه داد: به دلیل انتقال علوفه، ایجاد آب انبار، راه اندازی پاسگاه محیط بانی در جزیره اشک این گونه جانوری در شرایط مساعدی زندگی می کند.
مهر